Chương trình Mỗi xã một sản phẩm (OCOP) đã góp phần vào công cuộc chuyển đổi sản xuất nông nghiệp từ nhỏ lẻ sang liên kết chuỗi giá trị, theo tiêu chuẩn, quy chuẩn và nhu cầu thị trường. Chương trình cũng khơi dậy tiềm năng đất đai, sản vật, lợi thế, đặc biệt là các giá trị văn hóa để hình thành sản phẩm OCOP tích hợp “đa giá trị”, gắn kết giữa phát triển nông nghiệp với dịch vụ, du lịch.
Khoảng cách từ kỳ vọng đến thực thi
Thông qua Chương trình OCOP, các địa phương đã quy hoạch được các vùng nguyên liệu đặc sản, phát triển các ngành nghề nông thôn, đặc biệt là bảo tồn và phát triển nhiều làng nghề truyền thống. Vùng Đồng bằng sông Hồng cũng đã hình thành nhiều sản phẩm gắn với vai trò “đại sứ” truyền tải câu chuyện sản phẩm mang tính nhân văn.
Tuy nhiên, sau bảy năm triển khai, chương trình OCOP tại các địa phương còn tồn tại không ít vướng mắc, cần tháo gỡ sớm như: quy mô sản xuất còn nhỏ lẻ; mặt bằng sản xuất, nhà xưởng chật hẹp; mẫu mã, bao bì của nhiều sản phẩm chưa chuyên nghiệp, thiếu sức hấp dẫn; không ít nơi vẫn coi OCOP là một chương trình mang tính phong trào, chưa xác định đây là nhiệm vụ trọng tâm phát triển kinh tế. Ở một số nơi, sản phẩm sau khi được công nhận có hiện tượng suy giảm về chất lượng, tụt tiêu chí, phải thu hồi để đánh giá lại.
Để giải quyết những vướng mắc này, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã ban hành Công văn số 4007/BNNMT-VPĐP, ngày 3/7/2025, về việc nâng cao chất lượng, tăng cường quản lý, kiểm tra, giám sát đối với các sản phẩm OCOP. Theo đó, Bộ yêu cầu khẩn trương kiện toàn Hội đồng đánh giá, phân hạng sản phẩm cấp tỉnh. Trong quá trình tổ chức đánh giá, phân hạng sản phẩm, cần lưu ý đến các yêu cầu về: Vùng nguyên liệu, xuất xứ sản phẩm; điều kiện, chứng nhận an toàn thực phẩm trong sản xuất, sơ chế, chế biến; mẫu mã, bao bì sản phẩm; thời hạn sử dụng; sở hữu trí tuệ và công tác bảo vệ môi trường theo quy định.
Để thêm nhiều “tinh hoa trong tinh hoa”
Thủ đô Hà Nội không chỉ dẫn đầu cả nước về số lượng sản phẩm OCOP được đánh giá, phân hạng, mà còn khẳng định vai trò là trung tâm kết nối, tiêu thụ nông sản vùng miền thông qua việc xây dựng các chuỗi liên kết bền vững trong sản xuất và phân phối. Từ năm 2019 đến nay, thành phố đã đánh giá, phân hạng được 3.317 sản phẩm. Tuy nhiên, địa phương mới chỉ có chín sản phẩm OCOP 5 sao và đặt mục tiêu phấn đấu hết năm 2025 có 3% sản phẩm tiềm năng 5 sao đăng ký tham gia đánh giá và phân hạng sản phẩm cấp quốc gia. Cụ thể, thành phố đang lựa chọn 22 sản phẩm tiềm năng để hoàn thiện hồ sơ trình Bộ Nông nghiệp và Môi trường xét công nhận OCOP 5 sao. Đây được xem là bước đi chiến lược nhằm nâng tầm chất lượng, uy tín và thương hiệu sản phẩm OCOP Thủ đô. Bởi sản phẩm OCOP 5 sao được coi là “tinh hoa trong tinh hoa”, không chỉ chất lượng cao, mà còn chứa đựng giá trị bản địa đặc sắc. Trong năm 2025, thành phố chỉ đạo các đơn vị tiếp tục phối hợp triển khai Chương trình OCOP đi vào chiều sâu, thực chất; phấn đấu có thêm nhiều sản phẩm được công nhận 5 sao.
Còn theo bà Hà Thị Vinh, Giám đốc Công ty TNHH Gốm sứ Quang Vinh, Phó Chủ tịch Hiệp hội Làng nghề Việt Nam, ngoài sự hỗ trợ triển khai các chương trình xúc tiến thương mại, cơ quan chức năng phải tiếp tục hỗ trợ chủ thể nâng tầm, xây dựng hệ giá trị bền vững của các sản phẩm. Cùng đó là sự liên kết, không chỉ vùng Đồng bằng sông Hồng, mà phải kết nối với những vùng kinh tế khác, mở rộng thị trường tiêu thụ, giúp chủ thể tăng thu nhập, an tâm gìn giữ và phát huy thương hiệu sản phẩm.
Tại Hải Phòng, với những nỗ lực không ngừng, gần bảy năm qua, thành phố đã đánh giá, xếp hạng được hàng trăm sản phẩm. Các sản phẩm OCOP nơi đây không chỉ đa dạng về chủng loại, từ thực phẩm, đồ uống, thảo dược đến thủ công mỹ nghệ, mà còn thể hiện được giá trị bản địa đặc sắc. Nhiều sản phẩm đã khẳng định được thương hiệu, có mặt trên các sàn thương mại điện tử lớn, được đưa vào các siêu thị, chuỗi cửa hàng thực phẩm sạch.
Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, thời gian tới cần đẩy mạnh tổ chức các lớp đào tạo, tập huấn, huấn luyện cho các chủ thể OCOP, trong đó tập trung trọng tâm vào trang bị các kỹ năng, năng lực về quản trị doanh nghiệp, hợp tác xã, công tác quản lý chất lượng, an toàn thực phẩm, sở hữu trí tuệ, xây dựng câu chuyện sản phẩm, áp dụng chuyển đổi số gắn với yêu cầu của thị trường. Cùng với đó, bổ sung kiến thức cho các chủ thể OCOP về phát triển kinh tế xanh, áp dụng công nghệ phù hợp, từ đó góp phần từng bước thúc đẩy phát triển sản phẩm xanh.
Cơ quan chức năng đã và sẽ đồng hành để sản phẩm OCOP bay cao, bay xa. Tuy nhiên, làm sao để sản phẩm đạt chất lượng cao lại phải bắt đầu từ thực lực của đất, của làng, người dân và từ thực chất của mỗi sản phẩm.
Bộ Nông nghiệp và Môi trường chỉ đạo tăng cường hoạt động kiểm tra, giám sát thường xuyên đối với sản phẩm đã được đánh giá và công nhận OCOP; kiên quyết thu hồi sản phẩm không bảo đảm chất lượng, vệ sinh an toàn thực phẩm so với quy định, nhằm góp phần nâng cao trách nhiệm của các chủ thể, uy tín, thương hiệu trên thị trường.
1. “Tấm hộ chiếu” vươn đến thị trường xa
