Sản phầm trà sen Tây Hồ đã được công nhận là sản phẩm OCOP 4 sao và là sản phẩm mang tính biểu tượng khi nói về Hồ Tây của Hà Nội.
Định hình thương hiệu sản phẩm
Trao đổi với chúng tôi, Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân phường Tây Hồ Nguyễn Việt Cường cho biết, trên địa bàn phường Tây Hồ hiện nay hay quận Tây Hồ trước kia có nhiều sản phẩm được công nhận là các sản phẩm OCOP 3 sao, 4 sao, nhưng có 3 sản phẩm OCOP tiêu biểu là Trà sen, Bánh trung thu và Bún ốc Bà Ngoại. Mỗi sản phẩm đều mang trong mình nét đặc trưng riêng, thể hiện sự sáng tạo và tâm huyết của người dân địa phương trong việc gìn giữ hương vị truyền thống, đồng thời góp phần phát triển kinh tế và quảng bá hình ảnh phường đến với du khách cũng như thị trường trong và ngoài địa phương. Tuy nhiên, trong các sản phẩm OCOP tiêu biểu phải kể đến trà sen Tây Hồ.
Nhắc đến nghề truyền thống ướp trà sen không thể không nói tới phường Quảng An trước đây, nay là phường Tây Hồ. Trải qua thời gian, ngày nay trà sen đã đem đến niềm tự hào cho người dân nơi đây. Tuy nhiên dưới sự cạnh tranh của thị trường, với phương pháp làm thủ công, nhiều áp lực, số hộ theo nghề ướp trà sen chỉ còn rất ít. Chia sẻ về nỗi vất vả của nghề, bà Lưu Thị Hiền, chủ thương hiệu Trà sen Hiền Xiêm cho biết "nghề này vốn nhiều vất vả, thức khuya, dậy sớm, phải nâng giấc cho từng mẻ trà sấy bằng phương pháp thủ công, những ngày nắng nóng, ít người chịu được sức nóng trong lò sấy than củi để sấy trà, bởi vậy nhiều hộ đã bỏ nghề. Nếu không tâm huyết thì không thể theo đuổi được nghề này. Biết nghề nhiều vất vả nhưng tôi vẫn muốn giữ nghề của gia đình, hiện tại tôi truyền bí quyết làm trà cho các con tiếp tục gìn giữ nghề".
Mặc dù vất vả, khó khăn, nhưng những gia đình người dân nơi đây vẫn gắn bó với nghề, duy trì, phát huy nghề truyền thống dần trở thành một thương hiệu mang tầm quốc gia. Tuy nhiên, duy trì được nghề ướp sen truyền thống đã khó, gìn giữ, phát triển trong bối kinh tế-xã hội hiện tại lại càng khó khăn hơn. Bà Lưu Thị Hiền cho biết thêm, nghề ướp trà sen gia truyền của gia đình bà có từ năm 1911. Mọi người trong gia đình từ già đến trẻ, mỗi người một việc từ tách cánh, phơi nhụy, tách lấy những hạt gạo để riêng rất kỳ công.
Việc lấy gạo sen là công đoạn khó, người làm phải nhẹ nhàng, khéo léo sao cho gạo sen không bị vỡ nát, bay mất hương thơm. Trà được sấy theo cách truyền thống bằng than hoa để cho ra hương thơm đặc trưng. Để ướp được 1kg trà sen, phải có từ 1.000 đến 1.200 bông hoa sen, loại Sen Bách Diệp trồng tại Hồ Tây có 100 cánh vừa được sắc, vừa được hương bởi có nhiều gạo sen, thêm vào đó trà phải là loại ngon, sạch. Để có được mẻ trà sen phải qua đủ 21 ngày với 7 lần vào hương gạo sen và 7 lần sấy mới có được trà sen tuyệt hảo.
Làm ra được 1kg trà sen vất vả, nhiều công đoạn là vậy, nhưng bù lại, sản phẩm được thị trường yêu chuộng tiêu thụ nhanh, “cung không đủ cầu” và được giá. Tuy nhiên, khi được hỏi sao không mở rộng quy mô sản xuất, bà Lưu Thị Hiền cho biết, do quá trình đô thị hóa nhanh, vùng nước xung quanh Hồ Tây không còn dùng để trồng sen - nguồn nguyên liệu chủ yếu mang lại đặc trưng cho trà sen Tây Hồ, cho nên thiếu nguyên liệu đầu vào.
Gia đình bà đã phải chủ động lên các đầm ở Bắc Từ Liêm thuê, mang giống sen lên trồng để chủ động vùng nguyên liệu. Tuy nhiên, sen trồng nơi khác chất lượng không được như ở Hồ Tây. Nếu như trước đây, sen ở Hồ Tây chỉ 1.000-1.200 bông là làm ra được 1kg chè, thì nay sen nơi khác mang về phải 2.000 bông mới ra được 1kg chè. Chính vì lý do đó mà không mở rộng được quy mô sản xuất, thêm vào đó các hồ đi thuê ở ngoài cũng không có nhiều hồ đáp ứng đủ yêu cầu trồng sen và cũng không bền vững.
