Giữa cánh đồng lúa xanh mướt ở xã Hòa Minh, tỉnh Vĩnh Long, anh Nguyễn Văn Thời, người nông dân hơn 20 năm gắn bó với ruộng đồng vẫn gọi điện thoại thông minh của mình là “người bạn đồng hành”. Mỗi sáng ra đồng, anh chỉ cần mở ứng dụng, quét mã QR gắn trên thửa ruộng, ngay lập tức toàn bộ thông tin về giống lúa OM18, ngày gieo sạ, lượng phân bón, tình hình sâu bệnh và độ ẩm đất được cập nhật theo thời gian thực.
“Giờ tôi không cần ghi chép thủ công nữa. Cái mã nhỏ xíu này quản cả cánh đồng của tôi, từ lúc xuống giống đến thu hoạch mọi thông tin đều lưu hết”.
Câu chuyện của anh Thời không còn hiếm ở ĐBSCL,nơi nông nghiệp đang dần được số hóa để thích ứng với biến đổi khí hậu và thị trường toàn cầu hóa. Từ Vĩnh Long, An Giang đến Đồng Tháp, những thửa ruộng giờ đây không chỉ được đo bằng công tấc, mà còn được nhận diện bằng dữ liệu số.
Tại Vĩnh Long, ngành nông nghiệp địa phương đã sớm xây dựng nền tảng quản lý vùng trồng thông minh, kết nối với hệ thống truy xuất nguồn gốc quốc gia. Hàng trăm ha lúa, dừa và cây ăn trái đã được gắn mã QR định danh, giúp doanh nghiệp dễ dàng kiểm soát chất lượng vùng nguyên liệu và người tiêu dùng có thể truy xuất nguồn gốc sản phẩm chỉ bằng một thao tác quét mã.
Tại An Giang, nơi được xem là trung tâm sản xuất lúa giống của cả nước, mã QR được triển khai rộng rãi trong chương trình chuyển đổi số nông nghiệp. Hàng nghìn hộ dân ở các xã đã số hóa các thửa ruộng của mình, với đầy đủ thông tin về giống, thời gian gieo sạ, lượng phân bón và tình hình sâu bệnh. Qua dữ liệu này, các hợp tác xã và doanh nghiệp xuất khẩu có thể theo dõi, quản lý vùng nguyên liệu một cách chính xác, nâng cao năng suất, chất lượng và khả năng kết nối với thị trường trong nước và quốc tế.
Còn tại Đồng Tháp, địa phương được xem là đi đầu trong chuyển đổi số nông nghiệp, việc gắn mã QR đã lan tỏa đến từng hộ trồng lúa, xoài, sen. Toàn tỉnh có hơn 1.200 vùng trồng được định danh số, trong đó 80% diện tích sản xuất lúa được đưa lên bản đồ số.
Theo TS Đặng Kim Sơn, nguyên Viện trưởng Chính sách và Chiến lược phát triển nông nghiệp nông thôn, dù chỉ là phần “bề nổi” của quá trình chuyển đổi số, mã QR lại mở ra cánh cửa cho một chuỗi giá trị hoàn toàn mới. Khi mỗi thửa ruộng được định danh và mỗi hạt gạo có thể truy xuất nguồn gốc, nông dân trở thành người chủ động trong chuỗi giá trị, quản lý sản xuất dựa trên dữ liệu thay vì kinh nghiệm.
Dữ liệu thu thập được từ các thửa ruộng giúp địa phương và doanh nghiệp phân tích xu hướng sản xuất, theo dõi biến động khí hậu, đồng thời kết nối chặt chẽ với hệ thống logistics và dịch vụ tài chính nông nghiệp. Từ đó, nông nghiệp vùng ĐBSCL đang trải qua một cuộc cách mạng âm thầm nhưng mạnh mẽ, không chỉ thay đổi công nghệ mà còn chuyển biến tư duy, đưa người nông dân từ “làm theo kinh nghiệm” sang “làm theo dữ liệu”.
“Trong bối cảnh biến đổi khí hậu, xâm nhập mặn và chi phí đầu vào tăng cao, mã QR trên ruộng lúa, dù chỉ là một bước nhỏ của công nghệ đang mở ra một cuộc cách mạng lớn, âm thầm nhưng bền bỉ, trong cách người Việt canh tác và làm chủ mảnh đất của mình”.
TS Đặng Kim Sơn
Tiêu điểm: Chuyển đổi số nông nghiệp
