Tháo gỡ “nút thắt” trong đầu tư hạ tầng

Đây cũng là dự án đầu tiên áp dụng mô hình chính quyền địa phương hai cấp trong tổ chức công tác bồi thường, tái định cư cho khoảng 1.000 hộ dân nhằm sớm chuẩn bị quỹ đất sạch, tạo thuận lợi kêu gọi nhà đầu tư.

Mong thoát dự án “treo”

Tháng 2/2025, Hội đồng nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh phê duyệt chủ trương đầu tư bốn dự án BOT (xây dựng-vận hành-chuyển giao) quan trọng gồm: nâng cấp Quốc lộ 1, Quốc lộ 13, Quốc lộ 22 và đường trục bắc-nam. Trong đó, Quốc lộ 13 (đoạn từ cầu Bình Triệu đến cầu Vĩnh Bình) dài khoảng 6 km, dự kiến mở rộng lên 10 làn xe, với tổng mức đầu tư gần 20.900 tỷ đồng. Riêng chi phí bồi thường, giải phóng mặt bằng chiếm gần 12.500 tỷ đồng, phần còn lại do nhà đầu tư thực hiện. Dự án được thành phố đưa vào kế hoạch từ những năm 2000, nhưng do thiếu cơ chế phù hợp và nhiều vướng mắc, suốt gần hai thập niên vẫn chưa triển khai, dẫn đến chi phí bồi thường ngày càng đội lên cao. Việc áp dụng Nghị quyết số 98 mở ra điều kiện thuận lợi, tạo cơ sở pháp lý và nguồn lực để dự án thoát khỏi tình trạng “treo”.

Theo thống kê của Ủy ban nhân dân phường Hiệp Bình, toàn dự án ảnh hưởng đến 1.055 hộ dân, trong đó có 210 trường hợp phải giải tỏa toàn bộ. Ông Đỗ Văn Lập, ngụ tại 470A, Quốc lộ 13, phường Hiệp Bình chia sẻ: “Gia đình tôi đã sinh sống ở đây hơn 40 năm, nghe nói tới dự án mở rộng quốc lộ suốt hơn 20 năm nay nhưng không thấy triển khai. Nay dự án bắt đầu đo vẽ, kiểm đếm thì chúng tôi yên tâm, không còn thấp thỏm như trước và mong địa phương sớm công bố chính sách bồi thường, hỗ trợ di dời để ổn định cuộc sống”. Bà Trần Thị Kim Hưởng, 60 tuổi, ở 557A, Quốc lộ 13 cũng cho biết đã hoàn tất thủ tục bàn giao giấy tờ nhà đất cho bộ phận bồi thường đo vẽ.

Rút ngắn quy trình

Là dự án trọng điểm, việc áp dụng cơ chế của Nghị quyết số 98 cùng mô hình chính quyền hai cấp đã giúp công tác bồi thường, tái định cư được tiến hành bài bản, đồng bộ hơn. Ủy ban nhân dân phường và Ban Bồi thường giải phóng mặt bằng phối hợp chặt chẽ, tập trung nguồn lực để giải ngân nhanh nguồn vốn đã bố trí.

Ông Trần Anh Tuấn, Phó Trưởng phòng Kinh tế-Hạ tầng và Đô thị phường Hiệp Bình cho biết, đến nay phường đã hoàn tất đo đạc, kiểm đếm 1.055 hồ sơ nhà đất, trong đó hơn 830 hồ sơ đã được xác minh tình trạng pháp lý. Dự kiến trong tháng 12 sẽ chi trả bồi thường hỗ trợ cho toàn bộ các trường hợp bị thu hồi đất. Điểm thuận lợi lớn nhất là dự án sử dụng ngân sách nhà nước chi trả bồi thường, nhờ vậy công tác tuyên truyền, vận động người dân diễn ra thuận lợi, đồng thuận cao.

Việc áp dụng mô hình chính quyền hai cấp cho phép địa phương giữ vai trò đầu mối, giải quyết tại “một cửa” giúp giảm đáng kể thời gian so với cách làm trước đây. Đại diện Ban Bồi thường giải phóng mặt bằng thành phố Thủ Đức thông tin, ban đã biệt phái 18 cán bộ về phường Hiệp Bình phối hợp xử lý toàn bộ hồ sơ thu hồi đất. Nhờ tập trung vào một mối, chỉ trong vòng một tháng, gần 900 hồ sơ pháp lý đã được xử lý xong, rút ngắn rất nhiều so với quy trình cũ.

Tiến sĩ Phạm Viết Thuận, Viện trưởng Kinh tế tài nguyên và môi trường Thành phố Hồ Chí Minh nhận định: “Mô hình BOT trên nền đường hiện hữu, trong đó Quốc lộ 13 là thí dụ điển hình cho cách làm đột phá khi ngân sách đóng vai trò "vốn mồi" để thu hút đầu tư tư nhân. Đây là cách tiếp cận nên tiếp tục nhân rộng trong các dự án hạ tầng sắp tới”.

Đồng quan điểm, ông Lê Quốc Bình, Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Đầu tư hạ tầng kỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh (CII), đơn vị tham gia nhiều dự án giao thông cửa ngõ cho rằng: “Điều kiện tiên quyết để nhà đầu tư BOT tham gia là có quỹ đất sạch. Khi Nhà nước đứng ra chi trả bồi thường, bàn giao mặt bằng, nhà đầu tư sẽ mạnh dạn bỏ vốn, triển khai dự án đến nơi đến chốn. Cùng với đó, địa phương nơi dự án đi qua phải cam kết trách nhiệm về tiến độ giải tỏa, bàn giao mặt bằng để nhà đầu tư yên tâm”.

Tháo gỡ các “nút thắt” trong đầu tư hạ tầng, đặc biệt là khâu bồi thường, giải phóng mặt bằng có ý nghĩa quyết định đối với tiến độ và hiệu quả dự án. Mô hình hai cấp phát huy vai trò chủ động của cơ sở, gắn trách nhiệm của từng địa phương, đồng thời bảo đảm sự phối hợp thông suốt giữa thành phố và cơ sở. Đây là yếu tố quan trọng giúp đẩy nhanh tiến độ giải ngân vốn đầu tư công, tạo sức hút cho khu vực tư nhân tham gia theo phương thức đối tác công-tư.

Việc triển khai thành công dự án mở rộng Quốc lộ 13 không chỉ giải tỏa tình trạng ùn tắc ở cửa ngõ phía đông bắc thành phố, mà còn mở ra cách làm mới trong triển khai các công trình giao thông chiến lược. Từ thực tiễn này, Thành phố Hồ Chí Minh sẽ có thêm kinh nghiệm để áp dụng rộng rãi, tạo chuyển biến mạnh mẽ trong đầu tư hạ tầng, góp phần thực hiện mục tiêu phát triển nhanh, bền vững theo tinh thần Nghị quyết số 98 của Quốc hội.