Tọa đàm "Chăm sóc sức khỏe cộng đồng - giải pháp bền vững cho sự phát triển"

Tôi nghĩ, tốn kém về tiền quan trọng, nhưng có lẽ sau này không đặt ra câu chuyện hãy chọn giá đúng mà hãy chọn sản phẩm đúng. Giá quan trọng nhưng chúng tôi hay nói lựa chọn sản phẩm sai sẽ ảnh hưởng lâu dài và quan trọng là mất cơ hội trong giai đoạn vàng tăng cường sức đề kháng cho mọi người, sẽ không thể quay lại được, việc đó quan trọng hơn tiền.

Giai đoạn này, các sản phẩm thực phẩm chức năng “vàng thau lẫn lộn” nhiều. Chúng tôi nhận nhiều câu hỏi bệnh nhân mang sản phẩm đến hỏi có chất lượng hay không. Tại Viện Y học Ứng dụng Việt Nam, chúng tôi có trung tâm nghiên cứu chuyên đánh giá sản phẩm, đưa vào phân tích thành phần xem lý thuyết 10 năm vừa qua, sản phẩm này được đánh giá như thế nào, tổ chức nào cho phép, tính minh bạch thế nào mới lập hồ sơ công bố. Căn cứ trên hồ sơ, trên kết luận hội đồng khoa học mới quảng cáo.

Vừa qua, bài học tại Việt Nam là có nhiều sản phẩm đi đường tắt, mang hồ sơ đăng ký ở cơ quan quản lý và cung cấp bài báo khoa học của nhãn hàng. Các cơ quan quản lý này lại dựa trên bài báo khoa học của nhãn hàng tự cung cấp không độc lập nên đã chấp nhận cho sản phẩm quảng cáo vào thị trường dẫn tới những câu chuyện đáng tiếc thời gian qua. Nếu các nhãn hàng tự đưa ra thì luôn có điểm yếu, cộng thêm cơ quan quản lý không kiểm soát chặt sẽ tạo nên lỗ hổng.

Vì thế, tôi cho rằng, cơ quan quản lý phải xem lại quy trình về xét duyệt sản phẩm được bán tại Việt Nam và các thông điệp về sản phẩm có hợp lý không, dựa trên nghiên cứu nào, có bằng chứng khoa học không, có đơn vị độc lập đánh giá chịu trách nhiệm tính minh bạch để cấp phép.

Người dân khi đọc quảng cáo trên thông tin đại chúng, phải nâng cao hiểu biết khi lựa chọn sản phẩm.

Để trả lời câu hỏi này chúng ta cần xem lại cơ chế tại sao da mình bị nám. Bước qua tuổi 35, cơ thể con người sẽ bước vào tuổi lão hóa, lượng collagen trong cơ thể cũng giảm đi. Nói về nám có thể hiểu nôm na là rối loạn sắc tố da, gây ảnh hưởng đến vẻ bề ngoài của các chị em.

Ngoài việc bảo đảm về dinh dưỡng hằng ngày, các chị em có thể sử dụng thêm những sản phẩm hỗ trợ nhằm cải thiện sức khỏe và sắc đẹp. Với những vấn đề về viêm mãn tính trong thâm nám, chị em có thể sử dụng tảo xoắn kết hợp với vitamin C… có thể giúp giảm viêm tại chỗ.

Bản thân vitamin C liều cao sẽ giúp tăng cường sản xuất collagen, melanin giúp da phục hồi, hỗ trợ các vấn đề như thâm nám.

Bên cạnh đó, các chị em cũng cần ngủ đủ giấc, ăn uống dinh dưỡng và che chắn làn da đúng cách.

Hiện nay, tảo xoắn có nhiều định dạng nhưng định dạng nước dễ hấp thu hơn dạng viên. Tôi cho rằng quan trọng nhất là cần phải xem về công nghệ. Sản phẩm bao giờ cũng có hoạt chất chính và hoạt chất phụ đi kèm. Mỗi tập đoàn dược phẩm bao giờ cũng có những công nghệ bảo đảm hoạt chất chính phát triển tốt nhất.

Một là, mọi người cần chú ý tới hàm lượng trong sản phẩm. Có những sản phẩm được quảng cáo có cùng chất, nhưng hàm lượng khác nhau thì sẽ có công dụng khác nhau.

Hai là, phải xem sản phẩm công nghệ có được sản xuất ở tập đoàn có uy tín hay không. Vì những tập đoàn uy tín bảo đảm toàn bộ quy trình từ nguồn gốc nguyên liệu, quy trình sản xuất và kiểm soát quy trình.

Ba là, cần xem công thức trong sản phẩm. Thí dụ, nếu trong tảo PhycoVitC Avenir có thành phần sắt cao và sắt đi cùng vitamin C sẽ tăng đẩy hấp thụ lên, thí dụ chỉ hấp thụ từ 5% sẽ đẩy lên 15%. Vì thế, công thức đòi hỏi sự nghiên cứu rất nhiều. Mỗi một sản phẩm khi ra đời, bao giờ cũng phải xem lại quy trình sản xuất mới mang lại sản phẩm hiệu quả.

Nói chung, khi lựa chọn sản phẩm thực phẩm chức năng, chúng ta cần phải xem hồ sơ, tài liệu, và nên được tư vấn bởi các chuyên gia dinh dưỡng để lựa chọn loại sản phẩm phù hợp.

