Dòng chảy cải cách chưa thể ngơi nghỉ

Động lực mới trong kỷ nguyên mới

Tại Lễ diễu binh, diễu hành nhân Kỷ niệm 80 năm Cách mạng tháng Tám và Quốc khánh 2/9 vừa qua, đoàn xe đi đầu là những chiếc ô-tô VF9 tiêu chuẩn. Bên cạnh dàn xe mui trần, còn có 12 chiếc VF9 màu trắng được sản xuất riêng cho lực lượng cảnh sát giao thông.

Trước đó, trong Lễ diễu binh, diễu hành kỷ niệm 50 năm Giải phóng miền nam, thống nhất đất nước 30/4/2025; Lễ diễu binh, diễu hành Kỷ niệm 70 năm chiến thắng Điện Biên Phủ vào ngày 7/5/2024 đã có sự xuất hiện của dàn xe Lạc Hồng 900 LX đưa đón các nguyên thủ quốc gia…

Kể lại chi tiết này, PGS, TS Nguyễn Thường Lạng (Đại học Kinh tế quốc dân) nhìn nhận, đây là thông điệp về việc Nhà nước công nhận khu vực tư nhân đã có thể làm tốt và hiệu quả một số việc trước đây chỉ có thể do khu vực kinh tế nhà nước đảm nhiệm. Cơ hội đang rộng mở đối với khu vực kinh tế năng động này. Đây là thành quả, cũng là động lực thúc đẩy những nỗ lực hoàn thiện thể chế hỗ trợ hoạt động đầu tư kinh doanh của khối doanh nghiệp ngoài nhà nước, tạo điều kiện cho “trăm hoa đua nở”. Tất nhiên không phải đến bây giờ pháp luật mới trở nên “thân thiện” với kinh tế tư nhân.

Trao đổi với phóng viên, Phó Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Chí Dũng nhìn nhận, bước ngoặt mang tính quyết định nhất trong chặng đường phát triển đáng tự hào của Việt Nam từ một nền kinh tế lạc hậu vươn lên đứng thứ 33 thế giới về quy mô, nằm trong nhóm 20 quốc gia hàng đầu về thương mại và thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) chính là sự chuyển đổi dứt khoát từ một nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung, lạc hậu, kém phát triển sang nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, mở cửa và hội nhập quốc tế sâu rộng.

Thực tế, ngay từ năm 1986, Ủy ban Kế hoạch Nhà nước đã lần đầu tiên xây dựng Luật Đầu tư nước ngoài, một lĩnh vực hoàn toàn mới với nền kinh tế lúc đó. Mặc dù Việt Nam khi đó còn bị cấm vận, những bước đi đầu tiên này đã mở đường cho một loạt công ty phương tây và châu Á bắt đầu tìm hiểu thị trường Việt Nam. Một số doanh nghiệp của Nhật Bản, Đài Loan (Trung Quốc), Hồng Công (Trung Quốc) đã tiến hành các dự án đầu tư nhỏ ban đầu, đặt nền móng quan trọng cho sự phát triển sau này của Việt Nam.

Luật Công ty ra đời không lâu sau đó, năm 1990, đã góp phần “khơi” nguồn nội lực, dù khái niệm “kinh tế tư nhân” vẫn chưa thật sự được khẳng định rõ nét và đúng tầm. Nguyên Bộ trưởng Kế hoạch và Đầu tư Võ Hồng Phúc nhớ lại, giai đoạn 1991-2000, trong bối cảnh hệ thống các nước xã hội chủ nghĩa ở Đông Âu và Liên Xô sụp đổ, Việt Nam mất đi chỗ dựa về viện trợ, nguyên Thủ tướng Chính phủ Phan Văn Khải đã trực tiếp chỉ đạo xây dựng một chiến lược phát triển kinh tế hoàn toàn mới.

Hàng loạt đạo luật quan trọng, đặc biệt là Luật Doanh nghiệp năm 2000, tạo dựng khung pháp lý vững vàng, củng cố niềm tin cho nhà đầu tư. Không chỉ phát triển kinh tế đối ngoại, nguyên Thủ tướng Phan Văn Khải đã tham gia cả vào “mặt trận” chính trị đối ngoại, nỗ lực đóng góp cho quá trình bình thường hóa quan hệ với Hoa Kỳ, mở ra một giai đoạn mới với nhiều quyết sách đột phá…

Đáp ứng các nhu cầu cấp thiết nhất của doanh nghiệp

Có thể nói, hiện nay, tiến độ hoàn thiện thể chế nói chung và xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật điều chỉnh hoạt động kinh tế của khu vực tư nhân nói riêng được đẩy nhanh hơn bao giờ hết.

