Bài 1: Sự chủ động của cấp xã
Đợt mưa lũ khủng khiếp này bắt đầu bằng trận lũ quét xảy ra vào buổi trưa 22/7 ở xã biên giới Nhôn Mai. Đến đêm cùng ngày, nước các sông không ngừng dâng cao nhiều khu vực ở các xã Mường Xén, Tương Dương, Con Cuông, Mỹ Lý… nhanh chóng bị ngập chìm trong dòng nước lũ.
Cuộc họp khẩn lúc nửa đêm
Xã Tương Dương là một trong những địa phương chịu thiệt hại nặng nề do đợt mưa lũ do ảnh hưởng của bão số 3 (bão Wipha) gây ra trên diện rộng.
Bí thư Đảng ủy xã Tương Dương Lê Văn Lương cho biết, công tác ứng phó với bão số 3 và mưa, lũ hoàn lưu sau bão đã được địa phương triển khai từ trước khi cơn bão số 3 đổ bộ vào đất liền. Đêm 22/7, nước lũ lên nhanh, xã lấy mức lũ của trận lũ lịch sử năm 2018 làm căn cứ để triển khai các biện pháp phòng, chống lũ.
Tuy nhiên, càng về khuya, nước sông Lam dâng rất nhanh, lũ đã tràn vào khu dân cư. Trước tình huống cấp bách, hơn 23 giờ, Bí thư Đảng ủy xã Tương Dương Lê Văn Lương lập tức triệu tập cuộc họp toàn thể cán bộ, công chức, viên chức của xã để thống nhất phương án xử lý. Nhiều tuyến đường bị ngập nặng, nhiều người bị kẹt nên chỉ có 30 người đến được để tham gia họp trực tiếp.
“Cuộc họp chỉ kéo dài vỏn vẹn khoảng 10 phút, mọi người thống nhất khẩn cấp di dời người dân thuộc 26 bản, sống bên Quốc lộ 7. Theo đó, 5 tổ công tác được thành lập, do các thành viên trong Ban Thường vụ Đảng ủy xã trực tiếp chỉ đạo. Những cán bộ đang mắc kẹt trong lũ tiếp nhận thông tin chỉ đạo, điều hành qua Zalo, trực tiếp thực hiện nhiệm vụ tại chỗ. Chỉ kịp dặn nhau giữ an toàn, chúng tôi lao ra khỏi trụ sở, lúc đó là 23 giờ 42 phút”, Bí thư Đảng ủy xã Tương Dương kể lại.
Do sống ngay dưới vùng hạ lưu của Thủy điện Bản Vẽ và dưới dòng chảy của sông Nậm Nơn (trước khi hòa vào sông Lam ở khu vực bản Cửa Rào, Tương Dương) người dân ở 26 bản nằm dọc tuyến quốc lộ 7, song song sông Lam, đã quá quen với cảnh ngập lụt xảy ra mỗi năm nên không ít hộ gia đình chủ quan. Nhiều người cho rằng, lũ sẽ không thể vượt đỉnh của trận lũ lịch sử năm 2018 nên còn do dự hoặc không chấp hành chỉ đạo di dời, buộc lãnh đạo xã Tương Dương phải thực hiện việc cưỡng chế.
Nhờ được sơ tán kịp thời nên dù hơn 2.000 ngôi nhà bị ngập nặng từ 1 đến 2m, nhưng trên địa bàn xã Tương Dương may mắn không có thiệt hại về người.
Đến hôm nay, dẫu đã hơn một tháng kể từ khi xảy ra đợt lũ lịch sử, song, câu chuyện Chỉ huy trưởng Ban Chỉ huy Quân sự xã Mường Xén Vi Văn Hiếu cùng đồng đội liều mình, lao ra giữa dòng lũ dữ trong màn đêm để giải cứu năm người dân vẫn được nhiều người nhắc đến.
Mỗi người một lượt, năm lần đưa năm người rời khỏi ngôi nhà là năm lần anh đối mặt nguy cơ bị lũ cuốn. Phải mất gần 30 phút vật lộn với dòng nước lũ, khi giải cứu xong người cuối cùng, tất cả mọi người như vỡ òa. “Khi đó mọi người rất hoang mang, tôi bảo mọi người bình tĩnh. Ai biết bơi thì nói, ai không biết cũng đừng sợ. Tôi sẽ đưa từng người ra ngoài an toàn”, anh Hiếu kể lại.