Chúng ta biết là sữa non là do người mẹ tiết ra trong vòng 24-72 giờ sau khi sinh. Và trong sữa non có những thành phần đáp ứng được cho nhu cầu của trẻ sơ sinh đang ở trong môi trường vô khuẩn ra bên ngoài có nhiều tác nhân gây bệnh. Cho nên tiêu chuẩn hàng đầu của sữa non là phải bảo đảm kháng thể cho con. Đó là thức ăn đầu tiên của trẻ sơ sinh, phải có hàm lượng kháng thể rất cao, như IgG, chiếm tới 75% miễn dịch cơ thể. Ngoài ra, trong sữa non có các loại chất lactoferrin, đại thực bào… liên quan đến miễn dịch, bảo vệ cơ thể cho trẻ sơ sinh.

Về dinh dưỡng, do trẻ sơ sinh có hệ tiêu hóa còn non yếu, cho nên bản chất của sữa non rất dễ hấp thu, giàu vitamin, không gây dị ứng… Chính vì vai trò quan trọng cả về kháng thể, tăng khả năng miễn dịch, chống bệnh tật và dinh dưỡng, cho nên sữa non rất quan trọng đối với trẻ sơ sinh. Vì thế, chúng ta luôn khuyến nghị mẹ cho trẻ sơ sinh bú sữa non ngay trong những giờ đầu sau sinh và bú mẹ trong vòng 6 tháng đầu đời, vì sữa mẹ sau đó vẫn tiếp tục duy trì các kháng thể và dinh dưỡng mặc dù có giảm so với ngay sau khi sinh. Sau 6 tháng, các chất có giảm đi cho nên phải bổ sung dinh dưỡng từ bên ngoài để cung cấp đủ vitamin, khoáng chất, dinh dưỡng cho trẻ.

Có một vấn đề là hiện nay tỷ lệ sinh mổ tương đối cao, các bà mẹ sinh mổ thường phải chờ và tiếng đồng hồ, sữa non về chậm, mẹ yếu, ít sữa hơn, cho nên em bé rất thiệt thòi. Hoặc các trường hợp bé sinh non, suy dinh dưỡng bào thai, nguy cơ nhiễm trùng bào thai, nguy cơ về hô hấp…., khi đó chúng ta có những thực phẩm đặc biệt là dạng sữa non nhưng được chiết xuất từ sữa bò nhưng vẫn tuân theo những tiêu chuẩn về dinh dưỡng của sữa non, bảo đảm nguồn gốc. Các cơ sở sản xuất sữa non này phải bảo đảm nguồn gốc, tiêu chuẩn vệ sinh an toàn thực phẩm, công nghệ…

Sữa non trước đây vẫn được cho là dành cho các trẻ sinh non, yếu, mẹ chưa kịp có sữa, nhưng thực ra có thể mở rộng cho nhiều đối tượng khác nữa như trẻ có hệ miễn dịch kém, tiêu hóa kém, thậm chí người không đủ dinh dưỡng, người già yếu, mẹ có nguy cơ khi mang thai… Những đối tượng này nếu được sử dụng các loại sữa non được sản xuất đạt tiêu chuẩn chất lượng và công nghệ sẽ rất tốt.

Một lưu ý cho chúng ta là khi sử dụng phải quan tâm đến thành phần sữa. Thông thường sản phẩm sữa non được khuyến nghị là trên 20% tỷ lệ IgG mới đạt tiêu chuẩn kháng thể, nếu cao hơn thì càng tốt.

Chúng ta cũng nên chọn loại sữa có thành phần phù hợp với đối tượng sử dụng, như trẻ sinh non thì chọn loại phù hợp với sữa mẹ, người yếu, sức khỏe kém thì chọn thành phần có kháng thể cao.

Tảo xoắn Spirulina sử dụng nhiều thế kỷ trước. Khoảng năm 1960, các nhà khoa học Pháp nghiên cứu tập trung về tảo xoắn thấy người dân châu Phi có chế độ dinh dưỡng kém nhưng sức khỏe miễn dịch rất tốt. Người ta nghiên cứu chế độ ăn của họ thấy có tảo.

Tại sao tảo Spirulina quan trọng, là thực phẩm được đánh giá cao? Vì đầu tiên, trong thành phần tảo có hàm lượng protein cao. Trong tảo, theo trọng lượng khô, protein chiếm 70%, trong khi thịt bò chỉ có 22% protein, mà thịt bò được coi là giàu đạm.

Hai là, protein trong tảo có 8 axit amin cần thiết, liên quan đến sinh tổng hợp. Tảo xoắn có các vi khoáng như: Vitamin nhóm A, nhóm B (B1, B2, B6, B9) và có cả các khoáng chất có thành phần sắt cao, kẽm cao.

Hiện nay, các nước phát triển đang giảm khối lượng thịt đỏ nên sử dụng bổ sung sắt bằng tảo xoắn. Hoạt chất sinh học trong tảo khá cao liên quan đến chống lão hóa, thải độc. Điểm cuối cùng là tảo xoắn Spirulina có axit béo có lợi.

Pháp ngoài áp dụng tảo xoắn Spirulina cho người dân trong nước, còn có chương trình hỗ trợ dinh dưỡng cho trẻ em châu Phi sử dụng sản phẩm từ tảo.

Ở Mỹ, phi công hàng không vũ trụ bay thời gian dài trên tàu vũ trụ thông thường không vận động bị teo cơ, vì thế, việc bổ sung protein rất quan trọng. Vì thế, họ sử dụng nhiều tảo xoắn Spirulina có hàm lượng cao, dễ hấp thụ và đem lại lợi ích bổ sung sắt.

