Theo phong tục, vào ngày Mão, tháng 9 hằng năm (năm nay tổ chức vào ngày 24 và 25/10), người Tày Khao xã Đông Cuông, tỉnh Lào Cai tổ chức Lễ hội Cơm mới. Lễ hội được tổ chức tại ngôi đền Đông Cuông, nơi linh thiêng thờ Mẫu Đệ nhị Thượng ngàn và các anh hùng dân tộc thời Trần từng chiến đấu chống quân Nguyên Mông.
Lễ hội là dịp dâng Mẫu, Ngọc Hoàng và các đấng thần linh những sản vật đầu mùa, thể hiện lòng biết ơn trời đất, thần linh, tổ tiên đã ban cho mùa màng tươi tốt, cuộc sống ấm no, hạnh phúc. Đồng thời, cầu mong các đấng linh thiêng phù hộ cho một năm tới mưa thuận gió hòa, quốc thái dân an, mùa màng bội thu. Trong lễ hội, có nghi lễ mổ trâu đen tế Mẫu và hiến sinh cho trời đất, diễn ra lúc 0 giờ ngày Mão tháng 9.
Trâu đen tượng trưng cho sự tinh khiết, trung thành và mạnh mẽ, biểu trưng cho mối giao hòa giữa con người và vạn vật trong vũ trụ. Đúng 0 giờ, khi trống nghi lễ vang lên giữa không gian đền thiêng Đông Cuông, nghi lễ tế trâu được thực hiện trang nghiêm dưới sự chủ trì của thầy Mo và các bậc cao niên. Sau nghi lễ hiến sinh, thịt trâu được chế biến thành 36 mâm cỗ, những mâm tiệc đầu tiên của mùa Cơm mới, được dâng vào chính điện để tế Mẫu Thượng ngàn, Ngọc Hoàng, Thần Vệ quốc và tưởng nhớ các Anh hùng, tướng lĩnh, binh sĩ đã anh dũng hy sinh.
Trên mâm cỗ Cơm mới, bên cạnh các sản vật quen thuộc, như: ngô, thóc nếp, khoai, sắn, cốm nếp mới, là thức quà tinh túy nhất của mùa vàng, được người dân trân trọng dâng lên Mẫu, như lời tạ ơn Đất Mẹ và các đấng thần linh đã phù hộ cho vụ mùa tốt tươi, cuộc sống ấm no, hạnh phúc. Cùng các sản vật nông nghiệp, thì cốm nếp mới tinh túy của mùa vụ, được xem là lễ vật quan trọng nhất, dâng lên Mẫu Thượng ngàn và Ngọc Hoàng. Trong khuôn khổ lễ hội, ngoài phần lễ chính còn có các hoạt động văn hóa tâm linh, như: diễn xướng hầu đồng, dâng hương, rước kiệu, hầu Thánh… thu hút đông đảo thanh đồng, bản hội và du khách thập phương về thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu.
Đền Đông Cuông là ngôi đền cổ, nằm bên dòng sông Hồng, thuộc xã Đông Cuông, tỉnh Lào Cai, từ lâu nổi danh là linh thiêng. Đền thờ chính Mẫu Đệ nhị Thượng ngàn, Mẫu thứ hai trong Tam Tòa Thánh Mẫu, là nơi thờ các vị anh hùng dân tộc đã có công trong cuộc kháng chiến quân Nguyên Mông, cùng các vị thủ lĩnh người Tày đã anh dũng hy sinh trong cuộc khởi nghĩa chống thực dân Pháp năm Giáp Dần 1914.
Đồng chí Hoàng Hóa, Bí thư Đảng ủy xã cho biết: Lễ hội Cơm mới đền Đông Cuông không chỉ là hoạt động tâm linh, mà còn là sợi dây kết nối quá khứ với hiện tại, là minh chứng sinh động cho sức sống bền bỉ của văn hóa Tày Khao, góp phần bảo tồn di sản văn hóa phi vật thể, phát triển du lịch tâm linh và thúc đẩy kinh tế- xã hội ở vùng bán sơn địa, nơi có đông đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống.
Hiện nay, chính quyền và nhân dân xã Đông Cuông tham gia tích cực vào việc duy trì, bảo tồn các giống lúa nếp cái hoa vàng (để làm cốm), chăn nuôi đàn trâu có chất lượng cao phục vụ lễ hội (trâu trắng cúng đầu năm, trâu đen cúng cuối năm). Đồng thời địa phương duy trì các đội văn nghệ quần chúng, truyền dạy các điệu múa cổ, như: múa then, múa quạt, múa cầu mùa... để văn hóa truyền thống của đồng bào Tày Khao không bị mai một.
