Sáng 6/8, trong khuôn khổ Diễn đàn của Quốc hội về hoạt động giám sát 2025 diễn ra Chuyên đề "Hoạt động giám sát của Quốc hội góp phần phát triển kinh tế-xã hội của đất nước".
Mục tiêu của chuyên đề nhằm đánh giá khách quan, toàn diện kết quả hoạt động giám sát trong lĩnh vực kinh tế-xã hội thời gian qua; chỉ rõ những hạn chế, nguyên nhân và rút ra bài học kinh nghiệm có giá trị thực tiễn.
Đồng thời, tập trung đề xuất các giải pháp đổi mới nội dung, phương pháp và cách thức tổ chức thực hiện giám sát theo hướng rõ trọng tâm, sát thực tiễn, xác định rõ trách nhiệm và địa chỉ giám sát, góp phần nâng cao tính kịp thời, chiều sâu và khả năng kiến tạo chính sách trong giai đoạn phát triển mới của đất nước.
Nhiều chuyên đề giám sát quy mô lớn, có tác động lan tỏa mạnh mẽ
Báo cáo tổng quan về chuyên đề, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi cho biết, từ đầu nhiệm kỳ khóa XV đến nay, Quốc hội đã không ngừng đổi mới, nâng cao chất lượng hoạt động để đáp ứng yêu cầu thực tiễn, kịp thời quyết định nhiều vấn đề quan trọng của đất nước.
Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội và các cơ quan của Quốc hội đã đồng hành chặt chẽ với Chính phủ, ban hành nhiều quyết sách mạnh mẽ, linh hoạt ứng phó với bối cảnh mới, góp phần tạo nền tảng vững chắc cho phục hồi và phát triển kinh tế-xã hội.
Trong bối cảnh thế giới diễn biến nhanh, phức tạp, khó lường, hoạt động giám sát của Quốc hội tiếp tục được chú trọng đổi mới, đi vào thực chất, sát với đời sống kinh tế-xã hội và phát huy vai trò là “kênh cảnh báo sớm” đối với các vấn đề lớn của đất nước.
Quốc hội đã tổ chức thành công nhiều chuyên đề giám sát quy mô lớn, có tác động lan tỏa mạnh mẽ, như: giám sát tối cao việc thực hiện chính sách pháp luật về thực hành tiết kiệm, chống lãng phí; việc thực hiện chính sách, pháp luật về công tác quy hoạch kể từ khi Luật Quy hoạch có hiệu lực thi hành; về thị trường bất động sản và phát triển nhà ở xã hội giai đoạn 2015-2023; về triển khai các Chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 2021-2025; cũng như việc thực hiện Nghị quyết số 43/2022/QH15 về chính sách tài khóa, tiền tệ hỗ trợ Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế-xã hội; giám sát việc huy động, quản lý và sử dụng các nguồn lực phục vụ công tác phòng, chống dịch Covid-19 và các nghị quyết về các dự án quan trọng quốc gia.
Thông qua các hoạt động giám sát chuyên đề, nhiều kiến nghị đã được cơ quan hữu quan nghiêm túc tiếp thu, qua đó sửa đổi, bổ sung và hoàn thiện chính sách, pháp luật trên nhiều lĩnh vực, góp phần tháo gỡ khó khăn, khơi thông nguồn lực, thúc đẩy phát triển kinh tế-xã hội đất nước. Trên cơ sở thực tiễn và kết quả giám sát, Quốc hội khóa XV đã ban hành nhiều nghị quyết quan trọng, có tính chiến lược và lâu dài.
Bên cạnh đó, hoạt động giám sát tại các Bộ, ngành, địa phương được thực hiện sâu sát, gắn với thực tiễn, tập trung vào từng vấn đề cụ thể, thiết thực; trở thành nguồn thông tin đầu vào quan trọng, có giá trị thực tiễn cao, giúp Quốc hội kịp thời quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước.
Vai trò giám sát thông qua chất vấn, giải trình và theo dõi sau giám sát tiếp tục được nâng cao, thể hiện rõ tinh thần trách nhiệm, sự đồng hành của Quốc hội và các cơ quan của Quốc hội cùng Chính phủ, các Bộ, ngành, địa phương trong triển khai các chủ trương, chính sách và nhiệm vụ phát triển kinh tế-xã hội.
Nhiều nội dung chất vấn, giải trình đã chạm đến những vấn đề cấp thiết của người dân và doanh nghiệp, yêu cầu trách nhiệm giải trình rõ ràng, gắn với cam kết hành động cụ thể, qua đó tạo chuyển biến tích cực trong công tác điều hành và thực thi chính sách.
Những kết quả đạt được đã khẳng định rõ vai trò giám sát tối cao của Quốc hội trong phát triển kinh tế-xã hội. Hoạt động giám sát ngày càng đi vào thực chất, bám sát thực tiễn, đóng góp thiết thực cho công tác lập pháp và quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước. Qua đó, Quốc hội không chỉ thể hiện rõ vai trò kiến tạo, dẫn dắt mà còn củng cố niềm tin của cử tri và nhân dân cả nước.
