Ứng dụng AI nâng cao năng lực kiểm toán

Hợp tác chiến lược thúc đẩy kiểm toán công hiện đại

Ngày 13/10, tại Hà Nội, Kiểm toán Nhà nước phối hợp Hiệp hội Kế toán công chứng Anh quốc (ACCA) tổ chức đối thoại quốc tế với chủ đề “Kiểm toán trong kỷ nguyên mới - Nâng cao năng lực kiểm toán với AI”.

Đối thoại quy tụ hơn 100 đại biểu là lãnh đạo cấp cao từ Kiểm toán Nhà nước, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội, cùng đại diện các tổ chức kiểm toán quốc tế, các ngân hàng thương mại, chuyên gia công nghệ, giảng viên và nhà nghiên cứu trong lĩnh vực tài chính công.

Năm 2025 đánh dấu giai đoạn hợp tác sâu rộng giữa Kiểm toán Nhà nước và ACCA, với hàng loạt hoạt động nổi bật như: Hội thảo chuyên đề về AI tổ chức vào tháng 5, các khóa đào tạo dành cho kiểm toán viên công, và chương trình cập nhật kiến thức chuyên môn cho nhân sự ngành ngân hàng. Những sáng kiến này không chỉ góp phần nâng cao năng lực chuyên môn mà còn thúc đẩy sự hội nhập của kiểm toán công Việt Nam với các chuẩn mực toàn cầu.

Sự kiện nhằm thúc đẩy đối thoại chuyên sâu về vai trò của công nghệ, đặc biệt là trí tuệ nhân tạo, trong nâng cao hiệu quả kiểm toán công và quản trị tài chính công hiện đại, đồng thời là dịp khẳng định mối quan hệ hợp tác giữa Kiểm toán Nhà nước Việt Nam và ACCA dưới vai trò là trụ cột chiến lược trong việc nâng cao năng lực kiểm toán công, thúc đẩy minh bạch và trách nhiệm giải trình trong thời đại số.

Phát biểu khai mạc đối thoại, ông Bùi Quốc Dũng, Phó Tổng Kiểm toán Nhà nước khẳng định, trí tuệ nhân tạo đang thay đổi căn bản cách thức hoạt động của ngành kiểm toán, với những ứng dụng đa dạng của AI như giúp tự động quét và phân tích toàn bộ dữ liệu giao dịch, phát hiện bất thường một cách chính xác và hỗ trợ đánh giá rủi ro.

Ông Dũng cho biết, hiện Kiểm toán Nhà nước đã bắt đầu triển khai các sáng kiến ứng dụng AI trong kiểm toán chuyên đề về đầu tư công, sử dụng phần mềm phân tích dữ liệu nâng cao, và thử nghiệm công cụ lựa chọn mẫu kiểm toán thông minh.

Theo ông Dũng, những kết quả bước đầu cho thấy ứng dụng AI trong kiểm toán chuyên đề đã giúp phát hiện 15% các khoản chi sai mục đích mà kiểm toán thủ công khó nhận ra.

Bà Ayla Majid, Chủ tịch ACCA toàn cầu nhấn mạnh, AI đang định hình lại cách thức kiểm toán được thực hiện, chứ không thay thế vai trò của kiểm toán viên. Chính vì vậy, bên cạnh việc đầu tư vào năng lực con người song song với công nghệ, cần trang bị cho các chuyên gia tài chính công những công cụ để hiểu rõ khả năng và giới hạn của AI, áp dụng tư duy đạo đức và hợp tác liên ngành.

Bà Ayla Majid chia sẻ, ACCA đã tái thiết kế chương trình đào tạo nghề nghiệp toàn cầu ra mắt vào tháng 6 năm nay, nhằm chuẩn bị cho các chuyên gia tài chính đối mặt với những thách thức phức tạp của thế giới hiện đại đang thay đổi - từ biến động kinh tế, biến đổi khí hậu đến xung đột địa chính trị.

AI - động lực thay đổi dài hạn

Các phiên thảo luận chuyên đề tại hội thảo đã mang đến những góc nhìn đa chiều và thực tiễn từ các tổ chức tài chính, kiểm toán và công nghệ hàng đầu về: Xu hướng tích hợp AI vào chiến lược kinh doanh và kiểm toán tại Việt Nam; quản trị AI có trách nhiệm trong lĩnh vực tài chính-ngân hàng; những thách thức về hạ tầng, bảo mật và đạo đức số; mô hình triển khai AI thực tế tại các tổ chức kiểm toán lớn.