Không để người dân nào bị đói, rét
Sáng ngày 23/7, khi nước lũ rút dần, người dân trở về, bàng hoàng khi thấy nhà của mình không còn nữa. Nhiều hộ dân lâm vào cảnh trắng tay, thiếu thốn mọi bề.
Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã Mỹ Lý Lương Văn Bảy chia sẻ: “Trận lũ khiến 388 ngôi nhà bị thiệt hại; trong đó có 201 ngôi nhà bị cuốn trôi hoàn toàn, 187 nhà bị ngập nặng. Lũ cũng khiến 3 trường học cùng nhiều công trình, trụ sở bị cuốn trôi, hư hỏng. Thiệt hại vô cùng lớn, nhưng rất may toàn bộ nhân dân đều an toàn. Bị thiệt hại nặng nhất là bản Xiềng Tắm, bên dòng Nậm Nơn”.
Theo Trung tá Hoàng Thế Ngọc, Đồn trưởng Đồn Biên phòng Mỹ Lý, Bộ đội Biên phòng tỉnh Nghệ An: “Trận lũ quá khủng khiếp. Nếu xã không chủ động di dời, kịp thời sơ tán người dân từ trước thì thiệt hại là khôn lường”.
Trước đó, vào sáng ngày 22/7, chính quyền xã đã phát cảnh báo để nhân dân ở 12 bản chủ động phòng tránh, nhất là các hộ dân nằm gần khe suối, vùng xung yếu có nguy cơ sạt lở. Tối cùng ngày, nước sông lên rất nhanh, xã nhanh chóng triển khai hỗ trợ người dân sơ tán.
Trận lũ quá khủng khiếp. Nếu xã không chủ động di dời, kịp thời sơ tán người dân từ trước thì thiệt hại là khôn lường.
Ông Lô Văn Thắng, trú tại bản Xằng Trên vẫn chưa hết bàng hoàng khi nhớ về đêm kinh hoàng đó: “Đến khoảng 23 giờ, nước lũ đổ về ầm ầm. Nếu không có cán bộ xã, Công an và Bộ đội Biên phòng, có lẽ nhiều người dân của bản đã gặp nguy rồi”.
Đến sáng ngày 24/7, nhiều điểm trên tuyến Quốc lộ 7A bị ngập nặng, Quốc lộ 16 bị sạt lở nghiêm trọng. Phần lớn các tuyến giao thông huyết mạch kết nối với các xã miền Tây Nghệ An vẫn bị tê liệt.
Trước tình hình cấp bách, Bộ Tư lệnh Quân khu 4 phối hợp Quân chủng Phòng không-Không quân điều hai trực thăng chở hàng chục tấn lương thực, nước sạch, thuốc men, áo phao… cho nhân dân các xã bị cô lập, cán bộ xã cùng các lực lượng tại chỗ gom hàng hóa thiết yếu, phân chia về cho từng bản để bảo đảm không có hộ dân nào bị đói, rét.
Sau lũ, đường đến bản Cha Nga, xã Mỹ Lý sạt lở nghiêm trọng, nhiều đoạn dài bị sập hoàn toàn xuống lòng sông. Toàn bộ bản này bị cô lập đã 3 ngày. Đến trưa ngày 25/7, sau 2 ngày vượt suối, băng rừng, men theo triền núi sạt lở, lực lượng tại chỗ của xã đã tiếp cận được bản Cha Nga để nắm tình hình và tiếp tế nhu yếu phẩm cho bà con dân bản.
Đến chiều ngày 26/7, xã biên giới Nhôn Mai với 1.431 hộ và 6.868 nhân khẩu vẫn bị cô lập hoàn toàn khi tuyến Quốc lộ 16 vào xã bị sạt lở, nhiều đoạn đứt gãy và lún sâu, không thể lưu thông.
Để duy trì tiếp tế, lãnh đạo xã Nhôn Mai quyết định thiết lập một điểm tiếp nhận hàng cứu trợ tạm thời tại ngã ba bản Xiềng Tắm (xã Mỹ Lý), nơi các phương tiện như xe tải và bán tải có thể tiếp cận. Từ đây, nhu yếu phẩm sẽ được vận chuyển bằng đường sông và đường rừng để đưa về cho người dân xã Nhôn Mai...
(Còn nữa)
