Xây dựng hành lang pháp lý, thúc đẩy hình thành và phát triển sàn dữ liệu Việt Nam

Phát biểu ý kiến tại cuộc họp, Thủ tướng Phạm Minh Chính đánh giá, cơ sở dữ liệu có vai trò hết sức quan trọng đối với Việt Nam; thế giới cũng đang hết sức quan tâm vấn đề này vì đây là nguồn tài nguyên lớn, là cơ sở để thúc đẩy quan hệ sản xuất, khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số… có ý nghĩa đối với tất các ngành kinh tế, sự phát triển, uy tín, vị thế của đất nước, là động lực thúc đẩy tăng trưởng; giúp kết nối con người với con người, kết nối con người với thiên nhiên, xã hội, sự phát triển nói chung.

Chính phủ đã chỉ đạo Bộ Công an xây dựng Trung tâm dữ liệu Quốc gia số 1, tiếp tục triển khai xây dựng trung tâm số 2 và 3; các bộ, ngành cũng phải xây dựng cơ sở dữ liệu của bộ, ngành mình, được kết nối với nhau, bảo đảm “đúng, đủ, sạch, sống”.

Do đó chúng ta phải hoàn thiện thể chế, cơ chế, chính sách để phát triển, bảo vệ và khai thác, sử dụng hiệu quả cơ sở dữ liệu; xây dựng hạ tầng đồng bộ kết nối được với nhau; có quản trị thông minh để quản lý và sử dụng cơ sở dữ liệu; có nguồn nhân lực, có nguồn lực để đầu tư.

Thủ tướng mong muốn các đại biểu bàn sâu thêm về vấn đề này, từ đó trên cơ sở dữ liệu quốc gia, kết nối các cơ sở dữ liệu của các ngành, địa phương, doanh nghiệp, tạo cơ sở dữ liệu liên thông, đồng bộ, hiệu quả để phục vụ phát triển đất nước.

Thủ tướng mong các đại biểu phát huy trí tuệ, trách nhiệm, đóng góp ý kiến ngắn gọn, rõ, đi thẳng vào vấn đề để chỉ rõ nguyên nhân, bài học kinh nghiệm, đề xuất các giải pháp để làm tốt hơn công tác này thời gian tới.

Về định hướng phát triển sàn dữ liệu tại Việt Nam, trên cơ sở phân tích thực trạng và bài học kinh nghiệm quốc tế, Bộ Công an đề xuất một số định hướng chiến lược để phát triển sàn dữ liệu tại Việt Nam:

Thứ nhất, hoàn thiện mô hình kinh tế dữ liệu. Kinh tế dữ liệu là hệ thống kinh tế mà dữ liệu là nguồn lực cho toàn bộ các hoạt động kinh tế liên quan đến việc tạo lập, thu thập, lưu trữ, xử lý, phân tích, khai thác, chia sẻ và thương mại hóa dữ liệu nhằm tạo ra giá trị gia tăng cho nền kinh tế và xã hội. Đây là một mô hình kinh tế mới, trong đó dữ liệu đóng vai trò là tài sản cốt lõi và động lực chính của sự tăng trưởng, sàn dữ liệu có vai trò nền tảng trung gian cho các hoạt động giao dịch dữ liệu.

Thứ hai, tiếp tục xây dựng khung pháp lý toàn diện về phát triển và quản lý sàn dữ liệu. Cần sớm hoàn thiện các văn bản hướng dẫn cụ thể thực hiện Luật Dữ liệu, Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân, đặc biệt là các quy định về phân loại, quản lý và khai thác dữ liệu công. Xây dựng khung định giá dữ liệu quốc gia làm cơ sở cho các giao dịch trên sàn. Bổ sung quy định hình sự hóa các hành vi thu thập, khai thác, chuyển nhượng dữ liệu trái phép gây hậu quả nghiêm trọng.

Thứ ba, bảo đảm an ninh, an toàn dữ liệu trong hoạt động sàn giao dịch. Xây dựng quy chế bảo vệ và kiểm soát dữ liệu trên sàn với các yêu cầu mã hóa đầu cuối bắt buộc, xác thực đa yếu tố và cơ chế truy vết nguồn gốc dữ liệu. Triển khai cơ chế "giao dịch có kiểm soát" để giám sát tự động các giao dịch dữ liệu quan trọng. Thiết lập đội ứng phó sự cố dữ liệu chuyên trách và áp dụng cơ chế kiểm tra sau giao dịch để đảm bảo việc sử dụng dữ liệu đúng mục đích.

