Phát triển điện mặt trời mái nhà trong khu công nghiệp

Việt Nam hiện có hơn 40.000 doanh nghiệp đang hoạt động tại 381 khu công nghiệp và 700 cụm công nghiệp. Diện tích mái nhà xưởng tại đây được đánh giá có tiềm năng phát triển điện mặt trời mái nhà lên tới 12–20GWp, tương đương tổng công suất của hơn 10 nhà máy nhiệt điện than quy mô lớn.

Thúc đẩy phát triển năng lượng tái tạo

Quy hoạch điện VIII (giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến 2050) nhấn mạnh ưu tiên phát triển điện mặt trời tự sản, tự tiêu, bao gồm điện mặt trời mái nhà của hộ dân, công trình xây dựng và các cơ sở sản xuất, kinh doanh tiêu thụ tại chỗ, không đấu nối hoặc không bán điện lên lưới quốc gia. Đáng chú ý, trong Quy hoạch điện VIII điều chỉnh gần đây, công suất điện mặt trời (gồm cả áp mái tập trung và áp mái phân tán) đã được điều chỉnh tăng mạnh, từ 25.867-52.825MW lên 46.459-73.416MW, chiếm khoảng 25,3-31,1% tổng công suất các nguồn điện.

Tháng 3/2025, sau thời gian chờ đợi, Nghị định số 57/2025/NĐ-CP và số 58/2025/NĐ-CP của Chính phủ được ban hành, đánh dấu bước tiến quan trọng trong thúc đẩy phát triển năng lượng tái tạo tại Việt Nam. Cụ thể, Nghị định số 58/2025/NĐ-CP chính thức công nhận điện mặt trời mái nhà là một phần trong quy hoạch năng lượng tái tạo, cho phép hộ gia đình và doanh nghiệp đầu tư, sử dụng phục vụ nội bộ và bán phần điện dư không quá 20% lên lưới.

Đây là bước đi quan trọng nhằm định hướng rõ ràng cho các hộ dân, doanh nghiệp vừa và nhỏ - lực lượng chủ yếu trong phát triển điện mặt trời mái nhà. Trong khi đó, Nghị định số 57/2025/NĐ-CP mở ra cơ chế mua bán điện trực tiếp, tạo điều kiện để các mô hình “điện mặt trời mái nhà cho thuê” vận hành minh bạch, nhất là tại các khu công nghiệp và cơ sở sản xuất tiêu thụ điện lớn.

Phó Chủ tịch Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) Hoàng Quang Phòng khẳng định, các chính sách mới đã tạo hành lang pháp lý vững chắc cho doanh nghiệp trong quá trình xanh hóa và chuyển dịch sang sử dụng năng lượng sạch. Đây là nền tảng quan trọng giúp doanh nghiệp chủ động, mạnh dạn hơn trong lộ trình phát triển xanh và bền vững.

Phó Trưởng phòng Thị trường điện và Hệ thống điện, Cục Điện lực (Bộ Công thương) Phan Thị Thu Thủy cũng cho biết: Với mô hình điện mặt trời mái nhà tự sản-tự tiêu, Nhà nước khuyến khích mua lượng điện dư tối đa 20% sản lượng điện thực phát mỗi tháng. Chính sách này được kỳ vọng là động lực quan trọng thúc đẩy phát triển điện mặt trời mái nhà, đặc biệt trong khu vực hộ dân sử dụng nhà ở riêng lẻ.

Vẫn còn nhiều vướng mắc

Điện mặt trời mái nhà không chỉ giúp doanh nghiệp tiết kiệm chi phí điện năng, mà còn nâng cao khả năng đáp ứng các tiêu chí xanh trong xuất khẩu. Đây cũng là nguồn năng lượng tái tạo phù hợp với đặc thù sản xuất ban ngày tại các khu công nghiệp, góp phần giảm áp lực lên lưới điện quốc gia.

Bà Trần Thủy Tiên, Giám đốc Phát triển Dự án và Đối ngoại của Constant Energy, cho biết: hiện nay nhiều doanh nghiệp có nhu cầu chuyển đổi từ năng lượng truyền thống sang năng lượng tái tạo, nhưng điện mặt trời mái nhà gần như là mô hình duy nhất có thể triển khai; tuy nhiên, nguồn điện này hiện mới chỉ đáp ứng được khoảng 20% nhu cầu sử dụng điện của doanh nghiệp.

Nhiều chính sách khuyến khích phát triển điện mặt trời mái nhà tự sản xuất, tự tiêu thụ

22/10/2024 23:05

Tuy có tiềm năng lớn nhưng nhiều doanh nghiệp trong khu công nghiệp vẫn chưa mặn mà với việc đầu tư điện mặt trời mái nhà. Ông Đỗ Quang Thịnh, Giám đốc vận hành điện của Công ty Nam Tài Green Energy, cho biết: Nghị định số 57/2025/NĐ-CP hiện chỉ áp dụng cơ chế mua bán điện trực tiếp cho khách hàng tiêu thụ từ 200.000 kWh/tháng, gây bất lợi cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa, những đơn vị cũng cần điện xanh để đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu và tối ưu chi phí.

Một rào cản khác là khung giá điện hiện vẫn áp dụng theo mô hình điện mặt trời mặt đất, trong khi chi phí đầu tư cho hệ thống mái nhà, đặc biệt quy mô nhỏ, thường cao hơn, dẫn tới thời gian hoàn vốn kéo dài và giảm sức hấp dẫn đầu tư.

Ngoài ra, việc triển khai tại khu công nghiệp cũng gặp khó do khách thuê xưởng không có quyền sở hữu mái, thời gian thuê ngắn, khó lắp hệ thống điện mặt trời riêng; trong khi chủ sở hữu nhà xưởng lại không được phép bán điện lại cho khách thuê. Thực trạng này khiến hàng chục nghìn m² mái xưởng bị bỏ trống, lãng phí tiềm năng phát triển điện xanh.

Chuyên gia năng lượng Phan Công Tiến (Viện Nghiên cứu Ứng dụng Năng lượng Thông minh – iSEAR) kiến nghị: ngoài cơ chế để Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) mua phần điện dư như hiện nay, cần mở rộng cho các doanh nghiệp trong cùng khu công nghiệp được mua lại điện dư, không khống chế tỷ lệ mua trong nội bộ.

Bên cạnh đó, nên cho phép các dự án dưới 30MW được thực hiện mua bán điện theo hình thức thỏa thuận song phương giữa khách hàng và nhà cung cấp, thay vì bắt buộc tham gia thị trường điện giao ngay. Khi đó, các bên chỉ cần thanh toán chi phí sử dụng lưới và dịch vụ theo quy định cho EVN, vừa giảm chi phí truyền tải xa, vừa nâng cao hiệu quả cho hình thức giao dịch trực tiếp. Theo ông Tiến, những thay đổi này sẽ thúc đẩy phát triển nguồn điện phân tán tại các địa phương, phù hợp với xu hướng xanh hóa năng lượng.

Nhiều chuyên gia trong ngành đề xuất: cần để giá điện do thị trường quyết định, đồng thời có hướng dẫn chi tiết từ các bộ, ngành liên quan về quy trình đầu tư, đấu nối, vận hành, phòng cháy chữa cháy, môi trường… nhằm tạo điều kiện cho doanh nghiệp sản xuất, chủ đầu tư hạ tầng và cả bên thứ ba tham gia minh bạch, hiệu quả vào thị trường điện mặt trời mái nhà.