Theo nghiên cứu, trên địa bàn thành phố Hải Phòng có hơn 300 công trình kiến trúc Pháp; trong số này, phường Hồng Bàng có 113 công trình, gồm 50 công trình có giá trị cao về văn hóa, nghệ thuật cần bảo tồn và phát huy.
Các công trình này đã trở thành một phần không thể thiếu của lịch sử và văn hóa địa phương, tiêu biểu như: Nhà hát lớn thành phố; Bưu điện thành phố; Trung tâm Phục vụ hành chính công thành phố (xưa là Tòa Đốc Lý); Bảo tàng Hải Phòng (xưa là Ngân hàng Pháp hoa); Ngân hàng Nhà nước Việt Nam chi nhánh Hải Phòng (xưa là Ngân hàng Đông Dương); Thư viện Hồng Bàng (Nhà 8 mái tại Vườn hoa Kim Đồng); Thành Đoàn Hải Phòng (Nhà thương tư Fesquet)… và nhiều công trình dinh thự, biệt thự, trường học mang dấu ấn lịch sử.
Do vậy, có thể nói Hồng Bàng chính là “lõi” để hình thành đô thị Hải Phòng - trung tâm kinh tế, thương mại, dịch vụ và văn hóa-lịch sử của thành phố Cảng trong gần 140 năm qua.
Bên cạnh các công trình kiến trúc Pháp, trên địa bàn phường còn có nhiều di tích văn hóa, lịch sử cách mạng được xếp hạng như: Di tích lịch sử Quốc gia Đền Hạ, Di tích lịch sử kháng chiến Đình chùa An Lạc, Di tích lịch sử Đình chùa Cam Lộ, Di tích lịch sử văn hóa Đình Quỳnh, Di tích lịch sử Tháp Sở Dầu, Trận địa pháo phòng không 37 ly…
Các giá trị kiến trúc, văn hóa của di sản đô thị khu phố Pháp cùng những công trình tín ngưỡng, nghệ thuật, di tích lịch sử cách mạng trên địa bàn phường là “chất liệu quý” để Hồng Bàng quyết tâm xây dựng mô hình “Đô thị di sản”.
Bí thư Đảng ủy phường Nguyễn Thành Hưng cho biết: Phường Hồng Bàng hiện nay được hình thành từ việc sáp nhập toàn bộ diện tích tự nhiên, dân số của 6 phường cũ là Hoàng Văn Thụ, Minh Khai, Phan Bội Châu, Thượng Lý, Sở Dầu, Hùng Vương và một phần diện tích tự nhiên của phường Gia Viên, với tổng diện tích 12,11 km2, dân số hơn 113.000 người. Phường có lịch sử hình thành đô thị lâu đời gắn với bản sắc “Thành phố cảng”; sở hữu quỹ di sản kiến trúc Pháp dày đặc, nguyên bản, hạ tầng giao thông thuận lợi; có tiềm năng thu hút đầu tư vào các dự án bảo tồn và phát triển đô thị.
Nhận định được thời cơ, thuận lợi, Đảng ủy phường xác định tầm nhìn chiến lược: Xây dựng phường Hồng Bàng trở thành một khu vực đô thị di sản, nơi bảo tồn và phát huy hiệu quả các giá trị di sản, trở thành động lực phát triển kinh tế-xã hội, tạo ra bản sắc riêng biệt và thương hiệu du lịch đặc thù cho Hải Phòng.
Trong đó, phường đề ra mục tiêu cụ thể: Bảo tồn các công trình kiến trúc có giá trị, các di tích lịch sử, văn hóa trên địa bàn; khai thác di sản để biến di sản thành nguồn lực kinh tế; xây dựng thương hiệu “Hồng Bàng - Phường di sản”, tạo uy tín, danh dự và niềm tự hào cho địa phương; nâng cao chất lượng sống của người dân, xây dựng mô hình đô thị đáng sống; kết hợp hài hòa giữa bảo tồn di sản và phát triển đô thị hiện đại.
Tuy nhiên, phường cũng nhận rõ một số khó khăn, thách thức trong xây dựng mô hình “Đô thị di sản”: Nhiều công trình di sản kiến trúc đang xuống cấp nghiêm trọng; kinh phí tu bổ, bảo tồn còn hạn chế; chưa xây dựng được đề án tổng thể chuyên sâu về bảo tồn và phát triển đô thị di sản.
Mặt khác, với một địa bàn được xem là trung tâm phát triển kinh tế, đô thị, áp lực dân số dẫn đến nguy cơ dễ phá vỡ cảnh quan, thay thế công trình cũ bằng nhà cao tầng. Bên cạnh đó, nhận thức của cộng đồng về giá trị văn hóa và bảo tồn di sản chưa đồng đều; biến đổi khí hậu (tình trạng ngập lụt) đe dọa các công trình di sản; thị trường đầu cơ bất động sản có thể đẩy giá đất, gây khó khăn cho công tác bảo tồn; quá trình thương mại hóa quá mức làm mất đi bản sắc và giá trị chân thực của di sản…
Với quyết tâm xây dựng Hồng Bàng trở thành “phường di sản”, Đảng ủy phường đề xuất lãnh đạo thành phố và các sở, ban, ngành quan tâm xây dựng và hoàn thiện các cơ chế, chính sách đặc thù cho công tác bảo tồn và phát huy giá trị di sản đô thị, tạo hành lang pháp lý rõ ràng; quy hoạch, xác định rõ các khu vực bảo tồn, khu vực phát triển hài hòa và các tuyến, điểm kết nối di sản...
Đồng thời, triển khai các dự án bảo tồn, tu bổ, phục hồi công trình kiến trúc Pháp và di tích lịch sử quan trọng; ứng dụng công nghệ số trong lưu trữ, quảng bá và trưng bày số hóa các di sản; bảo tồn song song giá trị vật thể và phi vật thể (không chỉ gìn giữ công trình mà còn duy trì lối sống, phong cách, lễ hội, sinh hoạt văn hóa đặc trưng của cộng đồng cư dân đô thị lõi); phát huy vai trò của cộng đồng trong công tác bảo tồn, khuyến khích người dân tham gia giám sát, giới thiệu, bảo vệ và phát huy di sản địa phương.
Bên cạnh đó, thiết kế các tour du lịch chuyên đề khám phá kiến trúc Pháp, di tích lịch sử; phát triển “kinh tế đêm” gắn với không gian di sản; khuyến khích sáng tạo nghệ thuật (nhiếp ảnh, hội họa, thiết kế) lấy cảm hứng từ di sản; phát triển sản phẩm lưu niệm, thủ công mỹ nghệ mang đậm dấu ấn di sản của Hồng Bàng.
Khi các giải pháp được triển khai hiệu quả, di sản Hồng Bàng sẽ thật sự trở thành nguồn lực nội sinh mạnh mẽ, thúc đẩy kinh tế-xã hội phường phát triển bứt phá, góp phần xây dựng Hải Phòng trở thành thành phố văn minh, hiện đại, giàu bản sắc.
