Đưa chúng tôi đi thăm các vườn cà-phê uốn lượn theo khắp các triền núi dưới chân đèo Pha Đin huyền thoại, ông Vừ A Minh, Bí thư Chi bộ bản Chế Á cho biết: Đây là vườn cà-phê được trồng đầu tiên ở bản, khoảng năm 2009 do người dân đi mua cây giống từ Mường Ảng đem về trồng.
Ban đầu bản chỉ có vài gia đình trồng, nhưng sau này hầu hết nhà nào cũng trồng từ vài nghìn mét vuông đến vài chục héc-ta. Đến nay, cả bản Chế Á có 76 hộ trồng được hơn 200 ha cây cà-phê. Ngày đầu mới trồng cây, người dân trong bản Chế Á chưa có kinh nghiệm trồng, chăm sóc, thu hái cho nên năng suất không cao.
Lại có mấy năm cà-phê không được giá cho nên nhiều người bỏ vườn không chăm sóc; một số gia đình phá cây cà-phê để trồng cây khác, nhưng lãnh đạo xã đã vào khuyên bảo, phân tích, động viên không phá cây cho nên bà con đã nghe và để lại cây cà phê.
Đáng chú ý, mấy năm nay khi giá cà-phê ổn định, người dân bản Chế Á đã chủ động mở rộng diện tích trồng mới; tích cực chăm sóc diện tích đã cho thu hoạch thế nên vụ này càphê được mùa được giá. Chung niềm vui cà-phê được mùa được giá, anh Mùa A Dơ ở bản Chế Á cho biết: Năm 2020, gia đình tôi mới tách hộ và chính thức trồng cây cà-phê trên khoảnh nương được bố mẹ chia cho với diện tích khoảng 7 ha.
Sau mùa cà-phê 2024, gia đình tôi đã thoát nghèo và sau mùa thu quả, năm nay gia đình tôi đã làm được nhà mới khang trang. Đang cùng người dân thu hoạch trên nương cà-phê, anh Mùa A Dơ thoăn thoắt hái từng chùm quả cà-phê chín mọng và nói cười vui vẻ. “Năm trước khi được giá 20.000 đồng/kg quả tươi, thì năm nay tăng lên tới 30.000 đồng/kg.
Với 4 ha vườn đang cho thu hoạch, gia đình ước cả vụ được 20 tấn quả, thu về hơn 500 triệu đồng. Trừ chi phí, gia đình lãi hơn 300 triệu đồng”, anh Dơ cho biết thêm. Chứng kiến niềm vui, nụ cười rạng rỡ trên khuôn mặt những người nông dân đã không quản bao tháng ngày miệt mài vun từng gốc cây, Giám đốc Hợp tác xã cà-phê Pha Đin Sùng A Dia cho biết: Ngoài thu hái bán quả, người dân ở các bản Hua Sa A, Hua Sa B và bản Chế Á còn có hơn 11 ha với tổng số 40.200 cây cà-phê được công nhận cây đầu dòng, do đó nguồn thu còn tăng hơn nhiều.
Bởi, có vườn cây được công nhận cây đầu dòng thì bà con được gieo ươm để bán cây giống hoặc là bán hạt để làm giống giá cũng cao hơn. Nhờ địa hình độ cao phù hợp, khí hậu mát mẻ quanh năm và đất đai màu mỡ, cà-phê Quài Tở mang hương vị đặc trưng, đậm đà, thơm ngậy, được thị trường ưa chuộng. Hiện sản phẩm cà-phê nơi đây được nhiều doanh nghiệp trong và ngoài tỉnh tìm đến thu mua, chế biến, mở rộng mạng lưới tiêu thụ, từng bước khẳng định thương hiệu và giá trị trên thị trường.
Là người hiểu rõ giá trị cây cà-phê và hiểu nông dân trồng cà-phê ở Quài Tở sau bao mùa thu "được mùa-mất giá", anh Sùng A Dia, Giám đốc Hợp tác xã cà-phê Pha Đin cũng là người hiểu thấu niềm vui mùa quả ngọt của người nông dân dưới chân đèo Pha Đin.
Với mong muốn nâng cao giá trị, giúp nông dân trồng cà-phê tăng thêm nguồn thu, anh Sùng A Dia đã lập kế hoạch đầu tư dây chuyền sơ chế hiện đại có hệ thống máy xát, máy sấy bảo đảm hạt cà-phê đạt chuẩn chất lượng. Giám đốc Sùng A Dia cho biết thêm: Cùng với đầu tư hệ thống máy chế biến, chúng tôi sẽ hướng dẫn bà con sản xuất theo quy trình hữu cơ, kiểm soát chất lượng từ khâu trồng, chăm sóc đến thu hoạch.
Sản xuất như vậy thì cà-phê Quài Tở sẽ vươn xa và có chỗ đứng vững chắc trên thị trường! Ông Nhữ Duy Đông, Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã cho biết: Toàn xã Quài Tở hiện có 1.635,18 ha cây cà-phê, trong đó 640,21 ha trồng mới; tập trung chủ yếu ở các bản như: Chế Á, Hua Sa A, Hua Sa B, Háng Tàu, Sông Ia... Cây cà-phê đã bén rễ, gắn bó với Quài Tở hơn 10 năm qua và hiện đã là cây trồng chủ lực giúp người dân nơi đây thoát nghèo, làm giàu bền vững.
