Trần Lê Khánh đến với thi đàn theo cách của một người không muốn bước vào hẳn bên trong. Anh đi bên cạnh những hào quang giải thưởng, nhưng dường như cũng không để bị ảnh hưởng. Lần đầu tiếp xúc với Trần Lê Khánh, sẽ thấy anh không có gì liên quan tới thơ, cũng khó thể nhìn anh có chất của người sáng tạo nghệ thuật ngôn từ. Anh nhỏ nhẹ hiền lành trong áo trắng sơ-mi thường ngày, dáng đi gầy guộc mỏng, nhịp chân nhanh thoăn thoát, hơi hướng về phía trước của người thường trực vẻ bận rộn. Khi nói chuyện, khuôn mặt anh toát lên vẻ hồn hậu giản dị, cách nói rất khiêm tốn và kín đáo. Mỗi hành động đều trong tư thế của sự định tâm đầy tự chủ, và luôn có gì đó viên mãn của người ưa sự chính xác, cầu toàn. Ngồi bên Trần Lê Khánh, nếu để tâm trí thật nhẹ, như khi gặp một người hoàn toàn xa lạ, bạn sẽ nhận ra sự hồn nhiên trong nụ cười, ánh mắt - sáng bừng khi có điều gì đó khiến anh thích thú, như một cậu bé chứ không phải người đàn ông sinh năm 1971 đã đi qua bao thăng trầm, đạt được những điều mình muốn theo cách vừa cương quyết, lại vừa bỏ buông. Đồ vật thường trực bên cạnh anh là cái laptop và một túi đựng. Mỗi khi gặp, lại thấy anh ôm túi ngang hông như một cậu học sinh phổ thông trung học với vẻ mặt hớn hở. Cũng có khi, laptop để trước mặt, chung quanh lõa xõa những giấy tờ và cốc nước uống dở. Cứ như không gian quán nước kia đang là một góc làm việc quen thuộc của anh. Vô tình đưa mắt qua màn hình, sẽ thấy những dòng thơ khi anh đang nghiêng mình đọc đọc sửa sửa. Với anh, công việc nào đảm nhận cũng đòi hỏi cẩn trọng, tỉ mỉ, trung thực và khiêm tốn. Sự tin tưởng là thước đo quan trọng nhất trong tư cách con người. Còn vẻ ngoài đơn giản anh đang có là do tính cách từ bé, nhưng nếu nói con người bên trong, thì không thể đơn giản như biểu hiện bề ngoài, vì anh giữ ánh sáng của niềm đam mê thi ca và sự ưa thích viết ra từng câu chữ.
“Ở một mức độ nào đó tôi quan niệm thơ không quan trọng bằng “người làm thơ”, vì “người làm thơ” mới thật sự là bài thơ hay nhất, chân thật nhất của đời mình”. Trần Lê Khánh chia sẻ. “Tại sao tôi luôn muốn bứt phá bày tỏ không giới hạn qua thơ ư? Vì đa phần một bài thơ hay là bài thơ đó trở nên lớn hơn người làm ra nó, thường là như thế. Nhưng cho tới khi “người làm thơ” thấy mình lớn hơn bài thơ thì có thể mới chính là cái đích cuối cùng. Cho tới nay tôi luôn tự tìm tòi câu trả lời cho câu hỏi này của mình”.
 |
| Giao lưu và tọa đàm thơ Trần Lê Khánh. |
Hỏi Trần Lê Khánh, vì sao bỗng một ngày lại nổi hứng làm thơ?... Anh trả lời bằng một câu chuyện về triết gia người Đức. Ông nói, con người có ba lớp. Lớp thứ nhất là lớp bôi trơn, là chúng ta gặp nhau chào hỏi, động viên, hỏi thăm, quan tâm nhau. Nhờ có lớp này mà xã hội giảm thiểu ma sát. Lớp thứ hai là vai trò và chức năng. Ví như chúng ta làm nghề thầy giáo, công nhân, nghề tài chính, bác sĩ… Lớp này là điều mà xã hội áp lên và là cái mà chính mỗi người nghĩ về mình như thế. Nhưng thật sự lại là không phải. Lớp thứ ba, cái lõi trong cùng mới thật sự là bản thể của mỗi người. Anh thích góc nhìn như thế. Và thơ, chính là cái lõi trong cùng, cái lớp thứ ba này, cái lớp cá thể riêng biệt.
