Cơ hội từ chính sách mới
Tại hội thảo chuyên đề “Công nghiệp hỗ trợ cơ khí-điện cho ngành đường sắt đô thị” do Trung tâm Xúc tiến Thương mại và Đầu tư Thành phố Hồ Chí Minh (ITPC) phối hợp Hội Doanh nghiệp Cơ khí-Điện thành phố (HAMEE) tổ chức mới đây, nhiều ý kiến thống nhất rằng cơ chế đặc thù được Quốc hội thông qua tại Nghị quyết số 188/2025/QH15 (ngày 19/2/2025 của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt để phát triển hệ thống mạng lưới đường sắt đô thị tại thành phố Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh) sẽ là “cú huých” quan trọng giúp doanh nghiệp trong nước tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng của các dự án metro.
Phó Giám đốc Sở Xây dựng thành phố Nguyễn Vĩnh Toàn cho biết, mạng lưới đường sắt quốc gia và đô thị khu vực đầu mối thành phố đã được phê duyệt, gồm 27 tuyến dài tổng cộng hơn 1.000km. Trong đó, tuyến metro số 2 (Bến Thành-Tham Lương) dự kiến khởi công vào cuối năm 2025, sẽ mở ra cơ hội hợp tác sản xuất, cung ứng thiết bị cho nhiều doanh nghiệp trong nước.
Cơ chế đặc thù cho phép rút ngắn quy trình đầu tư được từ 3–5 năm so với thời gian thông thường trước đây, áp dụng hình thức chỉ định thầu EPC và tách dự án tái định cư; qua đó, tạo điều kiện để doanh nghiệp Việt Nam tham gia cung cấp sản phẩm, dịch vụ kỹ thuật mà trong nước đã có khả năng đảm nhận.
Theo Phó Trưởng Ban Quản lý Đường sắt đô thị thành phố Bùi Anh Huấn, đây là nền tảng để doanh nghiệp cơ khí-điện Việt Nam tiến gần hơn tới vị thế nhà cung ứng chính. Nhiều tập đoàn trong nước như Thaco, Sovico, Vingroup cũng đang quan tâm đầu tư vào lĩnh vực đường sắt đô thị; đặc biệt là các tuyến metro số 2, số 4 và tuyến Thủ Thiêm-Long Thành.
Việc khối kinh tế tư nhân tham gia đầu tư trực tiếp hứa hẹn tạo sức lan tỏa mạnh mẽ cho ngành công nghiệp hỗ trợ, nhất là trong lĩnh vực cơ khí-chế tạo, điện-điện tử và vật liệu kỹ thuật cao.
Phó Chủ tịch Hội Doanh nghiệp Cơ khí-Điện thành phố Trần Thành Trọng nhìn nhận, doanh nghiệp cơ khí-điện trong nước hiện đã đủ năng lực đảm nhiệm các hệ thống phụ trợ cho đường sắt đô thị như: Cấp nguồn điện, thông gió, điều khiển tự động, phòng cháy-chữa cháy, thang máy, máy phát dự phòng. Tuy nhiên, để làm chủ được các thiết bị phức tạp như toa xe, đường ray hay hệ thống tín hiệu, doanh nghiệp cần có sự đầu tư công nghệ và liên kết chặt chẽ hơn trong chuỗi sản xuất.
Theo ông Trọng, việc Nghị quyết số 188/2025/QH15 yêu cầu các tổng thầu và nhà thầu phải ưu tiên sử dụng hàng hóa, dịch vụ mà trong nước có khả năng sản xuất, cung ứng sẽ tạo ra cơ hội lớn để doanh nghiệp Việt Nam mở rộng thị phần, từng bước khẳng định năng lực nội địa hóa trong các dự án giao thông có quy mô lớn.
