Người Nùng An ở Phúc Sen từ bao đời nay đã gắn bó với đá như một phần không thể tách rời của cuộc sống. Ở vùng đất núi non trùng điệp này, đi đâu cũng gặp đá, làm gì cũng gắn với đá. Cày ruộng gặp hòn đá, họ nhặt lên đặt bên bờ. Phát nương gặp đá, lại gánh về nhà. Năm tháng trôi đi, từng viên đá nhỏ dần được góp nhặt, xếp chồng, tạo thành hàng rào bao quanh vườn, chắn gió, giữ đất, ngăn lối đi, chống xói mòn. Hàng rào đá ở Phúc Sen không dùng xi-măng hay vữa, chỉ có đôi tay khéo léo và con mắt tinh tường. Người dân biết chọn viên nào đặt dưới làm nền, viên nào gác lên trên cho cân đối, sao cho bức tường đứng vững qua bao mùa mưa nắng. Mỗi bức rào như một công trình nghệ thuật thô mộc, được dựng nên bằng sức lao động và sự kiên nhẫn của con người miền sơn cước. Bà Nông Thị Phương, một người cao niên trong bản, kể lại: “Ngày trước nhà nào cũng tự xếp rào lấy. Ai có nhiều đá thì giúp nhà bên. Làm rào bằng đá vừa chắc, vừa để trâu bò khỏi phá ruộng. Đến đời con cháu, rào vẫn còn nguyên như cũ”.
Dọc những lối nhỏ quanh bản, đâu đâu cũng thấy hàng rào đá mấp mô, phủ rêu xanh. Có đoạn hàng rào uốn cong theo triền dốc, như dòng chảy nối liền nhà này với nhà kia. Có nơi, rào đá được tận dụng để quây mộ, giữ gốc cây, làm bờ giếng hay phân ranh ruộng nương. Mỗi khi hoàng hôn buông, ánh nắng cuối ngày rọi xuống những bức rào đá, tạo thành dải màu vàng ấm áp. Trong các khu mộ của bản, đá cũng hiện diện một cách trang nghiêm. Mộ phần tổ tiên được quây bằng những phiến đá xếp ngay ngắn, tạo cảm giác bền, vững chãi.
Ngày nay, nhịp sống hiện đại đang lan dần đến từng ngõ nhỏ của Phúc Sen. Những hàng rào đá truyền thống cũng đang dần bị thay thế bởi tường gạch, rào sắt tiện lợi, nhanh chóng và ít tốn công. Nhiều đoạn rào cũ nghiêng ngả, rêu phong, không còn ai sửa. Tuy vậy, vẫn có nhiều người dân nơi đây kiên trì giữ nếp xưa. Một số hộ còn biết kết hợp việc gìn giữ nét đẹp này với phát triển du lịch cộng đồng, mời du khách trải nghiệm xếp đá, nghe kể chuyện về tục thờ đá, dạo bước giữa những con ngõ đá rêu phong.
Trước cửa nhiều ngôi nhà, vẫn còn đặt “Cụ thạch” - hòn đá tạc hình chó giữ cửa, được tin là xua đuổi điều xấu, mang lại bình an. Vào ngày rằm, mùng một, người dân bày lễ nhỏ trước Cụ thạch như một lời tri ân với linh hồn canh giữ.
