Phát triển điện mặt trời mái nhà là xu hướng tất yếu

Động lực từ quy hoạch điện VIII điều chỉnh

Tháng 5/2023, Chính phủ đã phê duyệt Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn 2050 (Quy hoạch điện VIII) và đến tháng 4/2025 tiếp tục ban hành quyết định phê duyệt điều chỉnh Quy hoạch điện VIII. Quy hoạch yêu cầu ngành điện “đi trước một bước”, bảo đảm cung ứng đủ điện cho mục tiêu tăng trưởng GDP bình quân 10%/năm giai đoạn 2026-2030; kéo theo nhu cầu tăng trưởng điện năng 12-15%/năm.

Đáng chú ý, cơ cấu nguồn điện hướng tới tỷ lệ năng lượng tái tạo chiếm 74-75% tổng công suất vào năm 2050. Đến năm 2030, mục tiêu đặt ra là 50% trụ sở công sở và 50% hộ gia đình lắp đặt điện mặt trời mái nhà tự sản-tự tiêu, với tổng công suất điện mặt trời dự kiến đạt 46.000-73.000MW, chiếm khoảng 25-30% công suất điện cả nước.

Nhiệt điện Quảng Trạch I: "Điểm tựa" an ninh năng lượng và lời giải cho bài toán chuyển đổi xanh

03/12/2025 18:00

Ông Nguyễn Ngọc Trung, Phó Vụ trưởng Vụ Kinh tế ngành, Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương khẳng định: “Những con số này cho thấy năng lượng xanh, đặc biệt là điện mặt trời sẽ giữ vai trò quan trọng trong bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia và giảm phát thải khí nhà kính”.

Theo Quyết định 262/QĐ-TTg ban hành năm 2024 và Quyết định 768/QĐ-TTg ban hành năm 2025 của Thủ tướng Chính phủ, riêng khu vực 17 tỉnh, thành phố miền bắc được phân bổ 19.057MW điện mặt trời mái nhà trong giai đoạn 2025-2030, cùng hơn 11.000MW điện mặt trời tập tr

ung. Trước yêu cầu đó, Tổng công ty Điện lực miền Bắc (EVNNPC) - đơn vị quản lý, phân phối, kinh doanh điện tại 17 tỉnh, thành phố miền bắc (trừ thành phố Hà Nội) đã tiên phong triển khai các hoạt động hỗ trợ lắp đặt. Hết quý III/2025, EVNNPC đã tiếp nhận thông báo từ 111 khách hàng đăng ký phát triển điện mặt trời mái nhà với tổng công suất 164,6MW; trong đó: 64 khách hàng đã đưa vào vận hành với tổng công suất 72,3MW, 7 khách hàng đang triển khai, dự kiến bổ sung thêm 92,3MW.

Ngoài ra, theo thống kê của các công ty điện lực trên địa bàn, đã có 454MWp công suất điện mặt trời mái nhà được tạo ra bởi các tổ chức, cá nhân tự đầu tư lắp đặt, kèm theo hệ thống lưu trữ (BESS) khoảng 8.600kWh. Những con số đó cho thấy sự quan tâm lớn của xã hội đối với nguồn năng lượng sạch này.

Trưởng ban Truyền thông và Văn hóa doanh nghiệp EVNNPC Trịnh Thị Kim Ngân cho biết: "Dù mức bức xạ mặt trời miền bắc thấp hơn các vùng khác, khu vực vẫn có tiềm năng lớn nhờ quỹ mái nhà rộng, đặc biệt tại các đô thị, khu công nghiệp và các tỉnh trung du-đồng bằng. Việc triển khai điện mặt trời sẽ không đòi hỏi đầu tư thêm đường dây, trạm biến áp, giúp giảm chi phí hạ tầng và giảm áp lực cấp điện giờ cao điểm cho ngành".

EVNNPC giao kế hoạch phát triển điện mặt trời mái nhà cho 17 công ty điện lực, áp dụng cơ chế khuyến khích hoàn thành vượt mức. Đơn vị đồng thời khảo sát lắp đặt hệ thống tại các trụ sở, đội quản lý, kho, trạm để tiết kiệm chi phí vận hành và làm mô hình mẫu. Đầu năm 2025, hội nghị khách hàng được tổ chức tại các địa phương với hơn 4.000 doanh nghiệp lớn tham dự, cùng giải pháp “chìa khóa trao tay” giúp người dân và doanh nghiệp dễ dàng triển khai.