Bên cạnh những kết quả đạt được, theo Chủ nhiệm Phan Văn Mãi, hoạt động giám sát vẫn còn những hạn chế cần được nhận diện và khắc phục kịp thời. Đặc biệt, trong bối cảnh tổ chức bộ máy nhà nước, nhất là hệ thống hành chính và các cơ quan trong bộ máy chính trị, đang được tinh gọn tổ chức, sắp xếp lại theo hướng hiệu lực, hiệu quả, thì yêu cầu đối với công tác giám sát không chỉ là giám sát đúng, trúng, mà còn phải sâu sát, kịp thời và có khả năng dẫn dắt, kiến tạo chính sách.
Tiếp tục đổi mới tư duy lựa chọn nội dung giám sát
Các tham luận trong khuôn khổ Chuyên đề tập trung làm rõ vai trò then chốt của giám sát trong phát hiện điểm nghẽn, thúc đẩy thực thi chính sách và hoàn thiện thể chế, tập trung vào các lĩnh vực thiết yếu như phục hồi kinh tế, đầu tư công, tín dụng, ngân sách, nhà ở xã hội, năng lượng, giáo dục, khoa học và công nghệ.
Nhiều ý kiến nhấn mạnh giám sát không chỉ kiểm tra, kiểm soát mà còn đóng vai trò kiến tạo, góp phần tháo gỡ vướng mắc pháp lý, tăng cường trách nhiệm giải trình và hiệu quả thực thi chính sách. Trong bối cảnh tinh gọn tổ chức, tư duy giám sát cần đổi mới theo hướng “kiến tạo và phát triển”.
Trước yêu cầu cấp bách của giai đoạn cách mạng mới, xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa kiến tạo và phát triển, Phó Trưởng Ban Chính sách, chiến lược Trung ương Nguyễn Thúy Anh cho rằng cần tiếp tục đổi mới toàn diện, đồng bộ công tác giám sát.
Trước hết, phải đổi mới quy trình, ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số trong công tác giám sát, trong đó cần hoàn thiện quy trình giám sát kinh tế-xã hội, bảo đảm khách quan, khoa học, thực tiễn. Công tác kiểm tra, giám sát đi đôi với kỷ luật, bảo đảm kiểm soát quyền lực hiệu quả, tăng cường quản trị quốc gia…
Cùng với đó, tăng cường hiệu quả giám sát tối cao của Quốc hội, đổi mới quy trình giám sát, nâng cao chất lượng chất vấn, giám sát ngân sách và tăng cường giám sát việc thực thi các nghị quyết, kiến nghị sau giám sát.
Đồng thời, thúc đẩy phối hợp giữa Quốc hội, các cơ quan Đảng, Chính phủ và đội ngũ chuyên gia, nhà khoa học để nâng cao chất lượng tham mưu, phản biện chính sách.
Ưu tiên kiểm tra, giám sát việc thể chế hóa các Nghị quyết, Chỉ thị của Đảng trong các văn bản quy phạm pháp luật; giám sát tiến trình cơ cấu lại nền kinh tế và cung cấp thông tin để phục vụ công tác cán bộ thuộc khối kinh tế-xã hội.
Phát biểu kết luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh nêu rõ, trong phiên chuyên đề thứ nhất, các đại biểu đã thẳng thắn chỉ ra những hạn chế còn tồn tại trong hoạt động giám sát hiện nay, trong đó nhấn mạnh tổ chức thực thi pháp luật vẫn là khâu yếu.
Nhiều kiến nghị tâm huyết, sâu sắc được các chuyên gia, nhà khoa học đưa ra, tập trung vào một số nhóm giải pháp cốt lõi nhằm tiếp tục đổi mới hoạt động giám sát thực sự trở thành công cụ kiến tạo và thúc đẩy phát triển.
Cụ thể, tiếp tục đổi mới tư duy lựa chọn nội dung giám sát, tập trung vào những vấn đề lớn, trọng điểm, bức xúc từ thực tiễn, có tác động trực tiếp đến phát triển kinh tế-xã hội, đời sống nhân dân và hiệu quả hoạt động của bộ máy sau sáp nhập, tổ chức lại.
Nâng cao chất lượng tổ chức và phương pháp giám sát, bảo đảm đi vào chiều sâu. Gắn kết chặt chẽ giữa khảo sát thực tế, làm việc trực tiếp với đối tượng giám sát và phân tích dữ liệu khách quan; đồng thời đề cao trách nhiệm giải trình cá nhân của người đứng đầu trong bối cảnh bộ máy tinh gọn hơn, khối lượng công việc ngày càng lớn.
Hoàn thiện cơ chế phối hợp liên ngành trong hoạt động giám sát, tạo sự gắn kết giữa các Ủy ban, các cơ quan của Quốc hội, Kiểm toán Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức liên quan, tránh chồng chéo, phân tán nguồn lực.
"Tất cả các giải pháp này đều nhằm hướng tới mục tiêu xây dựng hoạt động giám sát chủ động, hiệu lực, hiệu quả, thực sự đóng vai trò dẫn dắt và kiến tạo cho sự phát triển bền vững của đất nước", Phó Chủ tịch Quốc hội nêu rõ.
