Thuốc lá đang tạo thêm gánh nặng đối với môi trường

Tổ chức Y tế thế giới (WHO) cho biết, hút thuốc lá là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu. Trong khói thuốc lá có 69 chất gây ung thư, các bệnh tim mạch, các bệnh về hô hấp…, ảnh hưởng sức khỏe sinh sản cả nam và nữ. Sử dụng thuốc lá gây 8 triệu ca tử vong mỗi năm trên thế giới. Tại Việt Nam, mặc dù đã có nhiều nỗ lực và đạt đạt được những kết quả ban đầu trong công tác phòng, chống tác hại của thuốc lá nhưng Việt Nam vẫn là một trong 15 quốc gia có tỷ lệ nam giới hút thuốc nhiều nhất trên thế giới và đứng thứ 3 trong khu vực Đông Nam Á.

Đáng chú ý, những năm gần đây, việc sử dụng các sản phẩm thuốc lá mới đang trở nên phổ biến và tăng rất nhanh, nhất là ở thanh, thiếu niên. Trong đó, tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử ở học sinh từ 13-15 tuổi năm 2002 là 3,5% (nam giới là 4,3%, nữ giới là 2,8%).

Việt Nam nỗ lực cùng cộng đồng quốc tế trong công tác phòng chống tác hại của thuốc lá

16/10/2025 16:27

Theo Thạc sĩ Phạm Hồng Quân, Cố vấn chiến lược Trung tâm Bảo vệ môi trường và Biến đổi khí hậu (ENPRO): Bên cạnh tác hại đối với sức khỏe, tổn thất kinh tế, việc sử dụng thuốc lá đã và đang là ngành nặng đối với môi trường của tất cả các quốc gia trên thế giới. Ngành công nghiệp này sản xuất 6 nghìn tỷ điếu thuốc mỗi năm và hậu quả là thải ra 840 nghìn tấn rác đầu lọc - loại rác thải nhựa phổ biến nhất trên hành tinh hiện nay. Những đầu lọc này không chỉ là rác, mà là những “quả bom độc” chứa nicotine, cadmium, arsenic, ngấm vào đất, sông, biển và giết chết hệ sinh thái. Tại Việt Nam, với khoảng 15 triệu người hút thuốc, lượng rác thải mỗi năm từ thuốc lá cũng là rất lớn, góp phần làm trầm trọng thêm cuộc khủng hoảng rác thải nhựa.

Để sản xuất ra những điếu thuốc, toàn bộ chuỗi giá trị của ngành công nghiệp này dẫn đến việc 4,5 triệu ha đất bị phá hủy mỗi năm để trồng thuốc lá và lấy gỗ sấy. Hơn nữa, nó còn phát thải ra khoảng 84 triệu tấn CO₂, tương đương lượng phát thải của cả một quốc gia như Phần Lan, bằng 1/4 lượng phát thải của Việt Nam (327 triệu tấn).

Con số này là một thách thức trực tiếp đến cam kết đạt mức phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050 mà Việt Nam đã mạnh mẽ tuyên bố tại Hội nghị lần thứ 26 Các bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (COP26). Vì vậy, có thể nói, mỗi điếu thuốc không chỉ cướp đi hơi thở của con người, mà còn bóp nghẹt hơi thở của Trái đất. Đây là cuộc chiến kép vì sức khỏe và vì hành tinh của chúng ta.

Thạc sĩ Phạm Hồng Quân cho rằng: Để từng bước giảm thiểu gánh nặng ô nhiễm môi trường do việc sử dụng thuốc lá gây ra, bên cạnh việc thực hiện nghiêm các quy định tại Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá, Chính phủ, các bộ, ngành liên quan, các địa phương cần triển khai các chính sách hỗ trợ nông dân trồng cây thuốc lá sang các loại cây trồng khác thân thiện với môi trường, góp phần giảm phá rừng và phát thải.

Tiếp tục nhân rộng các mô hình “vùng xanh” không khói thuốc tại trường học, công sở, khu dân cư; khuyến khích, tài trợ cho các nghiên cứu về tác động môi trường của thuốc lá và phát triển các giải pháp thay thế như vật liệu phân hủy sinh học cho đầu lọc, nhằm giảm ô nhiễm nhựa.

Các chuyên gia môi trường, y tế cũng khuyến nghị, cần thực hiện việc áp dụng Trách nhiệm Mở rộng của nhà sản xuất (EPR) bằng việc yêu cầu các công ty thuốc lá phải chịu trách nhiệm tài chính trong việc thu gom và xử lý đầu lọc do mình sản xuất, tương tự như mô hình EPR đã được quy định trong Luật Bảo vệ môi trường 2020.

Mặt khác, thực hiện ngay tăng thuế tiêu thụ đặc biệt với thuốc lá, vì hiện nay, mức thuế thuốc lá ở Việt Nam hiện còn thấp (khoảng 36% giá bán lẻ) so mức khuyến nghị của Tổ chức Y tế thế giới là ít nhất 75%. Việc tăng thuế mạnh không chỉ giúp giảm tiêu thụ mà còn tạo ngân sách cho các chương trình bảo vệ môi trường và sức khỏe người dân.

Đồng thời, cần có các quy định cụ thể và chế tài xử phạt nghiêm khắc đối với hành vi buôn bán, quảng cáo và sử dụng các loại thuốc lá; cấm mọi hình thức quảng cáo, tiếp thị và tài trợ liên quan thuốc lá, nhất là trên các nền tảng mạng xã hội.