Tự ý dùng kháng sinh khiến tình trạng hô hấp lúc giao mùa nặng hơn

Trẻ nhỏ kháng kháng sinh vì gia đình tự ý điều trị kháng sinh tại nhà

Hệ thống giám sát bệnh truyền nhiễm của Trung tâm Kiểm soát bệnh tật Thành phố Hồ Chí Minh (HCDC) thông tin, xu hướng tăng mạnh số ca viêm đường hô hấp trong 3 tháng cuối năm đang lặp lại ở năm 2025. Nhiều bệnh viện trên địa bàn tiếp nhận số lượng lớn bệnh nhân.

Thạc sĩ, bác sĩ chuyên khoa II Trần Thị Thúy Hằng, Trưởng khoa Tai Mũi Họng, Trung tâm Tai Mũi Họng, Bệnh viện đa khoa Tâm Anh Thành phố Hồ Chí Minh cho biết, 2 tháng qua, số ca bệnh viêm đường hô hấp trên tại toàn hệ thống tăng gấp đôi so với 2 tháng trước đó, gần 400 ca mỗi ngày.

Bé A., 6 tuổi, nhập viện trong tình trạng sốt, ho khan, nghẹt mũi kéo dài, sưng đau amidan ngày càng nhiều. Bé đã điều trị 3 tuần kháng sinh ở cơ sở y tế khác nhưng không cải thiện. Trước đó, bé cũng đã uống thuốc kháng sinh gần 1 tháng do mẹ tự đi mua tại tiệm thuốc.

Khám lâm sàng, nội soi tai mũi họng, bác sĩ Hằng cho biết bé A. bị áp xe quanh amidan - biến chứng viêm amidan. Bệnh nhi được rạch dẫn lưu ổ áp xe, đồng thời thực hiện kháng sinh đồ. Kết quả ghi nhận, vi khuẩn gây bệnh đã kháng với các nhóm kháng sinh thông thường.

Quá trình điều trị ban đầu dù dùng kháng sinh đúng liều lượng vẫn không hiệu quả. Bác sĩ Hằng điều trị theo phác đồ kháng sinh đặc hiệu kết hợp giảm viêm, tăng miễn dịch, theo dõi sát sau 5 ngày, bệnh mới cải thiện, bệnh nhi xuất viện.

“Khi trẻ kháng kháng sinh kéo dài, điều trị khó khăn hơn, bác sĩ buộc phải dùng kháng sinh liều cao hoặc phối hợp nhiều loại thuốc, tiềm ẩn nguy cơ tác dụng phụ, đề kháng thuốc”, bác sĩ Hằng nói.

Theo chuyên gia này, tại viện ghi nhận khoảng 20% số ca bệnh tự ý dùng kháng sinh kéo dài, khi đến khám đã diễn tiến nặng, biến chứng và kháng kháng sinh khiến quá trình điều trị khó khăn và lâu khỏi hơn.

"Nhiều phụ huynh có thói quen cho con uống kháng sinh mỗi khi trẻ sốt, ho, sổ mũi hay đau họng, thậm chí mua lại toa cũ mà không tái khám. Việc mua thuốc dễ dàng tại nhà thuốc càng khiến tình trạng lạm dụng kháng sinh phổ biến hơn. Không ít cha mẹ còn tự ý ngưng thuốc khi thấy con đỡ sau vài ngày hoặc tự ý đổi thuốc, khiến trẻ dễ rơi vào vòng luẩn quẩn bệnh-thuốc, suy giảm sức đề kháng, tăng nguy cơ đề kháng sinh", bác sĩ Hằng cho hay.

Gia tăng ca mắc bệnh hô hấp ở người cao tuổi

Cùng với nhóm trẻ nhỏ, người có bệnh nền như đái tháo đường, viêm phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD), suy gan, thận cũng dễ bị vi khuẩn tấn công hơn khi thời tiết giao mùa. Nếu vi khuẩn đã kháng thuốc, bệnh diễn tiến nhanh, nặng hơn, tổn thương phổi lan rộng, nhiễm trùng huyết và suy đa tạng có thể xảy ra trong vài ngày. Việc điều trị đòi hỏi kháng sinh đặc hiệu, chi phí cao và thời gian nằm viện kéo dài, thậm chí nguy cơ tử vong.

