Tại xã Tân Hưng, vùng trồng nhãn lớn của tỉnh Hưng Yên, nghề làm long nhãn đã gắn bó lâu đời với hàng trăm hộ dân. Không khí lao động rộn ràng hiện diện khắp các xóm làng, người lớn, trẻ nhỏ... đều tham gia vào các công đoạn bóc tách, sấy, đóng gói… Trung bình mỗi hộ có thể chế biến từ 1 tấn đến 5 tấn nhãn tươi/ngày, tạo việc làm cho hàng nghìn lao động thời vụ.
Anh Đỗ Kỳ Nam, xã Tân Hưng hiện sở hữu 4 ha nhãn đạt tiêu chuẩn VietGAP, đồng thời là chủ xưởng sấy long nhãn công suất 5 tấn nhãn tươi/ngày cho biết: Năm nay, nhãn được mùa cho nên lượng nhãn quả từ các nơi đổ về bán cho các lò làm long nhãn rất nhiều, giá hạ một chút nhưng thuận lợi cho việc chế biến long nhãn.
Dự kiến, vụ nhãn năm nay xưởng chế biến của gia đình anh Nam sẽ tiêu thụ hơn 160 tấn quả, sản xuất ra khoảng 18 tấn long nhãn thành phẩm, vừa tiêu thụ trong nước vừa xuất khẩu sang Trung Quốc.
Ông Đặng Văn Ứng, xã Hiệp Cường, trồng 7 ha nhãn và có hai lò sấy long bằng điện, mỗi ngày sấy được 1 tấn-1,2 tấn nhãn tươi.
Ông chia sẻ: Gia đình tôi trồng toàn giống nhãn quý theo quy trình VietGAP, chất lượng quả nhãn ngon và an toàn. Khi thu hoạch, một phần tôi bán quả tươi, một phần dùng để chế biến thành long nhãn; nên nhãn, long nhãn của gia đình tôi luôn được giá. Ngoài ra, tôi còn thu mua nhãn của người dân trong xã để chế biến, tạo việc làm cho hơn 50 lao động thời vụ với thu nhập ổn định từ 200 nghìn đồng-300 nghìn đồng/ngày.
Hưng Yên hiện có khoảng 5.800 ha nhãn, trong đó hơn 4.500 ha đang ở độ tuổi cho thu hoạch, với sản lượng ước đạt 50 nghìn tấn trong năm 2025, tăng 20-25% so với năm 2024. Đây là một năm được mùa với năng suất, chất lượng nhãn cao, tuy nhiên, bài toán tiêu thụ sản phẩm cũng trở nên cấp thiết khi sản lượng vượt trội, thị trường trong nước và xuất khẩu còn có những biến động.
Trong bối cảnh đó, việc chế biến sâu, nhất là nghề chế biến long nhãn tiếp tục khẳng định vai trò quan trọng trong việc giảm áp lực tiêu thụ quả tươi, gia tăng giá trị sản phẩm và tạo đầu ra ổn định cho người trồng. Long nhãn không chỉ là hướng đi để "giải cứu" nhãn vụ chính, mà còn là sản phẩm có tính thương mại cao, dễ bảo quản, vận chuyển, phục vụ nhu cầu tiêu dùng dài hạn và xuất khẩu.
Do vậy, nghề chế biến long nhãn đã vượt khỏi các làng nghề truyền thống, thu hút sự quan tâm, đầu tư của doanh nghiệp giúp nông dân tiêu thụ nhãn quả tươi thuận lợi.
Ông Trần Minh Đức, Giám đốc Công ty TNHH Vinagri Việt Nam cho biết: Công ty đầu tư hơn 3 tỷ đồng xây dựng hai xưởng sản xuất tại xã Mễ Sở và Tiên Hoa, thu mua khoảng 100 tấn nhãn mỗi vụ, 100% là giống Hương Chi trồng theo tiêu chuẩn VietGAP.
Nhãn được bóc trong phòng kín, có điều hòa, sát khuẩn nghiêm ngặt để sản xuất ra long nhãn và long nhãn ôm sen đạt chứng nhận OCOP 4 sao. Sản phẩm long nhãn có giá bán từ 300.000-400.000 đồng/ kg, cao hơn hẳn so với mặt bằng chung nhờ quy trình sản xuất nghiêm ngặt, chất lượng đồng đều, hương vị thơm vượt trội.
Ông Đức cho biết thêm: “Chúng tôi trả công cho lao động cao hơn mặt bằng để thu hút lao động lành nghề, trung bình công ty tạo việc làm cho 40 người vào cao điểm sản xuất. Mục tiêu của công ty thời gian tới là tiếp tục đầu tư công nghệ sấy tiên tiến để nâng tầm sản phẩm phục vụ thị trường xuất khẩu”.
Hiện nay, tỉnh Hưng Yên hiện có khoảng 400 hộ làm nghề sản xuất, chế biến long nhãn, tập trung ở các xã: Tân Hưng, Khoái Châu, Ân Thi, Tiên Hoa, Hiệp Cường… Long nhãn không đơn thuần là sản phẩm sấy khô mà là kết tinh của sự tỉ mỉ, khéo léo và kinh nghiệm được truyền qua nhiều thế hệ.
Theo những người làm nghề lâu năm, để làm ra được một mẻ long nhãn thơm ngon, người thợ phải tuyển lựa kỹ càng quả nhãn đạt chuẩn: Cùi dày, ngọt, thơm, không sâu bệnh.
Sau khi thu hái, nhãn được nhặt bỏ quả hỏng, xoáy lấy cùi rồi đưa vào lò sấy khô. Mỗi mẻ sấy kéo dài trung bình 24 giờ, với nhiệt độ được điều chỉnh cẩn thận để múi long nhãn có mầu vàng cánh gián, se mặt, dẻo và thơm ngậy đặc trưng. Trung bình 9-10 kg nhãn tươi mới cho ra 1 kg long nhãn thành phẩm.
Hiện toàn tỉnh Hưng Yên có hơn 20 sản phẩm long nhãn, long nhãn ôm sen của các cơ sở sản xuất được chứng nhận OCOP 3 sao, 4 sao. Đây là sự chuyển mình rõ rệt trong chế biến nông sản từ nhỏ lẻ sang chuyên nghiệp, có thương hiệu và khả năng vươn ra thị trường quốc tế.
Giữa mùa nhãn ngọt, từ những vườn cây trĩu quả đến những lò sấy “đỏ lửa”, nghề làm long nhãn ở Hưng Yên đang chứng minh sức sống bền bỉ, đóng góp tích cực vào tăng trưởng nông nghiệp và xây dựng thương hiệu đặc sản quê hương.