Từ năm 1974, Tổ chức Y tế thế giới cũng như FAO, UNICEF đánh giá tảo xoắn là một trong những thực phẩm có thể đem lại nhiều lợi ích cho sức khỏe: giàu tinh chất, giàu protein, giàu hoạt chất sinh học và nhiều axit amin. Thế giới không có siêu thực phẩm, nhưng tảo xoắn Spirulina là thực phẩm có tính ưu thế so với các thực phẩm khác.

Thí dụ, sản phẩm PhycoVitC có rất nhiều lợi ích cho sức khỏe. Vì tảo có đặc điểm rất dễ bị ảnh hưởng bởi ánh sáng, nhiệt độ nên được đóng gói trong các hộp màu sẫm, tránh ánh sáng và sản phẩm đưa cả vitamin C vào để tăng hấp thu, chống phân hủy.

PhycoVitC Avenir có hàm lượng Phycocyanin là 100mg/ống là hàm lượng bảo đảm chất lượng. Hiện nay, nhiều sản phẩm quảng cáo có thành phần tảo xoắn nhưng hàm lượng chưa chắc đạt tiêu chuẩn. Tảo xoắn có đặc điểm dễ hấp thu kim loại nặng, nếu dùng lâu sản phẩm không tốt. Vì thế, riêng với những sản phẩm công nghệ cao, ở các quốc gia phát triển (Pháp và Nhật Bản), phải quản trị từ lúc nuôi trồng để bảo đảm môi trường không bị ô nhiễm.

Sản phẩm PhycoVitC Avenir được sản xuất bảo đảm chất lượng trong quy trình đầu ra, đầu vào, được FDA Mỹ công nhận. FDA Mỹ là tiêu chuẩn hàng đầu thế giới trong công nhận các sản phẩm. Các sản phẩm được FDA Mỹ công nhận phải thông qua nghiên cứu thử nghiệm về lý thuyết trên động vật, triển khai trên nhóm tình nguyện, khi đó mới được cấp chứng nhận. Như vậy, với tảo xoắn này, có mấy điểm mạnh: Bổ sung protein chất lượng cao, hàm lượng cao; sản phẩm phù hợp với trẻ em, người già, đặc biệt sau đợt ốm, người thiếu vi chất dinh dưỡng… cần bổ sung protein.

Tảo xoắn là một trong những sản phẩm hiện nay được sự đồng thuận của nhiều tổ chức quốc tế trong sử dụng, hỗ trợ điều trị cho trẻ suy dinh dưỡng, phòng bệnh, đem lại giá trị phòng bệnh cho người dân.

Trong những năm gần đây, các sản phẩm tự nhiên như sữa non và tảo xoắn Spirulina ngày càng nhận được sự quan tâm lớn từ cộng đồng y học và người tiêu dùng. Về mặt nghiên cứu, công dụng của cả sữa non và tảo xoắn đã được chứng minh trên thế giới.

Với những đối chứng, nghiên cứu về sữa non, chúng ta có thể chia làm 3 đối tượng. Thứ nhất, ở trẻ em, đã có nghiên cứu rằng, sữa non có thể làm giảm tỷ lệ mắc các bệnh viêm nhiễm đường hô hấp cho trẻ từ 3-5 tuổi. Thứ hai, ở người lớn, từng có nghiên cứu trên các sinh viên y khoa. Kết quả nghiên cứu này cho thấy, khi sử dụng sữa non, có thể giúp các sinh viên này giảm tỷ lệ mắc các bệnh lây nhiễm khi tiếp xúc với bệnh nhân. Thứ ba, ở người cao tuổi, một nghiên cứu trên các đối tượng từ 55-60 tuổi cho thấy, sữa non có thể giúp làm giảm các tình trạng gây viêm nhiễm.

Như vậy, ở cả trẻ em, người lớn và người cao tuổi đều đã có những nghiên cứu cho thấy tác dụng hỗ trợ rất lớn của sữa non. Tuy nhiên, với các sản phẩm sữa non được sản xuất thương mại, cần xử lý như thế nào cho phù hợp để gìn giữ công dụng, phát huy tác dụng của loại thực phẩm đặc biệt này. Điều này cho thấy, cần chú trọng vào công nghệ sản xuất và bảo quản các sản phẩm sữa non.

Về tảo xoắn Spirulina, có thể thấy hàm lượng protein trong tảo xoắn rất cao. Protein từ tảo, khi đưa vào cơ thể, sẽ được đáp ứng rất tốt. Bên cạnh đó, tảo xoắn cũng có công dụng giúp chống oxy hóa. Tất cả tác nhân gây ô nhiễm bên ngoài mà hằng ngày chúng ta phải tiếp xúc có thể gây ra tình trạng stress oxy hóa. Sử dụng tảo xoắn có thể giảm được tình trạng này, thể trạng của chúng ta cũng tự khắc sẽ được nâng cao hơn.

Để người dân hiểu ăn đúng là câu chuyên khó khăn vì nhu cầu dinh dưỡng, tính toán năng lượng đã khó, tính toán vi chất dinh dưỡng càng khó. Các chuyên gia không dễ tính lượng quy ra vi chất bao nhiêu. Ở Viện Y học ứng dụng, chúng tôi xây dựng phần mềm, khi bệnh nhân đến sẽ phỏng vấn, nhập toàn bộ khẩu phần để tính toán bao nhiêu lượng sắt, bảo đảm bao nhiêu % nhu cầu. Căn cứ vào đó, chúng tôi điều chỉnh chế độ ăn cho bệnh nhân.

