Bình yên trở lại nơi "vàng tặc" từng hoành hành ở Sơn La

Trở lại bản Lứa lần này, được gặp gỡ các cán bộ xã, bản và người dân nơi đây, ai trong chúng tôi cũng đều hiểu sự bình yên trở lại với bản Lứa không phải tự nhiên mà có.

Sự bình yên ở bản Lứa thể hiện rõ sự vào cuộc quyết liệt của Tỉnh ủy, Ủy ban nhân dân tỉnh Sơn La, sự phối hợp của các lực lượng chức năng cùng tinh thần trách nhiệm của chính quyền cơ sở. Đó cũng là bài học cho sự buông lỏng, lơ là trách nhiệm của một số cán bộ, đảng viên… trước thời điểm vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp.

Ngày 17/6/2025, Báo Nhân Dân đăng tải bài viết “Có hay không nhóm lợi ích bảo kê khai thác vàng trái phép ở Sơn La?”, nêu rõ thực trạng nhức nhối tại bản Lứa. Câu hỏi đặt ra trong bài báo đã nêu lên được sự quan tâm của dư luận đối với tình trạng khai thác vàng trái phép dai dẳng bao năm và thúc đẩy sự vào cuộc kịp thời, quyết liệt từ các cấp ủy, chính quyền.

Ngay sau phản ánh, Tỉnh ủy Sơn La đã có những văn bản, cuộc họp chỉ đạo quyết liệt, để đến ngày 19/6, Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh Sơn La đã triệu tập cuộc họp khẩn, ban hành các văn bản chỉ đạo xử lý nghiêm tình trạng khai thác khoáng sản trái phép tại các địa bàn mà Báo Nhân Dân phản ánh.

Tại cuộc họp khẩn, đồng chí Nguyễn Đình Việt, Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh Sơn La cảm ơn Báo Nhân Dân đã có phản ánh giúp tỉnh nắm bắt được tình hình. Tỉnh đã giao cho lực lượng công an phối hợp điều tra, làm rõ và quan điểm chỉ đạo là không có vùng cấm, sẽ xử lý nghiêm nếu có dấu hiệu tiếp tay.

Cũng tại một cuộc họp diễn ra vào ngày 8/7, đồng chí Hoàng Quốc Khánh, Bí thư Tỉnh ủy Sơn La đã thẳng thắn chỉ ra những hạn chế trong công tác quản lý khoáng sản trên địa bàn do đồng chí Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh phụ trách và Sở Nông nghiệp và Môi trường quản lý. Đồng thời yêu cầu Ủy ban Kiểm tra Tỉnh ủy vào cuộc kiểm tra dấu hiệu vi phạm của tập thể, cá nhân nếu có.

Thậm chí, tại một cuộc họp do trực tiếp đồng chí Bí thư Tỉnh ủy và Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh Sơn La chủ trì và chỉ đạo sau phản ánh của Báo Nhân Dân, thì câu chuyện về vàng mới "vỡ lẽ": Thời gian qua, những người đứng đầu tỉnh không được báo cáo và thông tin về tình trạng khai thác vàng trái phép?

Sau khi lãnh đạo tỉnh Sơn La tổ chức họp, chỉ đạo kiên quyết nhiều ý kiến của người đứng đầu một số sở, ngành chuyên môn vẫn “bao biện” với những lý do phân cấp, phân quyền để đẩy quả bóng trách nhiệm cho cán bộ cấp cơ sở, nhưng lại quên rằng đó cũng là trách nhiệm của ngành mình trong việc tham mưu, quy hoạch, bảo vệ nguồn tài nguyên khoáng sản…

Không chỉ dừng lại ở bản Lứa, phản ánh của Báo Nhân Dân và thông tin từ cơ sở đã giúp lực lượng chức năng mở rộng điều tra và phát hiện những tụ điểm khai thác vàng trái phép khác. Nổi bật là vụ việc tại bản Suối Chát, xã Gia Phù, nơi các đối tượng tổ chức khai thác vàng với quy mô lớn, có cả máy xúc, máy bơm, lán trại kiên cố…

Đêm 15/7/2025, Công an tỉnh Sơn La mở chuyên án, huy động lực lượng lớn, xuyên rừng vượt suối bất ngờ đột kích. Kết quả, 60 đối tượng khai thác vàng trái phép bị bắt giữ tại chỗ, hàng loạt máy móc, phương tiện bị tịch thu. Đây là vụ truy quét vàng tặc có quy mô lớn nhất từ trước tới nay tại địa bàn Sơn La.