Nhiều mô hình thực tiễn đã chứng minh hiệu quả rõ rệt. Tại Khu công nghiệp Vân Trung (tỉnh Bắc Ninh), Công ty Trách nhiệm hữu hạn Crystal Martin Việt Nam lắp đặt hệ thống công suất 3,06MWp, đáp ứng 19,5% nhu cầu điện của nhà máy, tiết kiệm 3 triệu kWh mỗi năm. Doanh nghiệp đặt mục tiêu nâng sản lượng điện mặt trời lên 6 triệu kWh/năm, giảm 35% lượng phát thải CO2 vào năm 2030.

Tại tỉnh Lạng Sơn, Công ty Trách nhiệm hữu hạn một thành viên Xe điện DK Việt Nhật lắp 92kWp từ năm 2020, sản xuất trung bình 6.420kWh/tháng, tiết kiệm 15-20 triệu đồng tiền điện mỗi tháng. Nhiều hộ gia đình cũng được hưởng lợi như gia đình chị Trần Thu Thùy (tỉnh Bắc Ninh) đầu tư 200 triệu đồng cho hệ thống 18kWp và BESS 16,1kWh, giúp giảm hóa đơn từ 5-6 triệu đồng xuống chỉ còn 600-800 nghìn đồng/tháng. Trong các đợt mất điện, hệ thống còn cung cấp điện cho cả hàng xóm.

Điện mặt trời mái nhà đang trở thành ưu tiên hàng đầu của nhiều doanh nghiệp thủy sản. Ngoài giảm chi phí vận hành, đây còn là “điểm cộng” lớn trong đàm phán với các khách hàng quốc tế, đặc biệt là châu Âu và Mỹ

Ông Nguyễn Hoài Nam,

Tổng Thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP)

Ông Nguyễn Hoài Nam, Tổng Thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) cho biết: “Điện mặt trời mái nhà đang trở thành ưu tiên hàng đầu của nhiều doanh nghiệp thủy sản. Ngoài giảm chi phí vận hành, đây còn là “điểm cộng” lớn trong đàm phán với các khách hàng quốc tế, đặc biệt là châu Âu và Mỹ”.

Phó Tổng Giám đốc Công ty Cơ khí Ngãi Cầu Nguyễn Quang Tạo chia sẻ: "Ngoài hiệu quả về chi phí sử dụng năng lượng, việc lắp đặt điện áp mái còn giúp giảm đáng kể nhiệt nhà xưởng và cải thiện điều kiện làm việc".

Tháo gỡ rào cản, phát huy nguồn năng lượng tại chỗ

Dù tiềm năng lớn, phát triển điện mặt trời mái nhà tự sản-tự tiêu vẫn gặp không ít khó khăn. Ông Nguyễn Ngọc Trung chỉ rõ: Hành lang pháp lý còn thiếu và chưa đồng bộ khiến nhiều doanh nghiệp lúng túng trong đăng ký, đấu nối, vận hành; chi phí đầu tư ban đầu cao là rào cản với doanh nghiệp vừa và nhỏ; hạ tầng kỹ thuật của nhiều khu công nghiệp chưa đáp ứng yêu cầu tích hợp nguồn năng lượng phân tán; nhận thức về công nghệ và hiệu quả dài hạn của năng lượng xanh còn hạn chế.

Thực tế này đặt ra yêu cầu là cần sự đồng hành mạnh mẽ của chính quyền địa phương trong việc ban hành kế hoạch hành động cụ thể, hướng dẫn và tháo gỡ thủ tục liên quan đến xây dựng, môi trường, phòng cháy, chữa cháy; khuyến khích ứng dụng công nghệ tiên tiến và hệ thống lưu trữ điện năng. Nhiều chuyên gia cũng đề nghị sớm hoàn thiện chính sách tín dụng ưu đãi để hỗ trợ hộ dân và doanh nghiệp đầu tư. Việc phấn đấu đến năm 2030 có 50% số hộ dân lắp đặt điện mặt trời mái nhà chỉ có thể đạt được khi có sự phối hợp đồng bộ từ Trung ương đến địa phương.

Từ mô hình này, mỗi mái nhà được kỳ vọng có thể trở thành một “nhà máy điện mi-ni”. Với sự quyết tâm của ngành điện, sự chung tay của chính quyền, doanh nghiệp và người dân, điện mặt trời mái nhà tự sản-tự tiêu sẽ trở thành động lực quan trọng trong tiến trình chuyển dịch năng lượng, góp phần xây dựng nền kinh tế xanh và phát triển bền vững trong kỷ nguyên mới.