Rất khó có "siêu thực phẩm" nào bổ sung đủ chất ngay và lời khuyên của chúng tôi là phải đa dạng bữa ăn. Bên cạnh đó, một ngày phải ăn 20 loại thực phẩm nhưng ăn 20 loại như thế nào để tránh béo thì phải kiểm soát thực phẩm.

Hai là, chúng ta phải hiểu biết về thành phần dinh dưỡng. Thí dụ, thịt đỏ hiện nay chúng ta ăn nhiều nhưng lại nhiều nguy cơ bệnh tật từ thịt đỏ. Vậy làm thế nào ăn loại thịt đỏ này bảo đảm đủ vi chất nhưng không gây ra nguy cơ bệnh lý nào khác rất khó.

Thí dụ nữa, về dầu mỡ, thường người dân có 2 thái cực, người thì coi là quan trọng, nhưng có người coi dầu mỡ là nguy hại. Nhiều người áp dụng trẻ em ăn dầu mỡ như người lớn, nhưng thực tế, nhu cầu trẻ em và người lớn khác nhau. 90% trẻ đến khám tại chỗ chúng tôi bị suy dinh dưỡng vì thiếu dầu mỡ. Người lớn chỉ cần 15% dầu mỡ, nhưng trẻ em cần tới 25%. Khi thiếu dầu mỡ, trẻ sẽ bị thiếu vitamin D và K2, khi đó, canxi không vào được xương. Vì thế, đôi khi trẻ em suy dinh dưỡng không phải ăn chưa đủ mà vì sai lầm trong sử dụng của mỗi lứa tuổi. Tôi muốn nhấn mạnh, giáo dục truyền thông về dinh dưỡng và sức khỏe rất quan trọng.

Hiện các nhà chuyên môn đau đầu vì các chuyên gia chúng tôi khi đưa ra các thông tin luôn bám theo khuyến nghị thế giới và chuyên ngành nhưng hiện nay chúng ta chưa có Luật dinh dưỡng, chưa giới hạn truyền thông dinh dưỡng.

Vì thế, không ít người có tầm ảnh hưởng trên mạng xã hội, nhưng họ chỉ đọc tài liệu nào đó chưa được kiểm chứng nên các thông điệp đưa ra không chính xác, điều đó rất nguy hại. Sai lầm về nuôi dưỡng từ 1-2 năm sẽ gây ra nhiều hệ lụy cho sức khỏe.

Giáo dục truyền thông rất quan trọng và chúng tôi là chuyên gia rất mong sự hợp tác của truyền thông, cộng đồng. Chúng ta cũng cần huy động sự hỗ trợ tổ chức trong nước, nước ngoài, để đưa thông tin đến đúng người dân, giúp người dân có kiến thức. Như thế, thế hệ sau mới hy vọng cải thiện được về sức khỏe và tầm vóc.

Tôi cũng muốn tiếp nối ý kiến của bác sĩ Trương Hồng Sơn. Như ở các nước phát triển, công nghiệp hóa, người dân hiểu biết rộng rãi về việc sử dụng thực phẩm bổ sung, bảo vệ sức khỏe, thực phẩm dinh dưỡng y học rất rộng rãi và có kiến thức tốt để mua. Nhưng ở Việt Nam, kiến thức về các thực phẩm bổ sung, hỗ trợ để phòng tránh thiếu vi chất dinh dưỡng rất quan trọng nhưng lại chưa được biết đến nhiều. Quan điểm chung của nhiều người là chỉ cần đủ năng lượng để vận động, hoạt động. Vai trò của vi chất rất quan trọng, thí dụ như protein, vitamin, khoáng chất, một số loại axít béo, Omega 3..., một số vi chất hỗ trợ tăng miễn dịch hoặc tham gia vào các cơ chế để phát triển của cơ thể. Đó là những vấn đề rất cần sự hiểu biết.

Chúng tôi thường nói với nhau rằng, người ta thường chỉ quan tâm đến các tin thức thời sự nóng, chiến sự, thời tiết, tai nạn… mà chưa quan tâm nhiều đến thông tin, kiến thức về dinh dưỡng, sức khỏe.

Chúng tôi mong báo chí, đặc biệt là qua buổi tọa đàm hôm nay, cùng chung tay đưa nhiều thông tin tăng cường được tri thức, kỹ năng, kiến thức về sức khỏe cho người dân, giúp người dân hiểu được là thế nào là bữa ăn dinh dưỡng hợp lý, chế độ sinh hoạt và lối sống hợp lý. Đây sẽ là cách hỗ trợ sức khỏe và là biện pháp phòng bệnh rất tốt, nếu chúng ta có kiến thức về vi chất, dinh dưỡng, đặc biệt là áp dụng cho những đối tượng có nguy cơ từ người trẻ cho đến người trưởng thành..

Thí dụ như tảo xoắn spirulina giúp tăng sức khỏe, giảm lão hóa… được chứng minh là tăng hiệu quả trong việc chống lại rối loạn chuyển hóa. Hoặc một số sản phẩm có hàm lượng vitamin D hay canxi cao, hiện nay do cách sống của mọi người hay ở trong phòng, ít có thói quen phơi nắng cho nên dễ bị thiếu, cần phải lưu ý bổ sung vitamin D. Nếu xét nghiệm thấy thiếu nhiều thì cần phải bổ sung ở dạng thuốc theo chỉ dẫn của bác sĩ.