Sau quá trình điều tra, cơ quan Cảnh sát điều tra Công an tỉnh Sơn La đã ra quyết định khởi tố 42 bị can. Động thái pháp lý mạnh mẽ này không chỉ xử lý nghiêm các đối tượng vi phạm mà còn gửi đi thông điệp rõ ràng: Tỉnh Sơn La kiên quyết chặn đứng “cơn sốt vàng” bất hợp pháp, không khoan nhượng với bất kỳ hành vi nào xâm hại tài nguyên quốc gia.

Trao đổi với phóng viên Báo Nhân Dân, đồng chí Hoàng Quốc Khánh, Bí thư Tỉnh ủy Sơn La, nói: “Không chỉ xử lý nghiêm đối tượng vi phạm, tỉnh đã xem xét trách nhiệm của tập thể, cá nhân nếu có dấu hiệu bao che, tiếp tay. Đây không chỉ là vấn đề tài nguyên mà còn là sự an nguy, ổn định lâu dài của đời sống nhân dân”.

Một trong những yếu tố quan trọng tạo ra sự thay đổi mạnh mẽ là việc mô hình chính quyền địa phương 2 cấp được triển khai từ 1/7/2025. Bởi trước đó, xã Pi Toong hay xã Gia Phù, thuộc huyện Mường La và Phù Yên (cũ) địa bàn rộng, lực lượng mỏng, công tác quản lý đất đai, tài nguyên của một số sở còn lỏng lẻo, thiếu kiên quyết, để vàng tặc ngang nhiên hoạt động ngày, đêm.

Sau khi vận hành chính quyền địa phương 2 cấp, xã Mường La, Gia Phù mới đã nhanh chóng siết chặt quản lý: Thành lập tổ công tác thường trực tại bản Lứa, giám sát người dân và địa bàn 24/24 giờ; tổ chức họp dân yêu cầu các hộ vi phạm tự khắc phục; phối hợp công an lập chốt ngăn chặn các đối tượng ngoài địa phương...

Điều đáng nói, các cán bộ xã của bộ máy chính quyền địa phương 2 cấp đã vừa thực hiện nhiệm vụ ngăn chặn khai thác vàng trái phép, vừa phải duy trì công tác hành chính, dân sinh tại cơ sở. Đó là một gánh nặng không dễ chia sẻ nếu thiếu đi sự phối hợp, tiếp sức từ các ngành liên quan.

Trở lại câu chuyện khai thác vàng trái phép ở bản Suối Chát và bản Lứa nói trên đã khẳng định nếu cấp xã mới khi được trao quyền, được hỗ trợ và đặt trong một cơ chế giám sát phù hợp, họ có thể hoàn toàn trở thành tuyến phòng thủ vững chắc trước các hành vi vi phạm trong lĩnh vực tài nguyên khoáng sản.

Ông Nguyễn Chí Thanh, Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã Mường La, nói: “Chúng tôi coi đây là nhiệm vụ chính trị trọng tâm. Sau phản ánh của Báo Nhân Dân, xã huy động toàn bộ hệ thống chính trị, bám bản, bám dân để vận động, giám sát. Nhờ vậy, đến nay tình trạng vàng tặc đã được ngăn chặn”.

Thực địa cho thấy các hộ dân đã hoàn thổ, khôi phục đất canh tác. Hiện còn 1 số vị trí chưa san lấp được vì cần lượng lớn đất, xã đang tiếp tục đôn đốc và kiến nghị Ủy ban nhân dân tỉnh Sơn La hỗ trợ kinh phí, phương tiện kỹ thuật để hoàn thiện việc hoàn thổ.

Ông Quàng Văn Tưởng, người từng tham gia khai thác vàng trái phép, dẫn chúng tôi ra thửa ruộng trước nhà, chia sẻ: “Từ tháng 7, gia đình đã tự thuê máy xúc hoàn thổ. Nay trồng lúa nếp 87, nếp tan, ao cá thả 30kg cá giống, thấy yên tâm hơn nhiều. Làm nông tuy vất vả nhưng ổn định, không phải thấp thỏm lo sợ liên quan đến pháp luật”.