Kết nối giao thương-Thúc đẩy chuỗi giá trị
Bên cạnh chính sách hỗ trợ, hoạt động xúc tiến thương mại cũng được thành phố chú trọng triển khai. Tuần lễ kết nối giao thương và giới thiệu sản phẩm ngành cơ khí, điện và công nghệ số năm 2025 do Trung tâm Xúc tiến Thương mại và Đầu tư Thành phố Hồ Chí Minh và Hội Doanh nghiệp Cơ khí-Điện thành phố phối hợp tổ chức mới đây đã thu hút hàng chục doanh nghiệp trong và ngoài nước tham gia, giới thiệu nhiều sản phẩm, giải pháp công nghệ tiên tiến trong các lĩnh vực cơ khí, điện, tự động hóa và chuyển đổi số sản xuất.
Trong bối cảnh thành phố đẩy mạnh các dự án metro và quy hoạch mạng lưới đường sắt đô thị quy mô lớn, ngành cơ khí-điện đang đứng trước cơ hội hiếm có để phát triển công nghiệp hỗ trợ. Tuần lễ kết nối giao thương này không chỉ là dịp doanh nghiệp giới thiệu công nghệ mà còn là bước đi chiến lược giúp tăng tốc hội nhập, hướng đến làm chủ chuỗi cung ứng toàn cầu.
Đại diện Công ty trách nhiệm hữu hạn máy Thép Việt cho biết: Doanh nghiệp chuyên sản xuất máy nguội định hình kim loại, với hơn 5.000 dòng sản phẩm, hiện đã xuất khẩu đến hơn 50 quốc gia. Các hoạt động như tuần lễ giao thương kết nối sẽ giúp doanh nghiệp Việt có thêm cơ hội mở rộng hợp tác, tìm kiếm đối tác trong lĩnh vực công nghiệp hỗ trợ.
Chủ tịch Trung tâm Xúc tiến Thương mại và Đầu tư Thành phố Hồ Chí Minh Đỗ Phước Tống đánh giá, tuần lễ là một trong những hoạt động xúc tiến trọng điểm của thành phố, nhằm tăng cường liên kết giữa doanh nghiệp trong lĩnh vực cơ khí, điện và công nghệ số-những ngành nền tảng của công nghiệp hiện đại.
Sự kiện góp phần giúp doanh nghiệp Việt tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị sản xuất, gắn kết với các dự án hạ tầng trọng điểm, qua đó khẳng định vị thế của sản phẩm “made in Vietnam” và “made by Vietnam”.
Song song với xúc tiến thương mại, thành phố còn tập trung chuyển đổi số trong doanh nghiệp, ứng dụng công nghệ mới vào sản xuất, hướng đến mô hình sản xuất xanh-xuất khẩu xanh. Thành phố đã ban hành nhiều chính sách hỗ trợ doanh nghiệp đổi mới công nghệ, tăng năng suất, nâng cao chất lượng sản phẩm và tỷ lệ nội địa hóa.
Phó Giám đốc Trung tâm Xúc tiến Thương mại và Đầu tư Thành phố Hồ Chí Minh Hồ Thị Quyên cho biết, với vai trò đầu tàu kinh tế cả nước thành phố đang chủ động hội nhập quốc tế, phát triển kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn và tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp, giúp phục hồi sản xuất, nâng cao năng lực cạnh tranh. Hiện nay, ngành cơ khí giữ vai trò then chốt trong nền kinh tế, cung cấp nguyên liệu, thiết bị cho nhiều lĩnh vực như xây dựng, ô-tô, điện tử, năng lượng, hàng không.
Theo Bộ Công thương, cả nước hiện có hơn 3.100 doanh nghiệp cơ khí-chế tạo với 53.000 cơ sở sản xuất, chiếm gần 30% tổng số doanh nghiệp công nghiệp chế biến, chế tạo. Nhiều doanh nghiệp đã tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu của các tập đoàn sản xuất công nghiệp lớn như Toyota, Hyundai, Samsung…