Nếu phải sử dụng thuốc hoặc vitamin và khoáng chất thì cũng chỉ nên sử dụng trong một thời gian, không nên để thừa, không tốt cho sức khỏe, thí dụ như vitamin A , E, D tan trong dầu - không giống như các vitamin tan trong nước như vitamin C hay nhóm B nói chung là an toàn - dễ có tồn dư, ảnh hưởng đến các chức năng cơ thể.

Trong chế độ ăn, nếu không bảo đảm được thực phẩm tự nhiên có chứa vi chất và chất khoáng đủ như yêu cầu (vitamin D, Omega 3, các hoạt chất), bảo đảm các hoạt chất tốt cho cơ thể, nhất là các đối tượng đang có nguy cơ (người sau ốm, thiếu chất, người có vấn đề về bệnh mãn tính, dinh dưỡng kém, trẻ sinh non…) thì nên bổ sung các loại thực phẩm bổ sung giàu các chất tăng miễn dịch.

Chúng ta cần phải bổ sung các chất tăng miễn dịch, các chất tham gia vào miễn dịch chủ động của cơ thể, giúp tiêu diệt vi khuẩn, virus hoặc ký sinh trùng xâm nhập vào cơ thể. Nhất thiết phải đến các cơ sở y tế để có được lời khuyên của các bác sĩ, chuyên gia chuyên khoa dinh dưỡng.

Có thể thấy, tình trạng “nghe theo quảng cáo” khi lựa chọn thực phẩm chức năng, thay vì tư vấn y tế chuyên môn khá phổ biến. Khắc phục tình trạng này là cả một quá trình và cần sự vào cuộc của cả hệ thống, không chỉ với những người làm dinh dưỡng mà còn là sự vào cuộc của xã hội.

Trong nghiên cứu về dinh dưỡng có khái niệm “xóa mù về thông tin”. Người dân nắm bắt được các thông tin về dinh dưỡng sẽ biết cách để lựa chọn thực phẩm, chế biến bữa ăn và tổ chức bữa ăn sao cho bảo đảm chất dinh dưỡng, cũng như phù hợp với điều kiện kinh tế của từng cá nhân, từng gia đình.

Thực tế, chúng ta thấy rằng, giờ đây, sự gắn kết trong bữa ăn hằng ngày không còn như trước đây. Những bữa ăn nhanh, ăn vội có thể bảo đảm về mặt năng lượng, nhưng về mặt dinh dưỡng, về mặt tổ chức bữa ăn lại không bảo đảm.

Hay đơn giản như những thói quen, sở thích trong ăn uống cũng tác động đến việc tiếp nhận dinh dưỡng. Đã có trường hợp, người mẹ trong quá trình mang thai không ăn rau củ quả và sau khi sinh, con cũng không thích ăn những loại thực phẩm đó.

Bên cạnh đó, người dân thường tiếp cận thông tin theo kiểu truyền miệng. Nghe “mua cái này, cái kia tốt lắm”, vậy là họ đổ xô đi mua và sử dụng trong khi không biết những thực phẩm này có phù hợp với cơ thể mình không. Chẳng hạn, các cụ thường truyền tai nhau phải dùng canxi để xương thêm chắc khỏe và mua thuốc canxi về uống. Tuy nhiên, nếu sử dụng không đúng liều lượng thì việc này có thể dẫn tới các tình trạng không tốt cho sức khỏe, dẫn đến một số bệnh cho cơ thể.

Câu chuyện này càng cho thấy việc truyền thông về kiến thức dinh dưỡng rất quan trọng trong cuộc sống. Theo tôi, cần chung tay để nâng cao vai trò của truyền thông về dinh dưỡng đến sâu rộng người dân trong xã hội hơn nữa.

Thực phẩm chức năng là chủ đề quan trọng nhưng ít được đề cập vì mọi người lo lắng có lằn ranh nào đó và bàn về kinh doanh hay không. Thực phẩm chức năng được người Nhật đưa ra từ thập kỷ 60, đặt giữa thực phẩm và thuốc. Vitamin C nằm ở quả chanh là thực phẩm, cũng có viên vitamin C và có những có cái cao hơn thực phẩm, thấp hơn thuốc là thực phẩm chức năng.

Trên thế giới, doanh số thực phẩm chức năng lên tới 300 tỷ USD, các nước phát triển sử dụng nhiều. Ở đây phải hiểu đúng và sử dụng đúng đắn. Thực phẩm chức năng không phải là thuốc, không có vai trò điều trị nên quảng bá thực phẩm này có vai trò điều trị thì chắc chắn là không đủ bằng chứng. Thực phẩm chức năng có hàm lượng cao so với hàm lượng thông thường nên có vai trò quan trọng trong hỗ trợ điều trị phòng bệnh.

Thí dụ, chúng ta nói về sắt, nếu bảo đảm lượng sắt thì phải ăn nhiều thực phẩm chứa sắt như thịt bò. Nhưng nếu ăn nhiều thịt bò lại nhiều nguy cơ: năng lượng cao, cholesterol tăng lên. Người già mà ăn thịt bò còn gây ra khó ngủ.