Với Trần Lê Khánh, không phải mỗi khi viết xuống một con chữ, mới là thơ. Thơ là chất thơ. Khi mỗi người làm việc hay chơi nghệ thuật mà có chất thơ trong đó thì cuộc sống sẽ rất thú vị, thêm nhiều màu sắc. Khi đã có chất thơ, chính là cái đẹp, mà cái đẹp thì đối với bất kỳ ai cũng là điều có ý nghĩa với họ nhất trong cuộc sống này. Cái đẹp - mỹ, là đỉnh cao, là bao hàm cả chân và thiện. Có một vị thiền sư từng bảo với anh rằng, thơ cũng là một thước đo cho mình về năng lực nội tâm, năng lực tâm thức trên con đường thiền.
Kiếp này rồi kiếp nữa thôi
là hết quá khứ của mười ngón tay
(Xứ 71. Đồng)
Trần Lê Khánh thổ lộ, từ ngày làm thơ, viết những bài thơ, thì khi đọc thơ của những người khác, anh thấy hay hơn hẳn. Nhờ đó mà cuộc sống thêm đẹp khi bản thân anh có thêm nhiều sự thưởng thức.
Trong thơ, Trần Lê Khánh biểu cảm bằng thể tinh thần, tạo nên thế giới rất riêng không thể nắm bắt: “Vì ta không thể nhìn thấy nó bằng một cặp mắt thường ngày, cặp mắt thường bị che bớt đi bởi muôn vàn lo toan. Có người hỏi tôi định nghĩa về thơ là gì. Tôi bảo, nó đơn giản giống như khi ta chụp hình qua máy digital, hình ảnh của mọi thứ chung quanh ta được biểu thị rõ nét hơn, sống động hơn, đẹp hơn rất nhiều. Thơ là làm mọi thứ, mọi sự vật ta thấy, thông qua những con chữ, chúng sẽ đẹp hơn một chút. Và chỉ một chút này thôi cũng làm nên một thế giới của riêng mình. Tôi có một bài thơ định nghĩa về thơ như sau, tựa đề là Thơ - gió lạnh quá/ lời thì thầm/ trốn trong tai em/ lâu hơn một chút”.
Không hẳn chỉ có thơ ca là nơi Trần Lê Khánh bày tỏ cái thế giới riêng của mình. Có khi, bình yên là một buổi chiều ngắm nhìn hoàng hôn đang vội vã trốn một chiếc bóng của con thuyền. Anh làm thơ không chỉ là sự bày tỏ. Sáng tạo nên mỗi vần thơ, là sự khám phá, dấn thân và tìm ra những cái mới mẻ, bóc tách ra những điều tốt đẹp đang ẩn ở đâu đó.
 |
| Nhà thơ Trần Lê Khánh giao lưu với sinh viên Trường đại học Thủ Dầu Một, tháng 1/2025. |
Trong ngôn ngữ thơ của Trần Lê Khánh, mang phong cách tinh thần riêng, để người đọc tiếp xúc trực tiếp với thể linh hồn, hơn là hiện lên ngoài đời thực bằng một hình ảnh con người thực:
sân chùa sạch lá bóng trăng trơn
người vịn cánh cửa đếm ba mươi
tiếng mõ nhẹ thôi phật tức ngực
phật giấu mênh mông trong tướng người
(Sự dè sẻn cuối cùng)
“Nếu chúng ta ngắt từng cánh hoa ra để phân tích tại sao nó đẹp như vậy, thì sẽ là một sự thất bại”. Trần Lê Khánh tâm sự. “Khi đứng trước bông hoa, dưới ánh nắng lung linh, ta cảm nhận linh hồn của nó. Tất cả là từ ánh nắng, mùi hương, màu sắc, những ngọn gió nhẹ... Ngay với sự tham gia của người nhìn, người quan sát. Tất cả điều này cho chúng ta sự thưởng thức tuyệt vời, sâu hơn nữa là một sự giao tiếp.
Thi ca còn mang lại cả sự chìm đắm, và khi đó bài thơ là không phải của riêng ai. Nó là sự cảm nhận và tính cá nhân hoàn toàn biến mất”.
Nhà thơ Trần Lê Khánh, sinh năm 1971 ở Hòa Bình, quê Bắc Ninh, hiện sống và làm việc tại TP Hồ Chí Minh. Anh được nhận các giải thưởng: Giải thưởng Hội Nhà văn Việt Nam 2022 và 2025, Giải Văn học dịch Cliff Becker, Giải xuất sắc thơ - Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật Việt Nam 2021...Từ năm 2016, anh đã ra mắt bạn đọc nhiều tập thơ như “Lục bát múa”, “Dòng sông không vội”, “Ngày như chiếc lá”, “Lục bát múa trọn bộ”, “Giọt nắng tràn ly”, “Xứ”, “Ngàn bài thơ khác”, “Đồng”, “The Beginning of Water” tại Nxb White Pine Press, Mỹ... Tới đây, nhà thơ Trần Lê Khánh ra mắt tập thơ “The Sum of Now” tại Mỹ.
