Thúc đẩy trồng rừng, giải quyết việc làm
Theo Chi cục Kiểm lâm Thái Nguyên, toàn tỉnh có 223,9 nghìn ha rừng trồng (hay còn gọi là rừng sản xuất), trong đó có 189 nghìn ha đã thành rừng (từ 3 năm tuổi trở lên). Những năm gần đây, gỗ rừng trồng có giá trị từ 80-90 triệu đồng/ha, trừ chi phí cây giống, công chăm sóc, khai thác, vận chuyển, mỗi ha gỗ rừng trồng mang lại thu nhập cho nông dân từ 40-45 triệu đồng nên gần như không còn đất trống.
Để giải quyết đầu ra cho gỗ, hiện toàn tỉnh có 827 cơ sở gỗ bóc, băm dăm, chế biến gỗ các loại. Trong đó chủ yếu theo mô hình hộ gia đình với tổng số 724 cơ sở, còn lại là tổ hợp tác, hợp tác xã được phân bố ở hầu hết các địa phương có rừng trồng.
Trong những năm qua, nghề chế biến gỗ đã góp phần tích cực khai thác tiềm năng địa phương, đồng thời giải quyết việc làm, nâng cao thu nhập cho nhiều người dân. Đơn cử như cơ sở gỗ bóc của gia đình anh Ngô Văn Giang ở xóm Cao Phong, xã Trại Cau sử dụng hàng chục nghìn m2 đất để làm nhà xưởng, lắp đặt máy móc, bãi chứa nguyên liệu và phơi gỗ bóc, hằng ngày tạo việc làm cho 11 lao động với thu nhập bình quân từ 300 nghìn đến 400 nghìn đồng/ngày.
Chi cục trưởng Kiểm lâm Thái Nguyên Lê Cẩm Long đánh giá: Các cơ sở sản xuất gỗ vẫn mang tính chất thủ công, sơ chế nên chưa mang lại giá trị gia tăng cao cho gỗ rừng trồng. Thậm chí, nhiều cơ sở chưa đáp ứng các quy định về đất đai, môi trường, phòng cháy hay sổ sách kế toán.
Cần giải pháp phát triển bền vững
Đi trên nhiều tuyến đường các xã khu vực trung du, miền núi tỉnh Thái Nguyên, các xưởng gỗ bóc, băm dăm “mọc” lên nhan nhản, ô-tô xuôi ngược chở gỗ nguyên liệu về xưởng, vận chuyển gỗ bóc, ván dăm đi tiêu thụ. Theo khảo sát của phóng viên, có đến hàng trăm cơ sở tùy tiện dựng xưởng trên đất vườn tạp, đất rừng, đất ruộng san lấp trái phép hoặc thuê mượn đất ven đường. Tình trạng này kéo dài đang gây ra bức xúc cho người dân chung quanh bởi ô nhiễm môi trường, tiếng ồn và nguy cơ mất an toàn giao thông.
Chỉ tính riêng khu vực phía bắc xã Trại Cau (nay là xã Hợp Tiến) có đến 21 xưởng gỗ bóc, băm dăm lớn nhỏ hoạt động. Là một trong những cơ sở sản xuất gỗ bóc lớn, gia đình anh Ngô Văn Giang ở xóm Cao Phong sử dụng hàng chục nghìn m2 đất vườn tạp để xây dựng nhà xưởng, lắp đặt máy móc, kho bãi, phơi gỗ bóc. Đáng chú ý, khu đất này chưa chuyển đổi thành đất sản xuất, kinh doanh; các điều kiện về bảo vệ môi trường, phòng cháy chữa cháy cũng chưa đáp ứng. Trong khi đó, đoạn đường giao thông nông thôn đến cơ sở sản xuất gỗ bóc của gia đình anh Ngô Văn Giang dần xuống cấp do ô-tô chở gỗ, sản phẩm sau chế biến đi lại thường xuyên. "Chuyển sang đất sản xuất, kinh doanh rất khó, vì liên quan đến quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất của địa phương", anh Giang lý giải.
Nguyên Phó Chủ tịch UBND xã Trại Cau Lê Văn Nguyên thừa nhận, hầu hết cơ sở sản xuất gỗ bóc, băm dăm ở xã Hợp Tiến trước đây đều sử dụng đất không đúng mục đích, chưa bảo đảm các điều kiện về môi trường, các quy định về tài chính, kế toán, phòng cháy chữa cháy.
Thời gian qua, các cơ quan chức năng liên quan ở địa phương thường xuyên kiểm tra các cơ sở sản xuất gỗ về điều kiện pháp lý liên quan tới đất đai, môi trường, phòng cháy, nguyên liệu đầu vào... Không ít trường hợp bị lập biên bản yêu cầu tháo dỡ nhà xưởng, khôi phục hiện trạng đất đai như ban đầu. Nhưng dường như việc kiểm tra chỉ cho có, bởi sau kiểm tra đâu vẫn hoàn đó.
Chế biến gỗ là một ngành phù hợp đặc thù của nhiều địa phương tỉnh Thái Nguyên. Để khắc phục những bất cập nêu trên, tỉnh cần chủ động quy hoạch quỹ đất phù hợp, đầu tư hạ tầng kỹ thuật cho các cụm công nghiệp nhỏ, qua đó thu hút các cơ sở chế biến gỗ có công nghệ tiên tiến, quy mô bài bản, tạo ra giá trị gia tăng cao. Đồng thời, cần từng bước di dời, sắp xếp lại các xưởng bóc gỗ, băm dăm vào khu vực sản xuất tập trung nhằm kiểm soát hiệu quả các vấn đề về sử dụng đất, bảo vệ môi trường, phòng cháy chữa cháy, bảo đảm an ninh trật tự và tăng nguồn thu ngân sách cho địa phương.
