TẠO SINH KẾ BỀN VỮNG
Hai thôn Phiêng Phàng và Nà Pài ở xã Thượng Minh có giống lúa Nếp Tài thơm, ngon có tiếng. Tuy nhiên, nhiều năm liền, việc canh tác giống lúa này vẫn manh mún, nhỏ lẻ, mang nặng tính tự cung, tự cấp cho nên có nguy cơ bị thoái hóa giống. Trước tình hình đó, địa phương phối hợp với Viện Khoa học kỹ thuật nông, lâm nghiệp miền núi phía bắc triển khai đề tài “Phục tráng và phát triển một số giống lúa nếp đặc sản, có giá trị cao”.
Với vai trò nòng cốt trong việc hỗ trợ canh tác và bao tiêu của Hợp tác xã Yến Dương, giống lúa Nếp Tài đã được phục tráng thành công, cho năng suất, chất lượng vượt trội. Bình quân một ha canh tác theo quy trình hữu cơ, thân thiện môi trường thu được 40-45 tạ. Từ quá trình triển khai, hợp tác xã phục tráng được 160 kg hạt giống siêu nguyên chủng; sản xuất được hơn một tấn hạt giống nguyên chủng. Từ những hạt giống quý ban đầu này, diện tích canh tác được mở rộng và thương hiệu Nếp Tài Ba Bể được chứng nhận là nhãn hiệu tập thể. Giống Nếp Tài đặc sản từ đây trở thành loài cây tạo sinh kế bền vững cho đồng bào dân tộc Dao ở Phiêng Phàng và Nà Pài. Người dân hai thôn đã trồng mở rộng diện tích lên tới hơn 30 ha. Sản phẩm làm ra được gắn nhãn mác truy xuất nguồn gốc, chất lượng thơm, ngon cho nên sản xuất đến đâu bán hết đến đó.
Trên nhiều vùng vốn thiếu đất sản xuất, cằn cỗi của Thái Nguyên nhờ trồng cây đặc sản, đồng bào dân tộc thiểu số có sinh kế bền vững để thoát nghèo, vươn lên làm giàu. Tại xã Võ Nhai, nơi những triền núi đá vôi nhiều năm qua luôn xanh mát màu lá của những vườn na trĩu quả. Từ chỗ trồng manh mún, chính quyền địa phương vào cuộc hướng dẫn, đồng hành cùng người dân, diện tích trồng na trên địa bàn đã lên tới khoảng 700 ha; cho sản lượng bình quân mỗi năm khoảng 5.000 tấn. Nhờ đó người dân có thu nhập ổn định, hộ trồng nhiều có thể thu nhập 300-400 triệu đồng/năm.
Thái Nguyên (cũ) vốn là tỉnh đứng đầu cả nước về diện tích, sản lượng, năng suất cây chè. Những nguồn lực, kinh nghiệm sản xuất đã mở ra cơ hội mới cho sản xuất chè trên toàn tỉnh sau hợp nhất. Tại xã Đồng Phúc, trên những triền núi cao mây phủ hiện còn hơn 600 gốc chè Shan tuyết cổ thụ đang cho thu hoạch, trong đó phần lớn có tuổi đời hàng trăm năm. Đây là tài nguyên quý không chỉ về giá trị kinh tế mà còn cả đa dạng sinh học và nguồn gen cây chè Shan tuyết cổ.
Theo Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã Triệu Quang Hùng, trước đây việc bảo vệ, khai thác giá trị quần thể những cây chè Shan tuyết ở đây gặp nhiều khó khăn. Tuy nhiên, hiện nay đường mở mới đến hồ Ba Bể đi qua xã đã đưa vào khai thác, do vậy, bên cạnh chế biến sản phẩm chè, xã sẽ có cơ hội triển khai bảo tồn, nhân rộng quần thể cây chè Shan gắn với du lịch. Hiện xã đã đề xuất, đăng ký với Sở Khoa học và Công nghệ làm thủ tục đăng ký chỉ dẫn địa lý cho cây.
HỖ TRỢ ĐỂ NHÂN RỘNG
Để duy trì, củng cố những diện tích trồng cây đặc sản hiện có, cuối tháng 7/2025, tỉnh Thái Nguyên tiếp tục ban hành chính sách hỗ trợ sản xuất nông nghiệp để khôi phục vùng bị thiệt hại do thiên tai, dịch hại thực vật được người dân đồng tình. Với mức hỗ trợ dao động từ 3 đến 15 triệu đồng/ha, những vùng trồng cây đặc sản sẽ được tiếp thêm nguồn lực để sớm khôi phục sản xuất sau khi bị thiệt hại.
Cùng với đó, tỉnh cũng ban hành chính sách để nhân rộng diện tích các loại cây đặc sản. Theo Ủy ban nhân dân tỉnh, sau hợp nhất, toàn tỉnh có gần 24.000 ha chè, trong đó diện tích đang thu hoạch là 23.000 ha; năng suất chè đạt bình quân gần 180 tạ/ha. Toàn tỉnh có 207 sản phẩm trà sau chế biến được chứng nhận OCOP từ 3 đến 5 sao. Cây chè được tỉnh Thái Nguyên xác định là cây tạo sinh kế bền vững, làm giàu cho nông hộ và tiếp tục duy trì, củng cố vị thế tỉnh dẫn đầu cả nước về sản xuất chè.
Để đưa cây chè, cây đặc sản của địa phương trở thành loài cây tạo sinh kế bền vững cho nông dân, tháng 8/2025, tỉnh Thái Nguyên quyết định đầu tư hơn 500 tỷ đồng hỗ trợ phát triển, nâng cao giá trị sản xuất và thúc đẩy phát triển du lịch từ cây chè, sản phẩm trà. Theo đó, người dân trồng chè sẽ được hỗ trợ 100% kinh phí mua giống; hỗ trợ một lần với mức 70% kinh phí mua phân bón; khi trồng theo quy trình VietGAP và tiêu chuẩn hữu cơ với diện tích tối thiểu 5 ha được hỗ trợ 100% kinh phí chứng nhận đạt tiêu chuẩn lần đầu… Ngoài chính sách hỗ trợ trồng mới, tỉnh còn hỗ trợ kinh phí để cấp mã số vùng trồng; áp dụng hệ thống tưới nước tiết kiệm, thông minh; mua sắm máy móc, thiết bị…
Vừa qua, Hội đồng nhân dân tỉnh đã thông qua chính sách hỗ trợ cây chè. Khi triển khai thực hiện sẽ đẩy mạnh sản xuất an toàn, hữu cơ gắn với chế biến sâu, đa dạng hóa sản phẩm; thu hút đầu tư, thúc đẩy sản xuất theo chuỗi, ứng dụng khoa học, công nghệ; nâng cao giá trị, thương hiệu trà Thái Nguyên. Tất cả nhằm mục tiêu tạo sinh kế bền vững cho người dân và phấn đấu đến năm 2030 tổng giá trị sản phẩm thu được từ cây chè đạt 25.000 tỷ đồng.
Tỉnh Thái Nguyên xác định, thời gian tới sẽ tiếp tục tái cơ cấu nông nghiệp theo hướng an toàn sinh học, hữu cơ, tuần hoàn, ứng dụng công nghệ cao và chuyển đổi số gắn với du lịch nông nghiệp và gia tăng giá trị sản phẩm; trong đó, tăng cường liên kết sản xuất-chế biến-tiêu thụ, xây dựng thương hiệu và chuỗi giá trị cho các cây trồng đặc sản chủ lực.
