Về nơi ra đời Báo Thanh Niên ở Quảng Châu

Cơ quan ngôn luận đầu tiên của Cách mạng Việt Nam đã được ra đời chính tại “địa chỉ đỏ” có ý nghĩa đặc biệt quan trọng.

Hai căn nhà ba tầng kề sát nhau tại số 248-250 (số 13 cũ) đường Văn Minh, quận Việt Tú, thành phố Quảng Châu vốn là trụ sở của lớp huấn luyện chính trị thanh niên Việt Nam và trụ sở Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên - nay là “di tích bảo tồn văn vật của tỉnh Quảng Đông”, do Bảo tàng Lịch sử Cách mạng Quảng Đông quản lý. Nơi đây còn lưu giữ nhiều hiện vật, dấu tích về quãng thời gian lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc hoạt động ở Quảng Châu (Trung Quốc). Tháng 11 năm 1924, đồng chí Nguyễn Ái Quốc đại diện cho Quốc tế Cộng sản, từ Mát-xcơ-va tới Quảng Châu để tổ chức lực lượng Cách mạng Việt Nam tại đây. Tháng 6 năm 1925, Người sáng lập Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên với mục đích: “hy sinh tính mệnh, quyền lợi, tư tưởng để làm cuộc cách mạng dân tộc (đập tan bọn Pháp và giành lại độc lập cho xứ sở”. Nhằm tuyên truyền cho các hoạt động của Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên, tuyên truyền chủ nghĩa Mác - Lê-nin, lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc đã quyết định thành lập báo Thanh Niên - tờ báo tiếng Việt đầu tiên của Cách mạng Việt Nam. Thời khắc lịch sử của báo chí cách mạng Việt Nam đã diễn ra đúng ngày 21/6/1925, khi tờ báo Thanh Niên in roneo khổ 18x24cm chính thức hiện diện sau quá trình chuẩn bị công phu, vượt qua nhiều khó khăn trở ngại của lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc cùng các cộng sự. Một “phòng in báo Thanh Niên” với những công cụ thô sơ phù hợp cho các bản in roneo từ trăm năm trước vẫn hiển hiện tại khu di tích, như còn vương vấn dấu tay của lãnh tụ cách mạng tiền bối.

Theo các tài liệu, hiện vật trưng bày tại di tích Lớp huấn luyện chính trị thanh niên Việt Nam và Trụ sở Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên, Báo Thanh Niên in được 88 số, mỗi số chừng 100 bản. Nguyễn Ái Quốc là cây bút chủ lực của báo, Người thường ký các bút danh: Đội trưởng, Hạ sĩ, Hương Mộng, HT, HL… Cùng Nguyễn Ái Quốc, các tên tuổi như Lê Hồng Sơn, Hồ Tùng Mậu, Trương Vân Lĩnh, Lê Duy Điếm… cũng thường xuyên viết bài cho báo. Bút danh Đội trưởng xuất hiện ngay trên số 1 - Báo Thanh Niên với bài viết mang tiêu đề: Nhiệm vụ của một người lính. Báo có nhiều chuyên mục như: tin tức quốc tế, tin tức trong nước, trả lời câu hỏi của độc giả, vấn đáp tri thức, từ điển cách mạng... Măng-sét được in bằng chữ Việt và chữ Hán kèm theo ngôi sao 5 cánh mà giữa những cánh sao có chữ số chỉ dấu từng số báo. Trên số báo 71 ra ngày 28/11/1926 có chuyên mục Chuyện phụ nữ, chứng tỏ ngay trong thuở ban đầu của Cách mạng Việt Nam, Bác Hồ đã rất chú trọng vận động, tuyên truyền tới đối tượng chị em phụ nữ.

Báo Thanh Niên đã khiến chính quyền thuộc địa “nóng mắt”, Chánh mật thám Pháp tại Đông Dương thời đó - Louis Marty - từng đánh giá: “Đọc qua 88 số báo này (từ tháng 6/1925 đến tháng 4/1927) do người lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc tự tay soạn thảo bài vở và sửa chữa, ta thấy rõ ràng kỹ thuật mà ông ta dùng. Người viết báo đã cố gắng dùng những danh từ Hán - Việt quen thuộc… giúp người đọc dần dần hiểu lý thuyết cộng sản. Nguyễn Ái Quốc - người chủ biên báo Thanh Niên đã tỏ ra rất kiên nhẫn”.

Sau khi in ấn tại Quảng Châu, một phần trong những ấn bản báo Thanh Niên đã được bí mật chuyển về nước, kịp thời đến tay những người dân đang rên xiết dưới xích xiềng nô lệ, mặc dù mật thám Pháp tìm đủ mọi cách theo dõi, ngăn chặn và tiêu hủy. Con đường để những tờ báo chứa đựng ánh sáng cách mạng tới tận tay người đọc ở quê nhà cũng chông gai, vất vả bội phần và hành trình gian nan đã được sự giúp sức của Công đoàn Thủy thủ do Đảng Cộng sản Trung Quốc lãnh đạo. Khi những tờ báo quý giá xuất hiện tại Việt Nam, nhiều cơ quan, cá nhân, hội nhóm đã tổ chức in lại hoặc chép tay các bài báo, trang báo và tiếp tục phổ biến rộng rãi tới mọi tầng lớp nhân dân, góp phần đưa chủ nghĩa Mác-Lê-nin tới Việt Nam.

Từ các căn nhà cũ, xuống cấp theo thời gian, Trụ sở Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên - nơi ghi nhận sự ra đời của báo Thanh Niên - đã được chính quyền và nhân dân Quảng Châu sửa chữa, tu bổ. Ngay từ tháng 4 năm 1961, Bộ Văn hóa Trung ương Trung Quốc đã phê duyệt bảo tồn và bảo vệ trụ sở này. Tháng 11/1971, Thủ tướng Trung Quốc Chu Ân Lai đã tháp tùng Thủ tướng Việt Nam Phạm Văn Đồng tới tham quan. Tháng 3/1973, trụ sở được Quốc vụ viện Trung Quốc phê chuẩn triển khai công tác sửa chữa khôi phục. Tháng 7/1999, trụ sở được công bố là di tích bảo tồn văn vật của thành phố Quảng Châu. Tháng 11/2008, trụ sở được công bố là di tích bảo tồn văn vật của tỉnh Quảng Đông, được người dân Quảng Đông trông coi, giữ gìn như một biểu tượng của tình hữu nghị Việt-Trung… Các cán bộ, nhân viên của Bảo tàng lịch sử Quảng Đông được giao nhiệm vụ trông coi di tích Trụ sở Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên hầu hết đều còn trẻ, nhiệt huyết và trân trọng, yêu mến công việc của mình, luôn chu đáo, tận tình khi có khách viếng thăm, nhất là những đoàn khách từ Việt Nam. Toàn cảnh khu di tích khang trang, được trưng bày khoa học, đẹp, có chỉ dẫn thuyết minh tiếng Việt và đặc biệt có tương tác với du khách bằng sự hỗ trợ của công nghệ, để du khách có cơ hội trải nghiệm vào lớp huấn luyện chính trị thanh niên Việt Nam cả thế kỷ trước…