1Dẫu nơi này chỉ là một xã thưa dân, khoảng 700 người, chủ yếu sống bằng việc trồng lúa. Ở đây, ngoại trừ resort mới xây dựng, các nhà nghỉ còn ít và nơi chúng tôi đặt phòng chỉ còn ở tầng 4, lại không có thang máy. Chẳng hề chi, đôi khi vất vả một tí mà tận hưởng được cảm giác lạ vẫn là điều nên làm.
Tú Lệ còn cách Mù Cang Chải 50 km, và thoát ra khỏi làng sẽ bắt đầu lên đèo Khau Phạ. Làng nằm giữa con đường trũng xuống như cái võng, nhà cửa ngay sát lộ, còn phía sau là đồng lúa, và sâu hơn nữa là bản làng của người dân tộc Thái Đen, H’Mông, Dao... với những ngôi nhà sàn.
Không có thắng cảnh, ngoài tấm bảng chỉ một điểm đến là Động Tiên Nữ, nhưng dường như nơi này không hấp dẫn khách du lịch cho lắm. Đến Tú Lệ bởi những ruộng lúa và đặc sản ở đây chính là cốm nếp và xôi. Đôi khi đến một vùng đất, chạm gặp những bình dị, chẳng son phấn điểm trang hoặc nhà hàng quán xá sang trọng mà lại vui.
2Chúng tôi đi theo con đường đánh võng, những tấm bảng giới thiệu hàng hóa của các cửa hàng. Những ngôi nhà rất nhiều chức năng, bán phân bón, gạo nếp và cả tạp hóa. Không có quán cơm sang trọng, vào quán chỉ có những món quen thuộc như rau xào, thịt xào, cá suối chiên giòn nhưng cũng đủ ngon miệng. Ở Tú Lệ, người dân quen với cảnh du khách đến đây dạo phố, họ sẵn sàng nở nụ cười với khách, mời chào mua gạo và nếp. Vào mùa thu hoạch, cả con đường đều có những nhà làm cốm, ngoài việc tạo không khí, còn kích thích du khách mua. Cốm Tú Lệ làm từ vụ nếp đầu mùa, rất ngon và nổi tiếng. Trong chập choạng của đêm, nơi một mái hiên nhỏ, chiếc chảo gang với củi lửa đỏ rực, những người dân đổ lúa vào xào cho chín, để nguội rồi giã thành cốm. Cối giã đặt sát đất, làm theo dạng đòn bẩy, khách thích cứ cùng tập làm cốm, chẳng ai ép buộc mua. Tuy nhiên, có thể thấy việc mua cốm là chuyện không du khách nào không mua, vì nó là món quà quý để tặng bạn bè khi về phố. Tôi cũng đã thử đạp vào chiếc chày giã cốm cho vui, và tất nhiên chỉ giã để chụp ảnh vì để làm ra một mẻ cốm rất kỳ công. Một thứ mà đến Tú Lệ ai cũng mua mang về, chính là nếp Tú Lệ. Bạn ghé bất cứ một cửa hàng nào, sau khi mua thì người bán hàng sẽ bỏ vào bị hút chân không, rất tiện lợi để đem đi xa.
3Rời khỏi những gian hàng, chúng tôi rẽ vào con đường nhỏ, đó là con đường dẫn vào những ruộng lúa đẹp như tranh vẽ, cuốn hút bước chân người. Những ruộng lúa vào mùa lúa chín, gam màu vàng và khói đốt đồng tỏa lên. Những con bò được thả kiếm ăn, lạ là chúng ăn cả những bông hoa xuyến chi đang nở, ăn những ngọn cỏ đang vươn xanh và ăn những cọng rơm thơm vừa được bỏ ra. Được biết, hơn 70 %
ruộng ở đây trồng nếp, và gần như sau vụ mùa chỉ có số lượng giới hạn, nên muốn mua đúng nếp Tú Lệ chỉ có cách tới tận nơi. Và thật là vui, khi buổi sáng trước khi rời ngôi làng nhỏ có cái tên Tú Lệ đẹp đẽ này, chúng tôi ghé hàng ăn sáng. Là xôi nếp nóng hổi ăn với chà bông hoặc chả. Xôi cứ để trong đĩa, rửa tay cho sạch, bốc xôi chấm muối mè mà ăn với cảm giác rất ngon.
Những ruộng lúa nằm lọt giữa thung lũng, có con suối nước nóng chảy ngang qua. Con suối cứ uốn cong chảy qua những bãi đá, nước luôn ở mức 45 độ quả là sự ưu ái dành cho người dân tại đây. Ở resort có thiết kế một khu riêng cạnh con suối cho khách của mình, còn người dân thì chọn một điểm thuận lợi, để chiều chiều rủ nhau ra suối tắm, tạo nên một cảnh tượng không dễ gặp.
Tú Lệ là vậy đó, chỉ là con đường cong lên, là những ruộng lúa đến mùa thơm hương, là cốm nức tiếng, và là nắm xôi ăn vào buổi sáng cũng đủ cho một ngày rất riêng ở nơi này.
