Bộ Nội vụ đã xây dựng dự thảo Nghị định quy định chi tiết một số điều của Luật Việc làm 2025 về đăng ký lao động và hệ thống thông tin thị trường lao động (sau đây gọi tắt là dự thảo Nghị định), gửi Bộ Tư pháp thẩm định
Quản lý lao động còn hạn chế
Thông tin về tình hình lao động-việc làm 6 tháng đầu năm 2025 của Cục Thống kê cho thấy, lực lượng lao động cả nước hiện nay là 53 triệu người; tỷ lệ tham gia lực lượng lao động là 68,2%; trong đó có 51,92 triệu người đang có việc làm. Trong số lao động đang có việc làm, có tới 63,9% (khoảng 33,18 triệu người) là lao động có việc làm phi chính thức, chỉ có khoảng 19 triệu người lao động đang tham gia bảo hiểm xã hội.
Bộ Nội vụ nêu rõ, hiện nay, công tác quản lý lao động còn hạn chế, nhất là với nhóm lao động không có quan hệ lao động, lao động làm việc ở khu vực phi chính thức. Đối với lao động đang tham gia bảo hiểm xã hội, công tác báo cáo thống kê về tình hình sử dụng lao động được người sử dụng lao động định kỳ báo cáo 6 tháng, hằng năm theo hướng dẫn tại Nghị định số 145/2020/NĐ-CP quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Bộ luật Lao động về điều kiện lao động và quan hệ lao động.
Đối với người lao động làm việc khu vực phi chính thức, người thất nghiệp, chưa có kênh thông tin để nắm bắt tình trạng việc làm cũng như vấn đề di biến động lao động.
Thời gian qua, triển khai theo Quyết định số 06/QĐ-TTg về Đề án phát triển ứng dụng dữ liệu về dân cư, định danh và xác thực điện tử phục vụ chuyển đổi số quốc gia giai đoạn 2022-2025, tầm nhìn đến năm 2030 (Đề án 06) và Quyết định số 90/QĐ-TTg ngày 18/1/2022 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025, để nắm bắt và tạo lập dữ liệu ban đầu về người lao động, ngành nội vụ đã phối hợp với công an để tổ chức thu thập dữ liệu về việc làm của hơn 42 triệu người lao động, dữ liệu này đã được xác thực với Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư. Tuy nhiên, hoạt động này mới dừng lại ở công tác thu thập, cập nhật thông tin, chưa hình thành hệ thống đăng ký chủ động, cập nhật, gắn với từng người lao động.
Vì vậy, để quản lý lao động một cách chủ động, cơ sở dữ liệu người lao động được cập nhật liên tục thì cần có quy định về nghĩa vụ đăng ký lao động.
Thông qua việc đăng ký lao động sẽ giúp quản lý chính xác được nguồn lao động làm cơ sở xây dựng các chính sách về lao động-việc làm, an sinh xã hội, giáo dục đào tạo; xác định và giải quyết các chính sách về việc làm kịp thời, đúng đối tượng.
Việc xây dựng cơ sở dữ liệu người lao động kết nối với các cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, bảo hiểm xã hội, giáo dục đào tạo… sẽ tạo đột phá cho hệ thống chính trị, trước hết là hệ thống hành chính, tạo môi trường công khai, minh bạch trong quản lý nhà nước, quản trị xã hội, phục vụ người dân, tổ chức, doanh nghiệp tốt hơn.
Luật Việc làm năm 2013 đã quy định về nội dung thông tin thị trường lao động, thông tin đã được thu thập, cung cấp. Tuy nhiên chưa có quy định về hệ thống thông tin thị trường lao động. nên khó khăn để xây dựng và hình thành được một hệ thống thông tin thị trường lao động thống nhất. Thông tin thị trường lao động được thu thập, tổng hợp còn rời rạc, phân tán ở nhiều cấp, nhiều ngành, thiếu thống nhất, chưa được kết nối và quản lý trên một hệ thống tập trung, dẫn đến dữ liệu không đồng bộ, khó khai thác hiệu quả.