Cũng như hộ ông Quàng Văn Tưởng, bà Vì Thị Chanh cũng phấn khởi nói: “Vụ này ruộng nhà tôi sẽ thu được gần 20 bao thóc, đủ ăn cả năm. Nghĩ lại những ngày đào vàng vừa cực vừa nơm nớp lo bị phát hiện. Sau những lần họp bản, được cán bộ giải thích, chúng tôi đã ký cam kết không tái phạm nữa”.

Ngay sau phản ánh của Báo Nhân Dân, với sự chỉ đạo quyết liệt từ tỉnh, xã Mường La đã huy động máy móc, tận dụng nguồn đất đá từ dự án mở đường bản Lứa-Pá Hát để san lấp hố đào, trả lại hiện trạng đất nông nghiệp.

Bên cạnh đó, hệ thống camera giám sát đã được rà soát lại và lắp đặt tại các tuyến trọng điểm, giúp phát hiện sớm các hành vi khả nghi. Công tác tuyên truyền được duy trì thường xuyên trong sinh hoạt chi bộ, họp bản, biến việc giữ gìn đất đai, tài nguyên thành ý thức tự giác của nhân dân.

Ông Cà Văn Hiêng, tổ bảo vệ an ninh bản, chia sẻ: “Trước kia, chúng tôi ngày đêm phải vận động, ngăn chặn, thậm chí va chạm với các đối tượng và người dân làm vàng trái phép. Nay bản bình yên, công việc không áp lực như trước”.

Cần thẳng thắn nhìn nhận, trong nhiều năm qua, tình trạng vàng tặc tồn tại mà chưa được xử lý triệt để, một phần do sự lơ là, thiếu quyết liệt từ một số cấp ủy, chính quyền cơ sở.

Chính sự buông lỏng, ngại va chạm đã tạo điều kiện để các đối tượng từ nơi khác ngang nhiên đưa máy móc vào khai thác, khiến môi trường bị tàn phá, đời sống người dân bất an.

Bản Lứa hay bản Suối Chát hôm nay bình yên, nhưng nguy cơ tái diễn vẫn còn nếu công tác quản lý lơ là. Bài học từ sự buông lỏng trước kia là hồi chuông cảnh báo để các cấp ủy, chính quyền không được chủ quan.

Bà Vì Thị Diên, Bí thư kiêm Trưởng bản Lứa, khẳng định: “Sau phản ánh của báo chí và sự vào cuộc của tỉnh, xã, bản, đến nay không còn tình trạng khai thác vàng trái phép. Chúng tôi đã lồng ghép tuyên truyền trong họp chi bộ, họp bản để bà con không tái phạm, không tiếp tay cho đối tượng khai thác vàng trái phép”.

Đồng chí Hà Thị Kim Thư, Bí thư Đảng ủy xã Gia Phù, nói: “Qua phản ánh của Báo Nhân Dân, từ lãnh đạo tỉnh cho đến cán bộ, đảng viên và người dân, đều bày tỏ nhờ báo chí lên tiếng, chính quyền đã hành động quyết liệt và người dân đồng thuận. Nếu không, tình trạng khai thác vàng trái phép sẽ không được xử lý dứt điểm, xã, bản chưa thể bình yên”.

Gần 4 tháng, sau phản ánh của Báo Nhân Dân, bản Lứa và nhiều bản ở các xã khác của tỉnh Sơn La từ chỗ là “điểm nóng” vàng tặc đã trở lại bình yên, thể hiện rõ kết quả của những chỉ đạo quyết liệt, sự đồng thuận của nhân dân và việc giám sát của báo chí.

Từ câu chuyện khai thác vàng trái phép diễn ra ở các xã của Sơn La cho thấy: Nếu công tác quản lý bị buông lỏng, lợi ích nhóm sẽ trỗi dậy, vàng tặc sẽ quay lại. Do vậy, Sơn La đang không ngừng siết chặt kỷ cương, gắn trách nhiệm cụ thể, lấy sự đồng thuận hôm nay tạo cơ sở vững chắc trong chỉ đạo, điều hành, để không còn bản Lứa hay bản Suối Chát khác trở thành “điểm nóng” của vàng tặc trong tương lai.