Các chuyên gia, diễn giả đã cùng trao đổi, thảo luận chung quanh việc làm thế nào để triển khai AI một cách hiệu quả, tuân thủ quy định và đảm bảo tính minh bạch, đặc biệt trong môi trường hoạt động đa quốc gia.

Theo đó, các chuyên gia cho rằng, trí tuệ nhân tạo không chỉ là xu hướng nhất thời, mà đang trở thành yếu tố căn bản, tác động sâu rộng và lâu dài đến mọi ngành nghề, trong đó có lĩnh vực kiểm toán, kế toán và tài chính-ngân hàng.

Ông Phan Ngọc Anh, Phó Tổng Giám đốc Dịch vụ kiểm toán, Deloitte Việt Nam nhấn mạnh, việc ứng dụng AI đang đi vào các phương thức hoạt động của các tổ chức, doanh nghiệp, tạo ra những thay đổi căn bản về quy trình, cơ cấu tổ chức và mô hình vận hành.

“AI không phải là xu hướng ngắn hạn, mà là tương lai dài hạn cho tất cả các ngành nghề, không chỉ riêng ngành kiểm toán, kế toán. Từ ChatGPT đến các công cụ AI khác, việc ứng dụng rộng rãi đang dẫn đến chuyển đổi số toàn diện không chỉ ở cấp độ số liệu mà còn ở cấp độ tổ chức, quy trình. Khi doanh nghiệp áp dụng chuyển đổi số và AI, sẽ có những bộ phận biến mất, những bộ phận mới ra đời; các nhà máy thông minh, hệ thống tư vấn tài chính hay quy trình sản xuất đều thay đổi hoàn toàn”, ông Phan Ngọc Anh cho hay.

Cùng quan điểm, bà Nguyễn Ngọc Lan Anh, Giám đốc Công nghệ và nghiệp vụ, Ngân hàng Standard Chartered Việt Nam cho rằng, việc ứng dụng AI trong hoạt động sản xuất-kinh doanh nói chung không chỉ mang tính xu thế, mà đang góp phần thay đổi các hoạt động sản xuất kinh doanh.

“Tại khu vực châu Á-Thái Bình Dương, nhiều quốc gia đã sớm áp dụng AI. Trong lĩnh vực tài chính-ngân hàng, AI có tiềm năng rất lớn, mở ra khả năng cá nhân hóa dịch vụ khách hàng, đổi mới sản phẩm, nâng cao hiệu quả kinh doanh”, bà Lan Anh cho biết.

Trong khi đó, Tiến sĩ Phạm Huy Thông, Phó Cục trưởng Cục Công nghệ thông tin - Kiểm toán Nhà nước nêu rõ, việc triển khai AI trong lĩnh vực kiểm toán hiện gặp 3 thách thức chính: Hạ tầng công nghệ chưa đồng bộ, vấn đề bảo mật và chia sẻ dữ liệu giữa các cơ quan còn hạn chế, cùng với đó là thiếu hụt nguồn nhân lực chất lượng cao.

Để giải quyết các thách thức này, Kiểm toán Nhà nước đã trình dự án ứng dụng dữ liệu lớn và AI trong hoạt động kiểm toán giai đoạn 2026, tập trung đầu tư mạnh vào hạ tầng máy chủ, bảo mật và kết nối dữ liệu để đáp ứng việc triển khai AI tại hệ thống của Kiểm toán Nhà nước, ông Phạm Huy Thông cho biết.

Theo Tiến sĩ Thông, trước bối cảnh “bùng nổ AI” toàn cầu từ năm 2024, Kiểm toán Nhà nước đã sớm điều chỉnh chiến lược, đẩy nhanh tốc độ ứng dụng trí tuệ nhân tạo vào hoạt động chuyên môn. Đến tháng 4/2025, Cục Công nghệ thông tin đã báo cáo Kiểm toán Nhà nước cho phép đưa sản phẩm thí điểm đầu tiên vào hoạt động, đánh dấu bước tiến mới trong quá trình chuyển đổi số toàn ngành.

Các chuyên gia đều đồng tình rằng, việc triển khai AI không chỉ là bài toán kỹ thuật, mà còn là vấn đề quản trị, đạo đức và trách nhiệm giải trình. Những mô hình hợp tác công-tư, như giữa Kiểm toán Nhà nước và ACCA được đánh giá là chìa khóa để nâng cao năng lực kiểm toán các dự án lớn, tối ưu hóa nguồn lực và bảo đảm tính minh bạch trong đầu tư công.