Ám ảnh vì nghĩ bị bạn bè nói xấu
Em N.H.N, 14 tuổi, được đưa đến Viện Sức khỏe Tâm thần, Bệnh viện Bạch Mai trong tình trạng kích động. Lý do khiến em phải nhập viện là những biểu hiện bất thường, khi em liên tục cho rằng có người đang tìm cách hãm hại mình.
Theo lời kể của mẹ, N.H.N có quá trình phát triển thể chất và tinh thần hoàn toàn bình thường. Em học rất giỏi, nhưng việc học tập ở lớp 9 tạo ra nhiều áp lực và căng thẳng.
Bệnh khởi phát khoảng một năm trước. Khi ấy, N.H.N bắt đầu có những biểu hiện lạ: Đêm ngủ kém, nói lẩm bẩm một mình và nghĩ rằng bạn bè đang nói xấu, cười cợt em. Gia đình đã đưa em đi khám, nhưng sau khi xuất viện, em đã không duy trì việc uống thuốc.
Bác sĩ chuyên khoa II Vương Đình Thủy, Phòng Rối loạn loạn thần và Y học tự sát, Viện Sức khỏe Tâm thần cho biết, trong đợt tái phát lần này, cách ngày nhập viện 3 tháng, tình trạng của N.H.N trở nên nghiêm trọng hơn.
"Bệnh nhân nói những câu chuyện không liên quan, khẳng định bạn bè có ý đồ xấu và muốn hãm hại mình. Đáng chú ý, em nghe thấy những tiếng nói trong đầu bình phẩm và chê bai. Hành vi của N.H.N cũng thay đổi rõ rệt. Em dễ cáu gắt, đập phá đồ đạc, và thậm chí đánh cả người thân", bác sĩ Thủy cho biết.
Sau khi thăm khám và chẩn đoán, các bác sĩ nhận định em mắc tâm thần phân liệt thể paranoid. Các triệu chứng nổi bật là ảo thanh bình phẩm, hoang tưởng bị hại và hoang tưởng liên hệ.
Ngay lập tức, N.H.N được điều trị bằng thuốc chống loạn thần để kiểm soát cơn kích động, giúp em ổn định hơn về cảm xúc và hành vi, đồng thời cải thiện giấc ngủ và ăn uống.
Câu chuyện của N.H.N là một lời cảnh tỉnh cho các bậc phụ huynh về tầm quan trọng của việc quan tâm, theo dõi sức khỏe tâm thần của con cái, đặc biệt trong giai đoạn dậy thì nhiều biến động.
Nhận biết dấu hiệu sớm loạn thần ở trẻ
Thạc sĩ, bác sĩ nội trú Nguyễn Thị Hoa, Phó Trưởng phòng Tâm lý Lâm sàng, Viện Sức khỏe Tâm thần, loạn thần là một trạng thái tâm thần mà ở đó, nhận thức và khả năng liên hệ với thực tại của cá nhân bị xáo trộn nghiêm trọng. Các triệu chứng chính của loạn thần bao gồm hoang tưởng, ảo giác và tư duy vô tổ chức.
Ảo giác là những trải nghiệm giống như tri giác nhưng lại xuất hiện khi không có bất kỳ kích thích nào từ bên ngoài. Ví dụ, một người bị ảo giác có thể nghe thấy tiếng nói (ảo thanh) hoặc nhìn thấy hình ảnh (ảo thị) mà người khác không thấy. Theo tiêu chuẩn chẩn đoán DSM-V, ảo giác phải xảy ra trong trạng thái ý thức rõ ràng và không nằm trong tầm kiểm soát của ý chí.
Hoang tưởng là những suy nghĩ, phán đoán sai lầm, không phù hợp với thực tế, do bệnh lý tâm thần gây ra. Hoang tưởng có nhiều loại, trong đó phổ biến nhất là hoang tưởng bị hại (chiếm 48%), nơi người bệnh tin rằng mình đang bị theo dõi, làm hại hoặc đầu độc. Ngoài ra còn có hoang tưởng tự cao (người bệnh tin rằng mình có tài năng đặc biệt), hoang tưởng ghen tuông, hoang tưởng được yêu và hoang tưởng về cơ thể.
Các triệu chứng loạn thần ở trẻ em thường không điển hình và có thể bị nhầm lẫn với sự tưởng tượng của các em. Tuy nhiên, cha mẹ cần chú ý đến những biểu hiện sau.
Ở trẻ nhỏ, nguồn gốc của ảo thanh có thể là tiếng động vật, trong khi ở trẻ dưới 11 tuổi, thường là tiếng nói của người quen thuộc. Khi trẻ lớn hơn, ảo thanh có thể trở nên giống với ảo thanh của người lớn.
Trẻ dưới 10 tuổi có thể có hoang tưởng liên quan đến việc mất nhận dạng bản thân, tin rằng mình là một người khác, động vật, hoặc đồ vật. Ở trẻ từ 10-14 tuổi, hoang tưởng trở nên có hệ thống hơn, tương tự như người lớn, với các chủ đề như hoang tưởng bị hại, hoang tưởng về cơ thể hoặc tôn giáo.
Ngoài hoang tưởng và ảo giác, trẻ có thể có các biểu hiện như rối loạn ngôn ngữ, không phân biệt được giấc mơ và thực tại, tư duy và suy nghĩ kỳ lạ, giảm hứng thú, lẫn lộn các câu chuyện trên tivi với đời thực và khó khăn trong việc duy trì các mối quan hệ xã hội, cảm xúc không ổn định.
Loạn thần có thể nằm trong nhiều bệnh lý khác nhau như tâm thần phân liệt, rối loạn cảm xúc lưỡng cực, rối loạn trầm cảm, rối loạn nhân cách, rối loạn phát triển…
Việc điều trị chủ đạo của loạn thần là bằng thuốc chống loạn thần (hóa dược). Các nghiên cứu đã cho thấy hiệu quả điều trị tốt, thuyên giảm triệu chứng và cải thiện chức năng xã hội. Ngoài ra cần phối hợp thêm các phương pháp trị liệu tâm lý: Đào tạo kỹ năng xã hội, kỹ năng giao tiếp, kỹ năng tương tác, kỹ năng làm cha mẹ…
Các chuyên gia cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phát hiện sớm và can thiệp kịp thời. Cha mẹ nên đưa con đi khám chuyên khoa tâm thần càng sớm càng tốt nếu nhận thấy các biểu hiện bất thường, đặc biệt khi trong gia đình có tiền sử mắc các rối loạn tâm thần. Ngoài ra, việc tuân thủ điều trị cũng đóng vai trò cực kỳ quan trọng.