Cụ thể, hiện nay, thông tin thị trường lao động chủ yếu được tổng hợp từ nhiều nguồn khác nhau như điều tra mẫu, báo cáo hành chính, thông tin về bảo hiểm xã hội, giáo dục nghề nghiệp, doanh nghiệp... Dù vậy, các nguồn dữ liệu này chưa được tích hợp vào một hệ thống thống nhất; việc kết nối, chia sẻ dữ liệu giữa các cơ quan còn hạn chế; các chuẩn kỹ thuật về dữ liệu chưa được áp dụng đồng bộ.
Điều này dẫn đến thực trạng dữ liệu bị trùng lặp, thiếu cập nhật, thiếu tin cậy và khó sử dụng trong công tác phân tích, dự báo và hoạch định chính sách. Bên cạnh đó, khuôn khổ pháp lý hiện hành chưa quy định rõ ràng về vai trò, trách nhiệm của từng cơ quan, tổ chức trong việc xây dựng, quản lý, chia sẻ, kết nối thông tin thị trường lao động.
Do đó, việc xây dựng Nghị định của Chính phủ quy định chi tiết một số điều của Luật Việc làm về đăng ký lao động và hệ thống thông tin thị trường lao động là cần thiết trong bối cảnh hiện nay.
Bảo đảm người lao động có quyền tiếp cận các chính sách việc làm, an sinh xã hội
Bộ Nội vụ nhấn mạnh, mục đích ban hành dự thảo Nghị định nhằm thiết lập cơ chế pháp lý cho việc đăng ký lao động của người lao động để hình thành cơ sở dữ liệu người lao động, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước, bảo đảm quyền được tiếp cận các chính sách việc làm và an sinh xã hội của người lao động.
Đồng thời, xây dựng và phát triển hệ thống thông tin thị trường lao động hiện đại, thống nhất từ trung ương đến địa phương, có khả năng kết nối, chia sẻ dữ liệu với các cơ sở dữ liệu quốc gia và chuyên ngành, phục vụ công tác dự báo, hoạch định và điều hành thị trường lao động.
Dự thảo Nghị định có 4 chương, 29 điều, với một số nội dung đáng quan tâm.
Văn bản đã thể chế hóa cụ thể các quy định của Nghị quyết số 57- NQ/TW đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia thông qua việc ứng dụng triệt để khoa học vào trong công tác quản lý lao động, xây dựng, quản trị, vận hành hệ thống thông tin thị trường lao động; thể chế hóa mục tiêu xây dựng cơ sở dữ liệu lao động, việc làm tại Nghị quyết số 42- NQ/TW.
Các quy định trong dự thảo Nghị định đã thể hiện vai trò, trách nhiệm của Nhà nước trong việc quản trị, vận hành thị trường lao động đối với thông qua việc hình thành cơ sở dữ liệu người lao động phục vụ quản lý nguồn nhân lực; đầu tư phát triển hệ thống thông tin thị trường lao động phục vụ kết nối cung-cầu lao động, làm cơ sở điều tiết thị trường lao động, hình thành một thị trường lao động linh hoạt, hiện đại,
Thêm vào đó, nội dung đăng ký lao động là nội dung mới của Luật Việc làm năm 2025. Thông tin thị trường lao động đã được hoàn thiện lại để đáp ứng nhu cầu thực tiễn và thể hiện tại chương III dự thảo Nghị định.
Để quản lý được lao động toàn diện, dự thảo Nghị định đã quy định trách nhiệm thực hiện việc đăng ký, điều chỉnh thông tin đăng ký lao động cho toàn bộ đối tượng thuộc lực lượng lao động. Thông qua việc đăng ký, điều chỉnh thông tin đăng ký lao động sẽ có được cơ sở dữ liệu người lao động bảo đảm đầy đủ 4 yếu tố “Đúng - Đủ - Sạch - Sống”.