Thứ tư, phát triển mô hình hợp tác công-tư trong lĩnh vực dữ liệu. Cần xây dựng cơ chế đặc thù về đầu tư, mua sắm và quản lý tài sản công trong lĩnh vực dữ liệu, cho phép linh hoạt hơn trong việc hợp tác công-tư. Đề xuất cơ chế đột phá cho Trung tâm Sáng tạo, khai thác dữ liệu thuộc Trung tâm Dữ liệu quốc gia, bao gồm quyền tự chủ cao hơn trong việc thử nghiệm các mô hình, sản phẩm dữ liệu mới.

Thứ năm, tăng cường phát triển nguồn nhân lực và hợp tác quốc tế. Đầy mạnh đào tạo chuyên sâu về khoa học dữ liệu, trí tuệ nhân tạo và an ninh mạng. Phát huy hiệu quả mạng lưới chuyên gia, trí thức Việt Nam ở nước ngoài trong lĩnh vực dữ liệu. Tích cực tham gia định hình các khuôn khổ, quy tắc, quản trị về chuyển đổi số và chia sẻ dữ liệu xuyên biên giới.

Để triển khai hiệu quả các định hướng trên, Bộ Công an kiến nghị Thủ tướng Chính phủ một số giải pháp cụ thể như sau: giao Bộ Công an chủ trì xây dựng khung chính sách, pháp lý về kinh tế dữ liệu, sản dữ liệu, chức năng quản lý nhà nước về dữ liệu, hoàn chỉnh về phân loại, quản lý và khai thác dữ liệu công, dữ liệu mở; nghiên cứu, đề xuất cơ chế, chính sách đặc thù về hợp tác công-tư trong phát triển các sản phẩm, dịch vụ dữ liệu; đề xuất văn bản pháp lý về cơ chế đột phá trong hoạt động sáng tạo, khai thác dữ liệu.

Đẩy nhanh quá trình xây dựng hạ tầng dữ liệu quốc gia, giao Bộ Công an đẩy nhanh tiến độ hoàn thiện Trung tâm Dữ liệu quốc gia số 1; tính toán mở rộng thêm Trung tâm dữ liệu mở rộng tại Trung tâm Dữ liệu quốc gia số 1, xây dựng Trung tâm Dữ liệu quốc gia số 2, số 3, ưu tiên cấp hạ tầng cho Sàn dữ liệu quốc gia; giao Bộ Công an chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành, địa phương triển khai Khung Dữ liệu quốc gia, Kiến trúc dữ liệu tại các bộ, ngành, địa phương để thúc đẩy kinh tế dữ liệu; Ưu tiên làm chủ, tự chủ các công nghệ lõi, các công nghệ chiến lược về dữ liệu, giao Bộ Công an chủ trì, phối hợp xây dựng tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật thống nhất cho một số nền tảng công nghệ lõi, công nghệ chiến lược về dữ liệu; triển khai các mô hình ngôn ngữ lớn, trợ lý ảo quốc gia, trung tâm tính toán hiệu năng cao tại Trung tâm Dữ liệu quốc gia.

Giao Bộ Công an phối hợp Bộ Tài chính xây dựng khung định giá dữ liệu quốc gia, bao gồm các tiêu chí định giá và phương pháp luận cho từng loại dữ liệu; xây dựng cơ chế giám sát việc định giá dữ liệu trên sàn giao dịch và cơ chế giải quyết tranh chấp liên quan đến giá dữ liệu.

Giao Bộ Công an xây dựng cơ chế chính sách thu hút chuyên gia dữ liệu người Việt giỏi trên toàn thế giới về phục vụ công tác phát triển kinh tế dữ liệu; xây dựng đề án ươm tạo, hỗ trợ các doanh nghiệp khởi nghiệp triển khai các chương trình nghiên cứu, phát triển các sản phẩm, dịch vụ dữ liệu, giải pháp phát triển sàn dữ liệu, kinh tế dữ liệu.

Kết luận cuộc họp, Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh, năm nay, chúng ta xác định năm nay phải đạt mức tăng trưởng từ 8% trở lên; nếu chỉ phụ thuộc các động lực truyền thống (đầu tư, xuất khẩu, tiêu dùng) thì rất khó, bị động. Do đó, phải dựa vào động lực tăng trưởng mới, trong đó có kinh tế số, trong đó có dữ liệu. Tổng Bí thư Tô Lâm đã nêu rõ, dữ liệu đã trở thành tài nguyên, tư liệu sản xuất quan trọng. Thực thế, chúng ta có lượng dữ liệu khổng lồ nhưng bị phân mảnh, nằm tản mạn ở nhiều nơi, “đang ngủ yên, chưa được đánh thức”, chưa có điều kiện để khai thác. Chúng ta phải thúc đẩy mạnh mẽ kinh tế số, kích hoạt nguồn tài nguyên dữ liệu, kết nối để trở thành trí tuệ nhân tạo (AI) của Việt Nam; xây dựng sàn dữ liệu trong giai đoạn hiện nay là tất yếu, khách quan, nhằm đánh thức và bổ sung nguồn lực của đất nước.

