Diễn biến phức tạp trên không gian mạng
Thống kê mới nhất của Trung tâm Giáo dục thiên nhiên (ENV) - một trong những tổ chức khoa học và công nghệ đầu tiên về bảo tồn động vật hoang dã tại Việt Nam - cho thấy một thực tế đáng báo động.
Theo đó, trong giai đoạn từ tháng 1/2019 đến tháng 8/2025, ENV đã ghi nhận tổng cộng 4.728 vụ việc, với 13.947 vi phạm liên quan các loài chim hoang dã bản địa và di cư trên toàn quốc. Số lượng chim hoang dã bị vi phạm trong 3.552 vụ quảng cáo và buôn bán được ENV ghi nhận lên tới con số 615.741 cá thể.
Theo ghi nhận của ENV, hơn 615.000 cá thể chim hoang dã đã bị buôn bán, săn bắt trái phép trong hơn 6 năm qua.
Tuy chỉ mang tính chất “bề nổi”, nhưng những con số này đã cho thấy mức độ tàn phá hệ sinh thái nghiêm trọng từ hoạt động quảng cáo, buôn bán chim hoang dã có dấu hiệu vi phạm.
Trên khía cạnh tiêu thụ, tháng 7 vừa qua, theo đề nghị của Chi cục Kiểm lâm Hà Nội, ENV đã tiến hành khảo sát sơ bộ tại các nhà hàng, cơ sở kinh doanh dịch vụ ăn uống trên địa bàn thành phố Hà Nội. Kết quả cho thấy, 49/118 cơ sở mở cửa kinh doanh có dấu hiệu quảng cáo, buôn bán chim hoang dã, chim di cư không rõ nguồn gốc, xuất xứ.
Theo thống kê của ENV, 66,3% số vụ quảng cáo, buôn bán chim hoang dã bản địa và di cư được phát hiện trên Internet. Trong đó, mạng xã hội Facebook chiếm tỷ trọng áp đảo, với 91,9% các vụ vi phạm trực tuyến được ghi nhận trên nền tảng này.
Các đối tượng vi phạm lợi dụng Internet để không chỉ bán lẻ chim cảnh, chim để thịt mà còn công khai quảng cáo các công cụ săn bắt mang tính tận diệt, thí dụ như lưới tàng hình, loa bẫy chim, làm gia tăng áp lực lên đa dạng sinh học.
Trước tình hình bẫy bắt, buôn bán chim diễn biến phức tạp, ngày 17/5/2022, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chỉ thị số 04/CT-TTg về các nhiệm vụ và giải pháp cấp bách để bảo tồn chim hoang dã, di cư.
Sau khi chỉ thị này được ban hành, nhiều văn bản chỉ đạo từ các cơ quan cấp bộ, cấp tỉnh đã được triển khai, yêu cầu tăng cường tuyên truyền, rà soát các khu vực chim di cư, gỡ bỏ thiết bị săn bắt và xử lý nghiêm vi phạm.
Chỉ thị này mang nhiều ý nghĩa tích cực, cho thấy sự quan tâm của Chính phủ trong việc xử lý hoạt động săn bắt, buôn bán mang tính “tận diệt” đối với chim hoang dã, di cư, từ đó thúc đẩy các nỗ lực thực thi pháp luật.
Nhờ vậy, trong những năm qua, nhiều đối tượng quảng cáo, buôn bán trái phép chim hoang dã đã bị xử phạt vi phạm hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự.
Đáng chú ý là trường hợp 2 đối tượng tại Kiên Giang bị tuyên phạt lần lượt 5 năm và 5 năm 6 tháng tù vào đầu năm 2024 vì săn bắt trái phép 35 cá thể chim hoang dã trong Vườn quốc gia U Minh Thượng (Kiên Giang).
Mới đây, một đối tượng đăng 12 bài đăng quảng cáo bán chim trên mạng xã hội Facebook đã bị cơ quan chức năng tỉnh Quảng Nam (nay là thành phố Đà Nẵng) xử phạt 13,5 triệu đồng.
Cần giải pháp đồng bộ bảo vệ chim hoang dã
Để chấm dứt tình trạng săn bắt và buôn bán chim hoang dã trái phép, ENV đề xuất 3 giải pháp trọng tâm dưới đây.
Thứ nhất, hoàn thiện thể chế: Bổ sung quy định pháp luật để cấm triệt để và xử phạt hoạt động quảng cáo, sản xuất, và sử dụng các công cụ săn bắt mang tính tận diệt (thí dụ: Lưới tàng hình, loa bẫy chim) cũng như các hành vi cổ súy, khoe khoang chiến tích săn bắt trên mạng xã hội.
Thứ 2, tăng cường thực thi pháp luật: Cơ quan chức năng cần siết chặt kiểm soát các hoạt động buôn bán chim hoang dã trái phép, đặc biệt là hoạt động quảng cáo, buôn bán trên không gian mạng, xử lý nghiêm từng bài đăng rao bán trái phép và áp dụng mức phạt cao cho các trường hợp tái phạm.
Thứ 3, giảm nhu cầu tiêu thụ: Đây là giải pháp mang tính chất thường xuyên và dài hạn. Khi nhu cầu tiêu thụ chim hoang dã làm thực phẩm hoặc nuôi nhốt làm chim cảnh không còn, hoạt động săn bắt, buôn bán trái phép sẽ tự động chấm dứt.
“Không loài chim nào có thể tồn tại trước tốc độ săn bắt và buôn bán như hiện nay. ENV đánh giá cao nỗ lực của các cơ quan chức năng trong công tác quản lý, bảo vệ và xử lý vi phạm liên quan chim hoang dã, đồng thời kêu gọi các địa phương tăng cường các biện pháp kiểm soát, ngăn chặn hoạt động quảng cáo, săn bắt, buôn bán trái phép chim hoang dã.
Mỗi người dân cũng cần hiểu rằng, mỗi khi mua hoặc tiêu thụ chim rừng là đang góp phần khiến bầu trời vắng dần những cánh chim hoang dã”, bà Bùi Thị Hà, Phó Giám đốc ENV nhấn mạnh.
Việt Nam đang nỗ lực khẳng định hình ảnh một quốc gia có trách nhiệm trong bảo tồn đa dạng sinh học. Bảo vệ chim hoang dã không chỉ là hành động gìn giữ cân bằng sinh thái, mà còn là góp phần bảo vệ danh tiếng của Việt Nam trên trường quốc tế như một “điểm đến an toàn cho các loài chim”.
Người dân có thể hỗ trợ công tác bảo tồn bằng cách thông báo các hành vi vi phạm liên quan chim hoang dã cho cơ quan chức năng, hoặc liên hệ đường dây nóng miễn phí 1800-1522 của ENV.
