Mục tiêu này không chỉ giúp giảm áp lực cung ứng điện, tiết giảm chi phí mà còn góp phần giảm phát thải khí nhà kính và bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia.
Nhiều hoạt động tiết kiệm năng lượng hiệu quả
Qua các khảo sát cho thấy, tiềm năng tiết kiệm năng lượng trong các hoạt động, lĩnh vực sản xuất, kinh doanh là rất lớn. Trong đó, công nghiệp (chiếm hơn 50% tổng tiêu thụ năng lượng) có thể đạt 20 đến 30%.
Cả nước hiện có hơn 3.000 cơ sở tiêu thụ hơn 80 tỷ kW/giờ/năm. Chỉ cần mỗi cơ sở giảm 2% lượng điện tiêu thụ thì có thể tiết kiệm khoảng 1,6 tỷ kW/giờ/năm, tương đương hơn 3.200 tỷ đồng.
Là đơn vị quản lý lưới điện phân phối từ 110kV trở xuống và kinh doanh bán điện trên các tỉnh, thành phố phía nam, giai đoạn 2023-2025, Tổng Công ty Điện lực miền nam đang phấn đấu giảm tối thiểu 2% điện thương phẩm mỗi năm.
Riêng năm 2024, đơn vị phối hợp các địa phương đã tiết kiệm hơn 2,2 tỷ kWh điện, tương đương 2,4% sản lượng điện thương phẩm, giúp giảm hàng triệu tấn CO₂ phát thải.
Đặc biệt, chương trình điều chỉnh phụ tải điện (DR) đã khuyến khích doanh nghiệp chuyển thời gian sử dụng điện sang giờ thấp điểm thu hút gần 5.000 doanh nghiệp lớn tham gia, góp phần giảm công suất đỉnh và ổn định hệ thống điện.
Theo Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công (Bộ Công thương), trên cơ sở triển khai Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả được ban hành năm 2010, Bộ đã chủ động hoàn thiện hành lang pháp lý với 2 nghị định, 16 thông tư, 2 quy chuẩn kỹ thuật và hơn 50 bộ tiêu chuẩn.
Cũng trong khoảng thời gian này, Bộ cũng hỗ trợ hàng nghìn doanh nghiệp cải tiến công nghệ, kiểm toán năng lượng và áp dụng giải pháp tiết kiệm điện, nhất là các ngành, lĩnh vực tiêu thụ nhiều năng lượng như xi-măng, thép, dệt may,…
Song song đó là công tác phát triển thị trường thiết bị hiệu suất cao, thúc đẩy dán nhãn năng lượng rộng rãi cho các dòng sản phẩm, góp phần hình thành thói quen tiêu dùng xanh trong xã hội.
Ngoài ra, các chương trình, chiến dịch truyền thông như: “Giờ Trái đất”, “Gia đình tiết kiệm điện”, “Dán nhãn năng lượng cho thiết bị và phương tiện tiêu thụ năng lượng” cũng được triển khai thường niên, lâu dài đã tạo hiệu ứng lan tỏa trong cộng đồng.
Cả nước có hơn 9.500 hộ dân lắp đặt điện mặt trời áp mái, 1.200 doanh nghiệp thực hiện kiểm toán năng lượng và hơn 5.000 kiểm toán viên, người quản lý năng lượng được cấp chứng chỉ.
Chương trình dán nhãn năng lượng mang lại kết quả ấn tượng: hơn 20.000 sản phẩm đạt nhãn hiệu suất cao, 45 triệu bóng đèn sợi đốt bị loại bỏ, giúp tiết kiệm khoảng 100 triệu kWh điện mỗi năm, tương đương công suất một nhà máy nhiệt điện 300MW.
Giai đoạn 2011-2015 và giai đoạn 2016-2020, cả nước tiết kiệm được khoảng 5,65% tổng tiêu thụ năng lượng quốc gia, góp phần giảm hàng triệu tấn khí nhà kính. Từ năm 2020 đến nay, mục tiêu tiết giảm ít nhất 2% tổng sản lượng điện thương phẩm mỗi năm tiếp tục được duy trì.