Thủ tướng nêu rõ, xây dựng sàn dữ liệu tại Việt Nam cần phải đổi mới tư duy, nhận thức và hành động, thể hiện tầm nhìn chiến lược với quyết tâm chính trị cao, ý chí của cả hệ thống chính trị, sự phối hợp chặt chẽ của các bộ, ngành, địa phương, sự ủng hộ, tham gia tích cực của cộng đồng doanh nghiệp, nhân dân. Phải tiến hành theo lộ trình phù hợp, khoa học, bài bản, vừa làm vừa rút kinh nghiệm; thực hiện “3 không”: không cầu toàn, không nóng vội nhưng không bỏ lỡ cơ hội. Lãnh đạo phải có tầm nhìn xa trông rộng, nghĩ sâu làm lớn, đã làm thì phải thành công; quản lý rủi ro.

Sàn giao dịch dữ liệu không phải chợ thông thường chỉ để mua bán thông tin, mà phải là nền tảng cung cấp tài nguyên, nâng cao giá trị gia tăng của dữ liệu để phục vụ nghiên cứu, khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, quản trị quốc gia, phát triển kinh tế-xã hội; hình thành hệ sinh thái dữ liệu, phát triển các sản phẩm, dịch vụ liên quan dữ liệu, tạo nền tảng cho AI, chuyển đổi số quốc gia. Phát triển sàn giao dịch dữ liệu với thể chế tiên phong, hạ tầng là nền tảng, công nghệ là đột phá, nhân lực là then chốt, hiệu quả là động lực. Chỉ khi thể chế thông thoáng, hạ tầng thông suốt, công nghệ hiện đại, tiêu chuẩn thống nhất, nhân lực trình độ cao mới hội tụ được các nguồn dữ liệu tin cậy.

Xác định an ninh dữ liệu là yêu cầu xuyên suốt, điều kiện tiên quyết để phát triển thị trường dữ liệu nhanh và bền vững, an toàn; coi an ninh, an toàn và bảo mật dữ liệu là nguyên tắc cốt lõi, không thể thay đổi để thúc đẩy phát triển thị trường dữ liệu nhanh, bền vững, an toàn. Sàn dữ liệu phải hoạt động thông suốt, liên tục, công khai, minh bạch, có cơ chế theo dõi, giám sát hiệu quả và tuân thủ pháp luật Việt Nam và hài hòa hóa pháp luật quốc tế.

Thủ tướng nhấn mạnh yêu cầu xây dựng và thực thi chính sách phát triển sàn giao dịch dữ liệu phải mang tính đột phá, đẩy mạnh thực hiện có kiểm soát cơ chế sandbox cho các vấn đề mới nhưng phải bảo đảm khung khổ pháp lý đồng bộ, đáp ứng yêu cầu thực tiễn, bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng và hợp pháp cho các chủ thể tham gia.

Tạo mọi điều kiện thuận lợi để các chủ thể tham gia với thủ tục hành chính, quy định kinh doanh thông thoáng, không để tình trạng “trên rải thảm, dưới rải đinh”; tinh thần là tăng hậu kiểm, giảm tiền kiểm; bảo đảm cân bằng lợi ích Nhà nước, doanh nghiệp và người dân với tinh thần lợi ích hài hòa, rủi ro chia sẻ. Bảo đảm quyền tài sản, tự do sáng tạo trong kinh doanh. Có cơ chế giám sát quản lý rủi ro ngay từ đầu vào để bảo vệ an ninh, an toàn dữ liệu; tuyệt đối tuân thủ các quy định của pháp luật về dữ liệu và bảo vệ dữ liệu cá nhân.

Tham khảo bài học kinh nghiệm quốc tế, từ đó nghiên cứu xây dựng các chính sách ưu đãi, đột phá, đặc thù phù hợp điều kiện Việt Nam để sàn giao dịch dữ liệu thành công; cố gắng phấn đấu trong tháng 11 này phải hoàn thành sàn giao dịch dữ liệu với tinh thần không cầu toàn, không nóng vội, không bỏ lỡ cơ hội. Về phương hướng, nhiệm vụ thời gian tới, Thủ tướng nhấn mạnh cần quán triệt phương châm là “dữ liệu lên sàn, Nhà nước kiến tạo, doanh nghiệp tiên phong, công tư đồng hành, thị trường dẫn dắt, đất nước giàu mạnh, nhân dân hạnh phúc”.