Với người khỏe mạnh, chúng ta có thể bổ sung từ thực phẩm. Trong trường hợp cần điều trị tại bệnh viện, bác sĩ kê đơn thuốc. Còn khi tập trung về phòng bệnh, nâng cao sức khỏe, có thể sử dụng thực phẩm chức năng, bổ sung vitamin, khoáng chất. Nếu biết dùng, dùng đúng sẽ đem lại nhiều lợi ích.

Ở phương tây, cứ 1km lại có một cửa hàng bán thực phẩm chức năng không kê đơn và người dân mua được vì họ hiểu về thực phẩm chức năng. Tại Việt Nam sẽ khó hơn, vì chúng ta chưa cung cấp đủ kiến thức cho người dân.

Giai đoạn này, ngành y, bác sĩ bị hạn chế nói về thực phẩm chức năng nhưng người dân chưa có kiến thức đầy đủ, bị lệ thuộc vào quảng cáo nhãn hàng. Các quảng cáo đôi khi bị nói quá lên mà chưa có đủ cơ chế kiểm soát thông tin liên quan đến sức khỏe nên người dân sẽ bị thiệt hại.

Tôi chỉ muốn nói, mọi người đừng có ghét bỏ thực phẩm chức năng bởi nó có vai trò hỗ trợ phòng bệnh. Chỉ có điều, chúng ta phải tìm đến những sản phẩm có thông tin về sức khỏe một cách khoa học, minh bạch.

Môi trường ảnh hưởng rất lớn đến sức khỏe con người. Tôi rất đồng tình với quan điểm của Tiến sĩ, bác sĩ Trương Hồng Sơn là phòng bệnh quan trọng hơn chữa bệnh rất nhiều. Do đó, việc nâng cao chất lượng môi trưởng cũng sẽ góp phần nâng cao chất lượng sức khỏe, chất lượng đời sống của mình.

Khi cơ thể bị suy dinh dưỡng, hệ miễn dịch kém, có thể dẫn đến việc dễ mắc bệnh truyền nhiễm. Lúc này, cơ thể lại phải “huy động” để bồi đắp cho những tổn thương của cơ thể, càng làm việc suy dinh dưỡng trầm trọng hơn… Cứ thế, tình trạng này khiến cơ thể rơi vào một vòng luẩn quẩn.

Tôi cho rằng, không chỉ ô nhiễm môi trường, vấn đề về lối sống cũng tác động nhiều đến sức khỏe con người. Bởi nếu chúng ta không có hệ miễn dịch tốt, thể trạng tốt thì sẽ rất dễ bị mắc bệnh.

Bàn về lối sống tác động đến sức khỏe con người, có thể chia làm 6 vấn đề chính: Trước hết, về ăn uống, hiện nay, chúng ta có không ít thay đổi về cơ cấu bữa ăn, cách chúng ta tổ chức bữa ăn. Cuộc sống càng bận rộn khiến bữa ăn không bảo đảm, con người thường xuyên sử dụng các thực phẩm siêu chế biến.

Thứ hai, về vận động, rõ ràng, chúng ta nên vận động mỗi ngày. Hiện nay, có tình trạng nhiều bạn trẻ ngủ từ sáng đến chiều, rồi lại làm việc từ đêm đến sáng. Họ làm việc từ xa và gần như không có hoạt động thể thao, vận động nào. Điều này dẫn tới tình trạng sức khỏe ngày càng kém đi.

Nhiều người theo đuổi lối sống tĩnh tại, thường xuyên ngồi một chỗ và rất ít vận động. Tuy nhiên, hãy cố gắng thúc đẩy bản thân vận động nhiều hơn nữa. Bởi khi chúng ta vận động, tiêu hao năng lượng cũng là lúc tăng hệ tuần toàn, thúc đẩy hệ hô hấp và bài tiết, thúc đẩy quá trình trao đổi chất.

Thứ ba, về nghỉ ngơi, có thể thấy, càng nhiều người mắc tình trạng thiếu ngủ mãn tính. Trong khi đó, ngủ là lúc cơ thể được nghỉ ngơi, được tái tạo năng lượng.

Thứ tư, stress và quản lý stress ảnh hưởng rất lớn tới sức khỏe.

Thứ năm, việc sử dụng các sử dụng các chất kích thích ảnh hưởng tiêu cực đến cơ thể.

Thứ sáu, việc sử dụng mạng xã hội, đôi khi, những thông tin tiêu cực trên không gian mạng có thể khiến chúng ta stress.

Trong các loại thực phẩm sẽ chia 4 nhóm dinh dưỡng. Trước đến nay, chúng ta nghĩ chỉ cần ăn đủ năng lượng nhưng thực thế chưa đủ, vì chúng ta chưa chú ý đến vi chất dinh dưỡng, vì thế, gây ra tình trạng đói về vi chất dinh dưỡng.

Hiện nay, người dân và chuyên gia hay bỏ quên vi chất dinh dưỡng vì cho rằng nuôi trẻ em theo kiểu người bình thường và nghĩ người lớn ăn gì, trẻ con chỉ cần ăn thế. Nhưng thực tế, tùy theo cân nặng, mỗi trẻ có những yêu cầu về bổ sung vi chất dinh dưỡng khác nhau. Việc lựa chọn thực phẩm và vi chất dinh dưỡng như thế nào với trẻ rất quan trọng.