Đưa trà sen Tây Hồ vươn xa
Trong nhiều năm qua, được sự quan tâm của các cấp lãnh đạo phường Tây Hồ cũng như Thành phố Hà Nội trà sen Tây Hồ đã được tham gia vào các sự kiện lớn, các hội chợ kết nối giao thương với các địa phương. Đặc biệt, thành phố và phường luôn tạo điều kiện để thương hiệu trà sen tham gia các gian hàng giới thiệu sản phẩm và được tham gia Chương trình OCOP của Thành phố.
Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân phường Tây Hồ Nguyễn Việt Cường cho biết, sản lượng sen của địa phương được duy trì ổn định, đáp ứng đầy đủ nhu cầu chế biến các sản phẩm OCOP, cung ứng cho thị trường trong và ngoài nước. Điều này không chỉ thể hiện năng lực sản xuất chè ướp sen của địa phương bền vững mà còn khẳng định uy tín và chất lượng cao của sản phẩm. Các sản phẩm từ sen của địa phương không chỉ được người tiêu dùng trong và ngoài khu vực tin tưởng, lựa chọn, mà còn được cung ứng cho cấp Trung ương và thành phố phục vụ trong các sự kiện, lễ đón tiếp khách quốc tế, đồng thời được phân phối rộng rãi trên thị trường. Điều đó thể hiện uy tín và chất lượng của sản phẩm, góp phần nâng tầm hình ảnh địa phương.
Để đáp ứng và khẳng định thương hiệu của trà sen Tây Hồ, Phó Chủ tịch Cường cho biết thêm, sản lượng sen trên địa bàn được duy trì ổn định và ngày càng tăng, đáp ứng tốt nhu cầu chế biến và tiêu thụ. Chất lượng sen của phường luôn đạt tiêu chuẩn cao và được đánh giá uy tín, đảm bảo nguồn nguyên liệu thơm ngon, tinh khiết. Điều này giúp các sản phẩm từ sen trở thành lựa chọn đáng tin cậy cho thị trường trong nước, cũng như khách quốc tế, đồng thời khẳng định vị thế đặc sản OCOP của địa phương. Nhờ chú trọng chất lượng và quy trình sản xuất, các sản phẩm từ sen đã trở thành nguồn cung tin cậy cho các đơn vị cấp Trung ương và thành phố, đồng thời mở rộng ra thị trường, tạo việc làm và nâng cao thu nhập cho người dân.
Mặc dù nguồn nguyên liệu sen không hoàn toàn được thu hoạch trên địa bàn phường Tây Hồ, nhưng nguồn thu hoạch sen từ các ao, đầm đều được trồng theo tiêu chuẩn và từ các hộ nông dân hợp tác, bảo đảm nguyên liệu tươi, chất lượng ổn định. Sản lượng sen được duy trì ổn định, đáp ứng tốt nhu cầu chế biến và tiêu thụ. Thêm vào đó, chất lượng sen luôn được kiểm soát chặt chẽ từ khâu thu hoạch đến chế biến, với quy trình chọn lọc kỹ lưỡng, bảo quản đúng tiêu chuẩn, bảo đảm sản phẩm an toàn, uy tín và mang giá trị văn hóa đặc trưng của địa phương. Nhờ đó, các sản phẩm từ sen không chỉ được người tiêu dùng tin tưởng mà còn góp phần nâng tầm thương hiệu OCOP và quảng bá hình ảnh địa phương ra thị trường trong và ngoài nước.
Để đáp ứng nhu cầu sản xuất ngày càng tăng và mở rộng thị trường, phường Tây Hồ đang đề xuất triển khai nguồn sen mới bằng cách mở rộng diện tích trồng tại các ao, đầm đạt tiêu chuẩn, đồng thời hợp tác với các hộ nông dân để cung cấp nguyên liệu chất lượng, ổn định. Quá trình thu hoạch và chế biến được kiểm soát chặt chẽ từ đầu đến cuối, đảm bảo sản phẩm cuối cùng đạt tiêu chuẩn OCOP, thơm ngon và an toàn, góp phần nâng cao uy tín và thương hiệu sản phẩm sen của địa phương.
Để nâng sản phẩm trà sen lên chuẩn 5 sao OCOP, Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân phường Tây Hồ cho biết, hiện địa phương đang đối mặt với một số khó khăn như diện tích trồng sen đạt chuẩn còn hạn chế, nguồn nguyên liệu chưa đồng đều và yêu cầu khắt khe về chất lượng, an toàn thực phẩm là những thách thức chính. Bên cạnh đó, quy trình chế biến và bảo quản cũng cần được cải tiến để bảo đảm hương vị, độ tươi và tính đồng nhất của sản phẩm.
Trước mắt, địa phương đang từng bước khắc phục thông qua việc hướng dẫn kỹ thuật, hợp tác chặt chẽ với nông dân, đầu tư vào cơ sở chế biến và quản lý chất lượng, nhằm đảm bảo sản phẩm không chỉ thơm ngon, an toàn mà còn đạt uy tín sản phẩm OCOP, góp phần nâng tầm thương hiệu đặc sản trà sen. Về lâu dài, địa phương đang đề xuất triển khai nhiều giải pháp tổng thể bao gồm: đề xuất mở rộng diện tích trồng đạt chuẩn, phối hợp chặt chẽ với các hộ, cải tiến quy trình chế biến và bảo quản, đồng thời tăng cường quản lý chất lượng, hướng tới tiêu chuẩn 5 sao OCOP. Các giải pháp này giúp bảo đảm sản phẩm thơm ngon, an toàn, uy tín và nâng tầm thương hiệu đặc sản địa phương.