Thủ tướng yêu cầu Bộ Công an rà soát, bổ sung, hoàn thiện thể chế, tạo khung khổ pháp lý thông thoáng, đồng bộ, thông thoáng, công khai, minh bạch; nghiên cứu cơ chế, chính sách đặc thù về hợp tác công tư; hợp tác phát triển sản phẩm dữ liệu để phục vụ phát triển kinh tế-xã hội; đề xuất cơ chế đột phá cho hoạt động sáng tạo, khai thác dữ liệu của Trung tâm Dữ liệu quốc gia; nghiên cứu xây dựng quy định hướng dẫn về định giá dữ liệu; xây dựng cơ chế giám sát, định giá dữ liệu trên sàn giao dịch và cơ chế giải quyết tranh chấp liên quan giá dữ liệu.

Đối với sàn giao dịch dữ liệu quốc gia, Thủ tướng giao Bộ Công an chủ trì, phối hợp các bộ, ngành liên quan tập trung nghiên cứu, triển khai vận hành thử nghiệm sàn giao dịch dữ liệu, cố gắng phấn đấu trong tháng 11 này đi vào vận hành; thực hiện thẩm định, cấp phép sàn giao dịch dữ liệu, chịu trách nhiệm khai thác, sử dụng dữ liệu, hoàn thành trong tháng 12/2025.

Về phát triển hạ tầng, Bộ Khoa học và Công nghệ xây dựng cơ chế đặt hàng giao nhiệm vụ khoa học-công nghệ, đổi mới sáng tạo cho các đơn vị sự nghiệp công lập, tổ chức, doanh nghiệp nội địa, hỗ trợ hình thành doanh nghiệp công nghệ chiến lược quy mô lớn, dữ liệu, hoàn thành trong quý II/2026.

Bộ Công thương xây dựng phương án bảo đảm cung ứng đầy đủ, ổn định nguồn năng lượng cho Trung tâm Dữ liệu quốc gia, nhất là năng lượng xanh, sạch.

Bộ Công an xây dựng khung tiêu chuẩn kỹ thuật thống nhất cho các tổ chức, doanh nghiệp để bảo đảm an ninh dữ liệu, hoàn thành trong tháng 6/2026; nghiên cứu mở rộng hạ tầng quy mô lưu trữ của Trung tâm Dữ liệu quốc gia số 1, phấn đấu hoàn thành trong tháng 11/2025. Đẩy mạnh ưu tiên triển khai các công nghệ chiến lược hiện đại nhất là mô hình ngôn ngữ lớn, trợ lý ảo quốc gia, công nghệ chuỗi khối, trung tâm tính toán hiệu năng cao, Trung tâm Dữ liệu quốc gia; bổ sung vi phạm về cơ sở dữ liệu vào Bộ Luật hình sự.

Về phát triển nguồn nhân lực, Bộ Giáo dục và Đào tạo xây dựng kế hoạch đào tạo nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao về dữ liệu, hoàn thành trong năm 2025; Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Công an xây dựng đề án ươm tạo, hỗ trợ các doanh nghiệp khởi nghiệp; triển khai các chương trình nghiên cứu phát triển các sản phẩm dịch vụ dữ liệu, giải pháp phát triển sàn giao dịch dữ liệu, kinh tế dữ liệu, cố gắng hoàn thành trong quý II/2026; xây dựng phương án thu hút chuyên gia dữ liệu trong nước và ngoài nước.

Bộ Tài chính bố trí đủ nguồn ngân sách trong xây dựng, triển khai và vận hành sàn giao dịch dữ liệu; nâng cấp, mở rộng quy mô Trung tâm Dữ liệu quốc gia; nhanh chóng xây dựng phương án để xây dựng Trung tâm Dữ liệu quốc gia số 2.

Đối với Hiệp hội Dữ liệu quốc gia, tổ chức, doanh nghiệp trong nước cần tích cực tham gia sàn giao dịch dữ liệu quốc gia; tăng cường hợp tác, đồng hành với các bộ, ngành, địa phương trong phát triển thị trường dữ liệu, phát huy vai trò cầu nối liên kết hợp tác với các doanh nghiệp, mạng lưới và thị trường quốc tế.