Trong 10 năm phụ trách Chương trình phòng chống suy dinh dưỡng trẻ em, chúng tôi cũng đặt ra vấn đề vi chất dinh dưỡng, liên quan bổ sung vitamin A, bổ sung sắt cho phụ nữ mang thai. Nhưng có quá nhiều vi chất dinh dưỡng và chúng ta cũng không thể uống hết được. Vì thế, chúng ta phải giải quyết cả từ vấn đề thực phẩm, tìm xem con mình thiếu vi chất dinh dưỡng nào để bổ sung cho phù hợp để trẻ phát triển được cả về cân nặng và chiều cao tối đa.

Về quan điểm: Phòng bệnh quan trọng hơn chữa bệnh là quan điểm nhiều ông tổ ngành y và cả y học hiện đại cũng đề cập đến. Ngành y te cũng đưa ra nhiều Nghị quyết đến phòng bệnh và gần đây nhất Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 72-NQ/TW “Về một số giải pháp đột phá, tăng cường bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân”, và tới đây chúng ta có Luật Phòng bệnh nhấn mạnh đến công tác phòng bệnh. Điều này để bảo đảm cho người dân ít phải tiếp xúc với nguồn lây nhiễm; hai là, nâng cao thể chất bản thân.

Tôi thí dụ, trong lớp 1 bé bị cúm, những cháu nào suy dinh dưỡng, đặc biệt suy dinh dưỡng thể cấp luôn có nguy cơ nhiễm khuẩn nhanh hơn so với cháu có dinh dưỡng tốt hơn. Vòng luẩn quẩn khi yếu tăng nguy cơ nhiễm bệnh, khi nhiễm bệnh lại nặng hơn, đó là vòng xoắn bệnh lý.

Vì thế, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 72-NQ/TW sẽ đưa vấn đề phòng bệnh trở nên quan trọng và người dân cần biết rằng, đây không chỉ là câu chuyện của ngành y tế mà phải có sự vào cuộc của các địa phương, gia đình, trường học; tất cả đều phải chung tay cho việc này để cùng đưa tỷ lệ mắc bệnh giảm xuống.

Đất nước ta ở vùng nhiệt đới, có nguy cơ cao mắc các bệnh lý mà vi khuẩn phát triển mạnh như lao màng não, não mô cầu… Vì thế, vấn đề phòng bệnh ở Việt Nam quan trọng hơn các nước khác.

Không chỉ ở các phòng khám về chuyên khoa dinh dưỡng, ở ngoài, chúng tôi cũng thường xuyên gặp các gia đình tương đối quan tâm đến thiếu hụt dinh dưỡng nói chung cũng như các vi chất dinh dưỡng cho trẻ em hoặc người lớn tuổi.

Ở các phòng khám, chúng tôi còn phát hiện các trường hợp có nguy cơ về dinh dưỡng, có khả năng dẫn đến suy dinh dưỡng hoặc béo phì... Việc phát hiện sớm này là một cách phòng ngừa các bệnh liên quan đến chậm phát triển chiều cao, béo phì, các bệnh rối loạn chuyển hóa mãn tính.

Ở trong cộng đồng, theo một số kết quả nghiên cứu ở một số vùng miền cụ thể, không chỉ có tình trạng suy dinh dưỡng mà còn có cả thừa cân béo phì.

Tình trạng suy dinh dưỡng ở VIệt Nam giảm so với trong khu vực, nhưng thừa cân béo phì và thiếu vi chất dinh dưỡng lại đang gia tăng.

Tình trạng này kéo dài và đang có ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng, như rối loạn chuyển hóa, thiếu vitamin A, thiếu Omega 3...

Theo điều tra ở một số cộng đồng, tỷ lệ thiếu vi chất dinh dưỡng cũng còn khá cao. Một số chương trình bổ sung vi chất dinh dưỡng đã thực hiện, có chương trình từ những năm 80, nhưng cũng rất khó triển khai. Tình trạng thiếu máu, thiếu sắt tương đối cao.

Tình trạng thiếu vitamin A cũng vậy, nhưng hiện nay đã có chương trình phòng chống thiếu vitamin A cho nên tỷ lệ thiếu vitamin A cũng đã giảm.

Một số vùng nghèo như vùng sâu, vùng xa, miền núi, tỷ lệ thiếu vi chất vẫn còn cao.

Hiện nay, không khó để nhận thấy tình trạng thừa năng lượng nhưng thiếu vi chất. Một cơ thể muốn vận hành tốt phải có đủ vi chất.

Trên thực tế, khi cuộc sống thay đổi thì cách chúng ta sinh hoạt cũng thay đổi, nguồn thực phẩm cũng khác đi. Năng lượng cung cấp thực phẩm chế biến và thực phẩm siêu chế biến sẽ khác so với thực phẩm tươi sống. Việc sử dụng các thực phẩm chế biến, siêu chế biến sẽ đưa vào cơ thể rất nhiều chất bảo quản, chất điều vị nhưng lại thiếu đi vi chất.

Trong khi đó, nhịp sống ngày càng nhanh, nhiều người rơi vào tình trạng stress do áp lực, căng thẳng… Tôi nghĩ rằng, điều này không chỉ tác động đến tuổi thọ mà ảnh hưởng tới chất lượng sống.

So với các nước trong khu vực, tỷ lệ suy dinh dưỡng ở nước ta đã giảm nhưng so với các nước trong khu vực vẫn thuộc loại cao. Kiến thức về dinh dưỡng cũng như phòng bệnh về dinh dưỡng cũng chưa được quan tâm.