Bà Đỗ Thị Minh Trâm, Phó Cục trưởng Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công cho biết: “Trong bối cảnh Việt Nam đẩy mạnh tăng trưởng xanh và thực hiện cam kết tại Hội nghị thượng đỉnh về biến đổi khí hậu của Liên hợp quốc năm 2021 (COP26), việc phát triển năng lượng tái tạo và sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả là vấn đề quan trọng và cấp bách”.
Thay đổi tư duy để đột phá
Nghị quyết số 55-NQ/TW, ngày 11/2/2020 của Bộ Chính trị về định hướng Chiến lược phát triển năng lượng quốc gia của Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 và Quy hoạch điện VIII điều chỉnh đặt mục tiêu đến năm 2030, Việt Nam cần khoảng 150.000MW công suất nguồn điện (gần gấp đôi hiện nay) nhằm đáp ứng tăng trưởng GDP 8%/năm.
Tuy nhiên, giai đoạn 2021-2024, cung ứng năng lượng gặp nhiều khó khăn do thiên tai, biến đổi khí hậu, giá năng lượng tăng cao và chậm tiến độ đầu tư hạ tầng. Trong khi đó, nhu cầu sử dụng điện tăng vẫn tăng trung bình 8 đến 10%/năm nhưng nhiều nhà máy vẫn sử dụng công nghệ cũ, tiêu tốn năng lượng.
Thực tế này cho thấy, tiết kiệm và sử dụng năng lượng hiệu quả chính là giải pháp trọng yếu cần được doanh nghiệp, người dân đồng hành, chung tay hành động.
Ông Nguyễn Đình Hiệp, Chủ tịch Hội Khoa học và Công nghệ sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả cho biết, trong khi nhiều quốc gia đã phát triển thành công mô hình doanh nghiệp dịch vụ năng lượng (ESCO) với cơ chế “chia sẻ lợi ích” giúp khu vực tư nhân mạnh dạn đầu tư vào giải pháp tiết kiệm năng lượng thì ở Việt Nam, khung pháp lý và chính sách hỗ trợ còn thiếu đồng bộ nên thị trường năng lượng hiệu quả chưa hình thành đúng nghĩa.
Từ nhận định đó, ông Nguyễn Đình Hiệp đề xuất, cần có cơ chế tài chính đột phá, tín dụng ưu đãi và quỹ hỗ trợ riêng để khuyến khích doanh nghiệp đầu tư.
Luật sửa đổi, bổ sung Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả ngày 18/6/2025 (có hiệu lực từ 1/1/2026) có điểm mới đáng chú ý là việc thành lập Quỹ sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, quỹ tài chính ngoài ngân sách nhằm hỗ trợ các dự án đầu tư, huy động vốn xã hội hóa, mở rộng phạm vi dán nhãn năng lượng, tăng cường trách nhiệm của chính quyền địa phương và đơn giản hóa thủ tục hành chính.
Để các chính sách được triển khai thực chất, Luật cần hướng tới phát triển thị trường năng lượng hiệu quả lấy doanh nghiệp làm trung tâm, thúc đẩy hợp tác công-tư và gắn với mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính đến năm 2045.
Các chuyên gia cũng cho rằng, Quốc hội thông qua Luật này là dấu mốc hoàn thiện khung pháp lý, thúc đẩy công nghệ xanh và quản lý nhu cầu điện hiệu quả hơn.
Luật đã mở rộng phạm vi điều chỉnh sang lĩnh vực xây dựng, vật liệu và công trình xanh là phù hợp xu hướng phát triển đô thị bền vững, giảm phát thải khí nhà kính.
Thay đổi này cũng cho thấy một sự thay đổi về tư duy, từ khuyến khích tự nguyện sang điều hành bằng thể chế và trách nhiệm. Đây chính là nền tảng để Việt Nam hướng tới một nền kinh tế năng lượng xanh, hiệu quả và phát thải thấp.
Bộ Công thương kỳ vọng rằng, với sự đồng hành của các bộ, ngành, doanh nghiệp và người dân, phong trào sử dụng năng lượng tiết kiệm năng lượng sẽ được lan toả mạnh mẽ hơn nữa, góp phần bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia bền vững, cũng như thực hiện các cam kết quốc tế, tự tin bước vào giai đoạn phát triển mới của dân tộc.
