Do đó, thành phố cần sớm có giải pháp để triển khai xây dựng một công trình đập vĩnh cửu nhằm bảo đảm giao thông đường thủy thông suốt, giải quyết vấn đề thoát lũ khi mùa mưa bão, tránh lãng phí nguồn kinh phí chi hằng năm cho đắp đập tạm.
TỐN KÉM ĐỂ XÂY ĐẬP TẠM
Ảnh hưởng của hoàn lưu cơn bão số 1 ngày 11/6 đã có mưa to gây lũ trên sông Vĩnh Điện khiến công trình Đập thời vụ ngăn mặn trên sông Vĩnh Điện bị hư hỏng. Theo số liệu quan trắc từ Công ty Trách nhiệm hữu hạn một thành viên khai thác thủy lợi Quảng Nam, từ ngày 20/7, tại cầu Tứ Câu, cách vị trí thânđập bị vỡ 2,3 km, nồng độ mặn lúc đỉnh triều dao động từ 1,8 đến 2,7%. Đây cũng là thời điểm bán nhật triều cho nên việc lấy nước cung cấp cho sản xuất gặp nhiều khó khăn.
Phó Giám đốc Công ty Đào Văn Thiên cho biết: "Hiện nay tất cả các trạm bơm trên hệ thống sông Vu Gia đều bị nhiễm và xâm nhập mặn. Để cung cấp nước cho người dân, chúng tôi chỉ có thể vận hành lách triều để tạo nguồn cho các trạm bơm. Những ngày tới, nếu thời tiết tiếp tục có những đợt nắng nóng theo dự báo thì khả năng việc xâm nhập mặn vào hạ du của sông Vu Gia-Thu Bồn sẽ rất khốc liệt".
Công trình đập thời vụ ngăn mặn trên sông Vĩnh Điện nhằm phục vụ nước tưới cho khoảng 2.000 ha lúa/vụ của các phường Điện Bàn Đông, An Thắng, Hội An, Hội An Đông, Hội An Tây, Ngũ Hành Sơn và cấp nước sinh hoạt cho nhà máy nước Hội An; dùng nguồn cho các trạm bơm Hà Châu, Cẩm Thanh thuộc phường Hội An Tây, Hội An Đông, thành phố Đà Nẵng.
Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng khu vực Điện Bàn cho biết, công trình đập thời vụ ngăn mặn trên sông Vĩnh Điện thuộc nhóm C, cấp IV, có thời hạn 1 năm. Theo thiết kế, tuyến đập ngăn mặn dài khoảng 120m để ngăn toàn bộ mặt cắt sông Vĩnh Điện. Thân đập được đắp bằng đất cát; mái đập được gia cố bằng cọc và vải bạt ni- lon chống thấm, vải địa kỹ thuật; mặt đập bọc vải địa kỹ thuật và đắp trên một lớp bao cát để chống nước chảy tràn, mặt cắt thân đập hình thang. Năm 2025, tổng dự toán dùng để đắp đập hơn 1,3 tỷ đồng do đơn vị làm chủ đầu tư.
Công trình được đắp vào đầu vụ đông xuân, đến cuối vụ hè thu buộc phải tháo dỡ để trả lại nguyên trạng cho dòng sông. Trận mưa bất thường vào giữa tháng 4/2022 khiến đập tạm ngăn mặn giữ ngọt trên sông Vĩnh Điện bị trôi hoàn toàn, buộc chủ đầu tư là Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng thị xã Điện Bàn (cũ) tiếp tục huy động nguồn lực để đầu tư.
Như vậy, nếu không có thiên tai, công trình đập tạm ngăn mặn trên sông Vĩnh Điện 1 năm đắp một lần. Nếu xảy ra thiên tai buộc phải cho xây dựng lại. Kinh phí bỏ ra hằng năm cho công trình rất lớn nhưng bắt buộc phải tháo dỡ nhằm bảo đảm hành lang thoát lũ.
GIẢI PHÁP XÂY DỰNG VĨNH CỬU
Tính từ năm 2013 đến nay, mỗi năm, Ủy ban nhân dân thị xã Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam (cũ) phải chi hàng chục tỷ đồng chỉ để đắp đập cứu lúa nhằm bảo đảm an ninh lương thực và cung cấp nước sinh hoạt cho hàng nghìn hộ dân.
Trước những yêu cầu cấp thiết, Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Nam trước đây đã có Tờ trình số 1473/TTr-UBND ngày 16/3/2023 gửi Thủ tướng Chính phủ về việc đề nghị hỗ trợ kinh phí đầu tư xây dựng các công trình do ảnh hưởng của thiên tai trên địa bàn tỉnh; Văn bản số 7076/UBND-KTTH ngày 19/9/2024 gửi Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường) về việc đề xuất kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn năm 2026-2030 sử dụng nguồn vốn do Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (cũ) quản lý. Trong đó, có Dự án Đập ngăn mặn trên sông Vĩnh Điện và Nâng cấp các đập dâng hệ thống thủy lợi An Trạch, với tổng mức đầu tư dự kiến là 450 tỷ đồng.
Dự án hoàn thành sẽ ngăn chặn tình trạng nước mặn lấn sâu vào đất liền, bảo đảm nguồn nước tưới cho sản xuất nông nghiệp, cung cấp nguồn nước sinh hoạt cho người dân lưu vực sông Vĩnh Điện và nguồn nước cho hệ thống các trạm bơm trên sông hoạt động ổn định. Bên cạnh đó, đáp ứng nhu cầu dùng nước trong công nghiệp và cải tạo môi trường sinh thái, góp phần ổn định đời sống xã hội, phát triển kinh tế của người dân vùng dự án.
Theo Viện Khoa học Thủy lợi Việt Nam, việc xây dựng hệ thống đập dâng hạn chế xâm nhập mặn từ Cửa Đại và cửa Hàn rất cần thiết. Tuy nhiên cần phải có đánh giá, tính toán một cách khoa học, chi tiết và cẩn trọng về vị trí tuyến, kết cấu công trình, chế độ vận hành. Đồng thời phân tích, đánh giá so sánh về chỉ tiêu kỹ thuật, kinh tế và môi trường nhằm đạt được mục tiêu mong muốn là giảm mặn, chủ động nguồn nước tưới cho hàng nghìn ha đất, cho hệ thống trạm bơm vùng thượng lưu Vu Gia-Thu Bồn và hạn chế ảnh hưởng tới vấn đề xâm nhập mặn của thành phố.
Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân thành phố Đà Nẵng Trần Nam Hưng cho biết, thành phố sẽ không tiến hành đắp đập thời vụ trên sông Vĩnh Điện đã bị nước lũ cuốn trôi vào giữa tháng 6, thay vào đó sẽ yêu cầu các nhà máy thủy điện ở thượng nguồn sông Vu Gia-Thu Bồn điều tiết nước về hạ du để rửa mặn. Việc xây dựng một công trình kiên cố trên sông Vĩnh Điện nhằm thực hiện “trị thủy” bảo đảm nước phục vụ sản xuất và sinh hoạt không thể làm trong "một sớm một chiều". Thành phố sẽ tiến hành đi kiểm tra thực tế công trình để có những định hướng, giải pháp phù hợp trong thời gian tới.