Tại sao tỷ lệ các bệnh loạn chuyển hóa ở nước ta đang có xu hướng gia tăng, đặc biệt là ở người trẻ - thế hệ Gen Y, Gen Z. Người trẻ có lối sống thiên về đồ ăn nhanh, thừa về năng lượng nhưng lại kém về chất dinh dưỡng. Ở thành phố, người trẻ lại ăn thiên về chất đạm, chất béo, thiếu thực phẩm tươi, các loại dinh dưỡng tự nhiên như rau củ quả cung cấp các loại vitamin cần thiết cho sức khỏe và phòng bệnh. Giới trẻ hiện nay chủ yếu năng động về tinh thần, nhưng lại ít vận động, chủ yếu làm việc văn phòng, ngồi là chính.

Trẻ em hiện nay đi học cũng ít vận động. Người lớn chủ yếu dùng phương tiện cá nhân chứ ít sử dụng phương tiện công cộng để đi bộ…. Những yếu tố này làm gia tăng các bệnh về béo phì, rối loạn chuyển hóa.

Về kết quả tổng điều tra toàn quốc, trong giai đoạn 10 năm vừa qua, tỷ lệ thừa cân béo phì tăng: Trẻ trên 6 tuổi tỷ lệ béo phì tăng gần gấp đôi: từ 8,4% lên đến gần 16%.

Ở các phòng khám, chúng tôi thấy tình trạng thiếu cân, suy dinh dưỡng được cha mẹ quan tâm nhiều hơn là trẻ thừa cân béo phì.

Thói quen và lối sống làm ảnh hưởng đến bệnh rối loạn chuyển hóa. Thời đại công nghiệp cũng bùng nổ về thông tin, cũng dẫn đến những ảnh hưởng về tinh thần như stress, căng thẳng. Bên cạnh đó, áp lực công việc, lao động cũng ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần.

Các bệnh lý về nhiễm khuẩn cũng là nguyên nhân gây ra rối loại các chức năng về chuyển hóa. Ngoài ra, các nguyên nhân như ô nhiễm môi trường như không khí, nước… đều có nhiễm khuẩn hoặc các chất có hại, một số ô nhiễm còn gây ung thư.

Một vấn đề nữa là thiếu sự quan tâm về thói quen tốt trong lối sống. Thói quen hút thuốc lá hay sử dụng các chất kích thích cũng gây hại cho sức khỏe.

Một nguyên nhân nữa là do di truyền, cũng ảnh hưởng đến sức khỏe và rối loạn chuyển hóa.

Có thể thấy lối sống là nguyên nhân chính làm tăng rối loạn chuyển hóa.

50 năm trước, tuổi thọ người Việt rất thấp và chủ yếu tử vong do bệnh nhiễm trùng, thí dụ bệnh tả, lỵ, các bệnh nhiễm trùng khác. Trong 50 năm qua, bên cạnh các thành tựu đã đạt được, tuổi thọ người Việt đã tăng lên 74 tuổi, nhưng mô hình bệnh tật thay đổi.

Trước đây, khoảng 50% người tử vong do các bệnh truyền nhiễm, nay tỷ lệ tử vong do các bệnh không lây nhiễm lên tới 80%. Như vậy, cứ 10 người thì có 8 người tử vong do các bệnh không lây nhiễm; trong đó bệnh tim mạch chiếm tỷ lệ cao nhất với 4 ca, tiếp đến là ung thư 2 ca, đái tháo đường và bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) mỗi bệnh 1 ca.

Hiện nay, bệnh không lây nhiễm là nguyên nhân lớn gây ra tỷ lệ tử vong cao, nhưng một trong những nguyên nhân quan trọng nữa là dinh dưỡng và lối sống.

Hiện nay đang có tình trạng gánh nặng kép về dinh dưỡng, tức là bên cạnh đối diện suy dinh dưỡng thì lại thừa cân, béo phì. Trong thực tế khám cho bệnh nhân, có những gia đình, cậu anh thì suy dinh dưỡng nhưng cậu em thì thừa cân béo phì.

Nếu trước đây, người ta suy dinh dưỡng vì nghèo đói, thì hiện nay chủ yếu rơi vào tình trạng thiếu kiến thức. Nhiều người nghĩ, lúc này gầy sau sẽ béo, nhưng thực tế, khi dinh dưỡng chưa tốt, con có thể bị suy dinh dưỡng nhưng không chỉ suy dinh dưỡng về cân nặng mà còn suy dinh dưỡng cả về chiều cao. Khi thấp thì lớn lên sẽ dễ trở thành người thừa cân.

Hiện nay, mô hình bệnh tật thay đổi, gánh nặng bệnh tật lên Việt Nam khác trước. Khi tuổi thọ người Việt Nam nâng lên 74 tuổi, gần bằng các nước, nhưng là một trong những nước có tuổi sức khỏe thấp. Từ 64 tuổi, người Việt thường có bệnh mãn tính và 10 năm sau, mỗi người Việt gánh trung bình 3 bệnh đi kèm.

Trong khi đó, người Nhật tuổi thọ cao hơn là 86, và tuổi sức khỏe của họ cao hơn rất nhiều. Người Nhật có thể sống khỏe mạnh đến 80 tuổi.

Chúng ta có những bước tiến nhưng sức khỏe người Việt còn nhiều vấn đề, cần phải tập trung nâng cao sức khỏe, bảo đảm tuổi sức khỏe tốt hơn thì mới nâng được chất lượng sống.