Chiều 25/6, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV, Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự án Luật Tương trợ tư pháp về dân sự.
Phát biểu tại phiên thảo luận, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (Đoàn Bà Rịa-Vũng Tàu) bày tỏ quan điểm đồng tình với dự án Luật Tương trợ tư pháp về dân sự nhằm khắc phục những vướng mắc kéo dài nhiều năm qua trong thực tiễn thi hành.
Về lấy tờ khai thu thập chứng cứ trực tuyến tại Điều 23 và Điều 32, đại biểu Hùng nhận định, việc bổ sung cơ chế lấy lời khai trực tuyến là tiến bộ, phù hợp với thực tiễn hậu đại dịch và tiến trình chuyển đổi số. Tuy nhiên, trong thực tế đang gặp vướng mắc do không có hệ thống kỹ thuật chung và chưa có tiêu chuẩn pháp lý ràng buộc về bảo mật, xác thực danh tính lưu trữ dữ liệu.
Vì vậy, đại biểu đề nghị ban soạn thảo xem xét bổ sung quy định giao Chính phủ xây dựng tiêu chuẩn kỹ thuật bắt buộc vào quy trình kiểm tra, xác minh danh tính đối với các hoạt động tương trợ trực tuyến để bảo đảm kết quả có thể được chấp nhận là chứng cứ hợp pháp tại tòa.
Đề cập đến quy định tương trợ tư pháp trên môi trường điện tử (Điều 33), đại biểu cho rằng, mặc dù dự thảo luật đã đề cập đến khả năng thực hiện yêu cầu tương trợ qua môi trường điện tử nhưng chưa quy định rõ về lộ trình, phương thức xác thực điện tử, thời điểm có giá trị pháp lý và cơ chế chia sẻ dữ liệu liên ngành. Trong thực tiễn việc chuyển giao hồ sơ giấy mất nhiều thời gian, đặc biệt đối với các quốc gia châu Âu, nơi đòi hỏi tính bảo mật và chứng cứ số cao.
“Đề nghị ban soạn thảo xem xét quy định rõ lộ trình áp dụng trên nền tảng số, đồng thời xác định rõ giá trị pháp lý của tài liệu điện tử được xác thực bằng chữ ký số chuyên dùng thông dụng”, đại biểu đề xuất.
Tán thành sự cần thiết ban hành luật này, qua nghiên cứu dự thảo luật, về nguyên tắc phạm vi dân sự (Điều 6), đại biểu Nguyễn Minh Tâm (Đoàn Quảng Bình) đề nghị cơ quan soạn thảo cân nhắc bổ sung thêm nguyên tắc có đi, có lại bởi đây là nguyên tắc cơ bản trong quan hệ quốc tế.
Liên quan đến quy định tiếp nhận và thực hiện yêu cầu tương trợ tư pháp về dân sự của Việt Nam, đại biểu Nguyễn Minh Tâm chỉ ra, với quy định trả lại hồ sơ cho cơ quan, người có thẩm quyền yêu cầu trong trường hợp hồ sơ không đầy đủ theo quy định tại Điều 16 của luật này là chưa thực sự phù hợp.
“Tôi cho rằng quy định như trên là còn quá cứng nhắc và dễ dẫn đến trường hợp hồ sơ trả đi trả lại nhiều lần, gây tốn kém về chi phí và mất thời gian, điều này có thể ảnh hưởng đến thời hạn, thời hiệu trong giải quyết vụ án dân sự”, đại biểu nói.
Trên cơ sở đó, đại biểu Minh Tâm đề nghị ban soạn thảo cân nhắc, nghiên cứu chỉnh sửa theo hướng, trong trường hợp hồ sơ không đầy đủ thì yêu cầu cơ quan, người có thẩm quyền yêu cầu tương trợ tư pháp về dân sự bổ sung, hoàn thiện hồ sơ trong một khoảng thời gian nhất định; quá thời gian đó mà không bổ sung, hoàn thiện hồ sơ thì trả hồ sơ, hoặc giao Chính phủ quy định chi tiết nội dung này.
Phát biểu giải trình, làm rõ một số vấn đề đại biểu Quốc hội quan tâm, liên quan đến ý kiến của các đại biểu đề nghị bổ sung nguyên tắc “có đi, có lại” tại Điều 6 của dự thảo luật, Bộ trưởng Tư pháp Nguyễn Hải Ninh cho biết, dự thảo luật không quy định trực tiếp và chặt chẽ về nguyên tắc “có đi, có lại” mà tiếp cận linh hoạt hơn bằng việc bổ sung trường hợp có thể từ chối yêu cầu tương trợ tư pháp về dân sự của nước ngoài khi có căn cứ cho thấy nước đó không hợp tác thực hiện yêu cầu tương trợ tư pháp về dân sự của Việt Nam tại điểm a, khoản 2, Điều 25 của dự thảo luật.
Quy định này tạo cơ sở pháp lý cho cơ quan có thẩm quyền có thể tùy trường hợp cụ thể để xem xét và quyết định việc “có đi, có lại” trong thực hiện tương trợ tư pháp với phía nước ngoài với mục đích bảo đảm tối đa quyền và lợi ích hợp pháp của người dân, doanh nghiệp trong các vụ việc dân sự cũng như mở rộng hợp tác quốc tế trong lĩnh vực này. Đây cũng là điểm mới của luật so với quy định của luật hiện hành.
Về việc trả lại hồ sơ yêu cầu tương trợ tư pháp về dân sự, thực hiện yêu cầu đổi mới tư duy xây dựng pháp luật, Bộ trưởng cho hay, luật chỉ quy định những vấn đề khung, những vấn đề mang tính nguyên tắc thuộc thẩm quyền của Quốc hội, không quy định cụ thể về thời hạn, trình tự thực hiện mà giao cho Chính phủ quy định chi tiết.
“Thực tiễn, đối với hồ sơ có sai sót nhưng có thể hoàn thiện, bổ sung được, trên thực tế, Bộ Tư pháp vẫn liên hệ trực tiếp với cơ quan gửi hồ sơ để khắc phục mà không trả lại; chỉ những hồ sơ sau khi đã đề nghị các cơ quan gửi hồ sơ khắc phục mà vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu mới trả hồ sơ để hoàn thiện thêm”, Bộ trưởng thông tin.
Về thực hiện yêu cầu tương trợ tư pháp trên môi trường điện tử, Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh cho biết, ngoài quy định tại Điều 33, tại Điều 12 dự thảo luật đã quy định hệ thống thông tin tương trợ tư pháp về dân sự được xây dựng, hoàn thiện và vận hành để bảo đảm xử lý, lưu trữ thông tin tương trợ tư pháp về dân sự trên môi trường điện tử; giao Chính phủ hướng dẫn thi hành.
“Nội dung này cần có thời gian vì cần bảo đảm nguồn lực triển khai, khảo sát, báo cáo. Do đó, Chính phủ sẽ tiếp thu, hướng dẫn nội dung này sau khi luật có hiệu lực thi hành, để bảo đảm tính khả thi và hiệu quả hoạt động của hệ thống”, Bộ trưởng nêu rõ.