Minh chứng cụ thể, gần đây nhất chính là việc ban hành Nghị quyết số 68-NQ/TW của Bộ Chính trị, Nghị quyết số 198/2025/ QH15 của Quốc hội (quy định một số cơ chế, chính sách đặc biệt phát triển kinh tế tư nhân) và Nghị quyết số 139/NQ-CP của Chính phủ (ban hành kế hoạch của Chính phủ triển khai Nghị quyết số 198/2025/QH15) đã nêu rõ quyết tâm chính trị và định hướng phát triển kinh tế tư nhân.

Tất nhiên, để những nghị quyết này đi vào cuộc sống thì nhiệm vụ xây dựng pháp luật vẫn còn rất nặng nề. Một văn bản hết sức quan trọng-dự thảo nghị định của Chính phủ hướng dẫn thi hành Nghị quyết số 198/2025/ QH15 - đã được hoàn thiện, đang trong quá trình thẩm định, bao gồm ba nhóm chính sách lớn, đáp ứng các nhu cầu cấp thiết nhất của doanh nghiệp: nguồn lực đất đai, hỗ trợ tài chính và thúc đẩy khoa học công nghệ.

Trong đó, về tiếp cận đất đai và mặt bằng sản xuất, Nhà nước hỗ trợ tối thiểu 30% tiền thuê đất tại các khu, cụm công nghiệp và cho phép thuê tài sản công chưa sử dụng. Các ưu đãi thuế cũng được thiết kế rất cụ thể và hấp dẫn: miễn, giảm thuế thu nhập doanh nghiệp cho doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo, doanh nghiệp nhỏ và vừa thành lập lần đầu, miễn thuế thu nhập doanh nghiệp và thuế thu nhập cá nhân khi chuyển nhượng vốn góp vào doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo. Các chính sách này được xây dựng trên quan điểm “nuôi dưỡng nguồn thu”, chấp nhận giảm thu ngắn hạn để tạo đà cho sự phát triển bền vững và đóng góp lớn hơn trong dài hạn của doanh nghiệp.

Về khoa học, công nghệ và đào tạo nhân lực, dự thảo cho phép tính chi phí nghiên cứu và chuyển giao (R&D) vào chi phí được trừ ở mức 200% và trích lập Quỹ phát triển khoa học và công nghệ lên đến 20% thu nhập tính thuế. Đây là những đòn bẩy quan trọng để doanh nghiệp Việt Nam mạnh dạn đầu tư hơn vào nghiên cứu và phát triển, nâng cao năng lực cạnh tranh…

Đáng nói là, chính trong quá trình xây dựng dự thảo nghị định, những “khoảng trống”, sự thiếu đồng bộ và những vướng mắc trong hệ thống pháp luật hiện hành đã bộc lộ rõ nét. Tờ trình dự thảo nghị định đã chỉ ra tới 14 nhiệm vụ sửa đổi, bổ sung tại các nghị định của Chính phủ cần được thực hiện ngay trong năm 2025, liên quan đến nhiều bộ, ngành khác nhau. Trong đó, có những chính sách quan trọng như ưu đãi lựa chọn nhà thầu, hỗ trợ lãi suất, hay các vấn đề liên quan đến Quỹ Phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa cần được xử lý trong các nghị định chuyên ngành khác để bảo đảm tính toàn diện và thống nhất.

Nhìn thấy rõ điều này, dự kiến tại Kỳ họp thứ 10 Quốc hội khóa XV sẽ diễn ra vào tháng 10, 11/2025 tới đây, trong số 45 dự án luật, nghị quyết mà Quốc hội sẽ xem xét, quyết định, có khoảng 10 dự án liên quan trực tiếp đến hoạt động đầu tư, kinh doanh của doanh nghiệp, như Luật Đầu tư (sửa đổi); Luật Quản lý thuế (sửa đổi); Luật Kinh doanh bảo hiểm (sửa đổi một số điều); Luật Giá (sửa đổi); Luật Thương mại điện tử... Các đạo luật như Luật An ninh mạng (sửa đổi), Luật Công nghệ cao, Luật Chuyển đổi số, tuy không hoàn toàn chỉ có nội dung “đầu tư-kinh doanh” theo nghĩa truyền thống, nhưng có tác động mạnh mẽ đến khung pháp lý trong các ngành/ hoạt động kinh tế số, công nghệ cao, qua đó ảnh hưởng tới môi trường kinh doanh, đầu tư. Đặc biệt, Luật Đất đai (sửa đổi) có mức độ bao phủ toàn xã hội, hết sức quan trọng đối với doanh nghiệp, nhất là các doanh nghiệp bất động sản, doanh nghiệp sản xuất cần có nhà xưởng công nghiệp…

Chỉ khi có một nền tảng thể chế vững chắc, thống nhất và minh bạch, những “cú huých” chính sách mới có thể tạo ra sức bật mạnh mẽ nhất, đưa kinh tế tư nhân thật sự trở thành động lực quan trọng nhất của nền kinh tế quốc gia.