Bệnh nhân Th. (62 tuổi), tiền sử đái tháo đường type 2 và bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD), nhập viện trong tình trạng sốt cao, khó thở, ho đờm mủ kéo dài dù đã điều trị nhiều đợt kháng sinh theo chỉ định bác sĩ. Kết quả chụp X-quang và cấy đờm tại bệnh viện ghi nhận ông Th. bị viêm phổi nặng do vi khuẩn Klebsiella pneumoniae kháng hầu hết các nhóm kháng sinh thông thường.

Tình trạng kháng thuốc khiến quá trình điều trị ban đầu không hiệu quả, nhiễm trùng lan rộng gây suy hô hấp, có dấu hiệu nhiễm trùng huyết. Ông Th. phải thở máy, sử dụng kháng sinh phổ rộng kết hợp điều trị nâng đỡ toàn thân.

Sau hơn 4 tuần điều trị hồi sức tích cực, chăm sóc hô hấp chuyên sâu, ông Th. mới qua giai đoạn nguy kịch. Tuy nhiên, chức năng phổi suy giảm, thể trạng yếu, vẫn cần theo dõi sát nguy cơ tái phát.

Theo Tiến sĩ, bác sĩ Vũ Minh Điền, Phó Trưởng khoa Nội Tổng hợp, Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương cho biết, khi thời tiết chuyển lạnh, người cao tuổi là nhóm có nguy cơ cao mắc các bệnh do giảm sức đề kháng và rối loạn điều hòa thân nhiệt. Gần đây, số ca người cao tuổi mắc bệnh lý hô hấp nhập viện gia tăng.

“Người già có hệ miễn dịch yếu, các cơ quan đã lão hóa, dễ bị tác động bởi thay đổi thời tiết. Chỉ cần tắm muộn, gặp gió lạnh hay thay đổi nhiệt độ đột ngột cũng có thể khiến bệnh bùng phát", Tiến sĩ Điền nhấn mạnh.

Mùa lạnh là thời điểm nhiều bệnh lý ở người cao tuổi dễ tái phát hoặc trở nặng. Trong đó, viêm phổi là nguyên nhân hàng đầu gây nhập viện và tử vong. Không khí lạnh, khô khiến niêm mạc đường hô hấp bị kích thích, phản xạ ho yếu, đờm khó khạc nên dễ nhiễm khuẩn.

Bên cạnh viêm phổi, người cao tuổi còn dễ mắc các bệnh tim mạch như tăng huyết áp, nhồi máu cơ tim, đột quỵ. Ngoài ra, các bệnh xương khớp cũng thường trở nên trầm trọng khi trời lạnh. Máu lưu thông kém khiến khớp bị cứng, đau nhức, nhiều người còn bị chuột rút, co cứng cơ về đêm. Một số trường hợp còn gặp tai nạn do lạnh, như ngã trượt trong nhà tắm, hạ thân nhiệt hoặc ngộ độc khí than khi sưởi không đúng cách.

Giai đoạn này là cao điểm của bệnh viêm đường hô hấp, số ca mắc dự báo sẽ tiếp tục tăng trong những tháng cuối năm khi thời tiết lạnh và độ ẩm cao. Do đó, mọi người, đặc biệt là trẻ nhỏ và người cao tuổi phải giữ ấm toàn thân, đặc biệt là bàn tay, bàn chân, cổ và ngực. Không tắm muộn, tránh ra ngoài sớm khi trời còn lạnh.

Lưu ý ăn uống đủ chất, bổ sung rau xanh, trái cây, uống đủ nước ấm. Duy trì vận động nhẹ trong nhà để tăng lưu thông máu. Tiêm phòng cúm và phế cầu theo khuyến cáo. Người cao tuổi theo dõi huyết áp, đường huyết thường xuyên và dùng thuốc đúng chỉ dẫn.

Bác sĩ Hằng khuyến cáo, đối với việc sử dụng kháng sinh, nguyên tắc là chỉ dùng khi người bệnh có dấu hiệu nhiễm khuẩn. Dùng kháng sinh khi có chỉ định, tuyệt đối không tự ý mua hay dùng lại toa cũ. Người bệnh cần uống đủ liều, đủ thời gian, không ngưng thuốc giữa chừng dù đã đỡ.

Việc lạm dụng hoặc dùng sai kháng sinh sẽ khiến vi khuẩn kháng thuốc, điều trị về sau khó khăn hơn, lâu khỏi hơn, nguy cơ tăng tác dụng phụ của thuốc, gây gánh nặng y tế. Chủ động khám với bác sĩ khi có dấu hiệu viêm nhiễm, tăng sức đề kháng, rửa mũi súc họng hàng ngày bằng nước muối sinh lý.