Gỡ các điểm nghẽn pháp chế, tạo đà phát triển kinh tế-xã hội nhanh và bền vững

Cần tập trung gỡ các điểm nghẽn về pháp chế

Các Dự thảo Văn kiện được chuẩn bị công phu, nghiêm túc, vừa bảo đảm tính kế thừa, vừa có nhiều điểm mới, mang tính đột phá, phản ánh tầm nhìn chiến lược và tư duy đổi mới sáng tạo của Đảng trong bối cảnh đất nước bước vào giai đoạn phát triển cũng là nhận định chung của hầu hết các luật gia và luật sư trong Hội nghị lấy ý kiến góp ý dự thảo các văn kiện trình đại hội đại biểu lần thứ XIV được Hội Luật gia Việt Nam tổ chức vào cuối tháng 10 tại Hà Nội.

Song song với đó cũng còn những vấn đề mà theo các luật sư, luật gia, cần phải được làm rõ, cụ thể hơn trong nội dung của văn kiện. Nhất là vấn đề hoàn thiện thể chế là một trong những nhiệm vụ quan trọng để phát triển đất nước, hiện vẫn còn tồn tại các điểm nghẽn.

Chia sẻ về vấn đề nhà nước pháp quyền đang nhận được nhiều sự quan tâm, Giáo sư, tiến sĩ Phan Trung Lý, nguyên Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội cho rằng, việc hoàn thiện thể chế là đúng và có ý nghĩa lớn, tạo nền tảng vững chắc để phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội. Tuy nhiên đây cũng là vấn đề cần phải được nhấn mạnh, làm sâu sắc hơn nữa. Nhất là vai trò, nhiệm vụ sắp tới trong việc triển khai hoàn thiện nhà nước pháp quyền của Việt Nam.

Trước hết là nghẽn về tư duy lập pháp, tư duy làm luật còn nặng về quản lý hành chính, chưa chuyển mạnh sang tư duy kiến tạo, thúc đẩy phát triển; nhiều quy định vẫn thiên về "luật hóa" các biện pháp quản lý thay vì tạo khuôn khổ pháp lý mở cho sáng tạo, hội nhập và chuyển đổi số.

Bên cạnh đó, nghẽn về quy trình và kỹ thuật lập pháp cũng là vấn đề đáng lưu ý, việc lập chương trình, soạn thảo, thẩm định, thẩm tra còn thiếu tính khoa học; tình trạng "vừa làm luật, vừa sửa luật" vẫn phổ biến, làm giảm tính ổn định của hệ thống pháp luật.

Ngoài ra, còn tồn tại nghẽn về phối hợp thể chế giữa các cơ quan trong quy trình lập pháp và nghẽn trong cơ chế phản biện, tham vấn xã hội, khi việc lấy ý kiến công chúng còn hình thức, thiếu chiều sâu khoa học.

Giáo sư Lý nhận định rằng: "Để xây dựng Nhà nước pháp quyền hiện đại, Việt Nam cần một cuộc đổi mới toàn diện về tư duy lập pháp và quy trình xây dựng pháp luật”.

Việc giải quyết các điểm nghẽn là chìa khóa then chốt để gỡ những nút thắt, vạch ra các mục tiêu, chương trình cụ thể, để làm sao vận hành bộ máy chính trị theo mô hình mới được hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả.

Phát huy trí tuệ tổng hợp đóng góp nội dung văn kiện Đại hội XIV của Đảng

31/10/2025 15:21

Hoàn thiện thể chế, tạo đà phát triển kinh tế xã hội nhanh và bền vững

Theo Giáo sư, tiến sĩ Phan Trung Lý nhận định, dự thảo Văn kiện lần này đã có bước phát triển quan trọng khi nhấn mạnh việc "đẩy nhanh hoàn thiện đồng bộ thể chế phát triển nhanh, bền vững đất nước", trong đó thể chế chính trị giữ vai trò then chốt, thể chế kinh tế là trọng tâm, còn thể chế trên các lĩnh vực khác giữ vai trò quan trọng.

Cùng với đó là yêu cầu "tiếp tục hoàn thiện mô hình tổ chức tổng thể của hệ thống chính trị theo hướng tinh gọn, hiệu quả; mở rộng không gian phát triển; giải quyết đúng đắn mối quan hệ giữa Nhà nước-thị trường-xã hội, để thị trường thực sự có vai trò quyết định trong huy động và phân bổ nguồn lực. Giáo sư Lý cho rằng, muốn thực hiện được những yêu cầu này, điểm mấu chốt nằm ở đổi mới tư duy lập pháp, bởi chính tư duy lập pháp sẽ quyết định chất lượng của thể chế và năng lực của Nhà nước pháp quyền.

Việc đổi mới tư duy lập pháp phải được xây dựng trên ba trụ cột. Đầu tiên, là tư duy phát triển và kiến tạo, coi pháp luật không chỉ là công cụ điều chỉnh mà còn là "động lực thể chế" thúc đẩy sáng tạo, khơi thông nguồn lực, bảo đảm công bằng và bảo vệ quyền con người, quyền công dân trong kỷ nguyên số.

Tiếp đó là tư duy pháp quyền và kiểm soát quyền lực, chuyển từ "quản lý bằng mệnh lệnh hành chính" sang "quản trị bằng pháp luật", bảo đảm mọi quyền lực đều được kiểm soát bằng cơ chế pháp lý rõ ràng, minh bạch, có trách nhiệm giải trình.

Cuối cùng là đổi mới phương thức và quy trình xây dựng pháp luật, hướng tới nền hành chính chuyên nghiệp, hiện đại, giảm mạnh thủ tục hành chính, chuyển từ "xin-cho" sang "phục vụ".

Đồng ý với quan điểm cần đổi mới tư duy lập pháp, bà Lê Thị Mai Phương, Bí thư chi bộ Tạp chí Pháp lý, Phó Viện trưởng Viện Khoa học Pháp lý và kinh doanh quốc tế cho rằng pháp quyền là "trục xương sống" của tự cường dân tộc - nơi mọi chính sách, cải cách và sáng kiến phát triển đều được vận hành minh bạch, có trách nhiệm và được kiểm soát hiệu quả.

Góp ý đối với Dự thảo Báo cáo Chính trị, bà Phương đề nghị nhấn mạnh mục tiêu “xây dựng thể chế kinh tế thị trường hiện đại, hội nhập, minh bạch và có trách nhiệm”, đồng thời làm rõ nội hàm của “kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa” trong bối cảnh mới.

Theo bà, mô hình tăng trưởng cần dựa trên ba trụ cột: khoa học-công nghệ và đổi mới sáng tạo; phát triển vùng động lực - liên kết vùng và nâng cao năng lực thể chế.

Bà cũng kiến nghị tập trung vào các trọng tâm như hoàn thiện pháp luật về quyền sở hữu, sử dụng, định đoạt tài sản; cải cách quản trị nhà nước theo hướng "điều tiết bằng pháp luật và dữ liệu số", "tự chủ chiến lược", coi đây là nội dung có ý nghĩa xuyên suốt, cần được soi chiếu sâu hơn từ góc nhìn của xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa vững mạnh, kiến tạo phát triển.

Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng là sự kiện chính trị đặc biệt quan trọng. Với những đóng góp mang tính trách nhiệm cao, giàu giá trị thiết thực, nhận định từ thực tiễn của các luật gia, luật sư, sẽ góp phần hoàn thiện thể chế, xây dựng tương lai phát triển của đất nước trong giai đoạn chuyển mình mạnh mẽ, bước vào kỷ nguyên mới một cách bền vững.