Dự thảo Nghị định có 2 thủ tục hành chính là đăng ký lao động và điều chỉnh thông tin đăng ký lao động.
Quy trình 2 thủ tục hành chính được xây dựng theo hướng đơn giản hóa. Cụ thể, hồ sơ thực hiện đăng ký thiết kế theo hướng gọn, gắn với các hồ sơ hiện nay đang triển khai thực hiện.
Đối với lao động đang tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc sẽ là Tờ khai đăng ký tham gia bảo hiểm xã hội theo quy định tại khoản 1 Điều 27 Luật Bảo hiểm xã hội, trong đó đã bao gồm các thông tin về tình trạng việc làm của người lao động.
Đối với người lao động đang có việc làm không tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc; người lao động có nhu cầu tìm kiếm việc làm, thì trực tiếp kê khai trực tuyến theo mẫu ban hành kèm theo Nghị định.
Về hình thức, người lao động đang tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc đăng ký thông qua người sử dụng lao động và trực tuyến qua Cổng Dịch vụ quốc gia. Người lao động đang có việc làm không tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc và người lao động có nhu cầu tìm kiếm việc làm đăng ký trực tuyến trên VNeID, Sàn giao dịch việc làm quốc gia. Trong trường hợp người lao động đến trực tiếp Trung tâm hành chính công, tổ chức dịch vụ việc làm công, sẽ được hướng dẫn để trực tiếp thực hiện đăng ký trên hệ thống trực tuyến.
Để cắt giảm thủ tục hành chính, dự thảo Nghị định đã xây dựng nội dung việc tiếp nhận, phát triển các dữ liệu về người lao động lao động phục vụ việc đăng ký lao động tại Điều 27 dự thảo Nghị định.
Dự thảo Nghị định đã thực hiện bảo đảm theo quy định tại khoản 2 Điều 8 Luật Tổ chức Chính phủ, Điều 13, Điều 14 Luật Chính quyền địa phương. Nội dung phân cấp, cấp quyền được thể hiện trong các điều, khoản của dự thảo Nghị định; bảo đảm theo đúng thẩm quyền, nhiệm vụ, chức năng của các cơ quan, tổ chức hiện hành.
Việc phân quyền, phân cấp trong dự thảo Nghị định phù hợp tình hình thực tiễn, phát huy năng lực lãnh đạo, chỉ đạo, tính trách nhiệm giải trình của cơ quan, tổ chức, thực hiện có hiệu quả việc kiểm soát quyền lực gắn với trách nhiệm kiểm tra, thanh tra, giám sát. Đồng thời, rút ngắn thời gian giải quyết thủ tục hành chính, cắt giảm chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp, tổ chức; lấy sự hài lòng của người dân, của doanh nghiệp làm trọng tâm để phục vụ và giải quyết thủ tục hành chính.
Điều kiện bảo đảm cho việc thi hành Nghị định gồm có việc xây dựng và đưa vào vận hành hệ thống đăng ký lao động có kết nối, chia sẻ, đồng bộ với Cơ sở dữ liệu tổng hợp quốc gia, các cơ sở dữ liệu quốc gia và cơ sở dữ liệu chuyên ngành liên quan; xây dựng hoàn thiện hệ thống thông tin thị trường lao động phục vụ công tác phân tích, dự báo và cung cấp thông tin thị trường lao động cho xã hội.
Hệ thống đăng ký lao động là một nội dung mới, do đó, trên cơ sở Nghị định được thông qua cần có thời gian xây dựng hệ thống, chuẩn bị các điều kiện tốt nhất. Vì vậy, việc đăng ký lao động được đề xuất 2 mốc thời gian khi triển khai thực hiện.
Thứ nhất, người lao động tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc thực hiện từ ngày 1/7/2026.
Thứ hai, người lao động có việc làm tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc và người lao động có nhu cầu tìm kiếm việc làm thực hiện từ ngày 1/1/2027.
