Mở rộng vai trò người dân, doanh nghiệp trong chuyển đổi số
Phát biểu tại phiên thảo luận tổ của Quốc hội về dự án Luật Chuyển đổi số, đại biểu Đặng Thị Bảo Trinh (Đà Nẵng) đề nghị cơ quan soạn thảo quy định cụ thể hơn các hành vi bị nghiêm cấm trong hoạt động chuyển đổi số, nhất là đối với trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn và thuật toán tự động.
Theo đại biểu, thực tiễn đã xuất hiện nhiều tình huống tiềm ẩn rủi ro như ứng dụng AI thiên lệch trong ra quyết định, công cụ số bị lợi dụng thao túng dư luận, lan truyền tin giả hoặc doanh nghiệp xuyên biên giới trốn thuế, che giấu thu nhập và dữ liệu giao dịch.
“Nếu luật không quy định rõ, cơ quan thực thi sẽ khó xác định hành vi vi phạm, đặc biệt trong các vụ việc xuyên biên giới. Khi luật nêu cụ thể, không chỉ là yêu cầu pháp lý mà còn là hàng rào đạo đức cho xã hội số, bảo đảm quá trình chuyển đổi số diễn ra an toàn, minh bạch, không bị thao túng”, đại biểu nhấn mạnh.
Từ thực tiễn đó, đại biểu đề nghị bổ sung rõ các nhóm hành vi bị nghiêm cấm như: Xây dựng hoặc sử dụng thuật toán, hệ thống AI có khả năng gây phân biệt đối xử; lợi dụng công nghệ số để kích động, chia rẽ xã hội, thao túng dư luận; sử dụng nền tảng số để trốn nghĩa vụ thuế, hợp đồng, báo cáo tài chính, hoặc truy cập, thay đổi, hủy, làm sai lệch dữ liệu gây mất an ninh kinh tế số, cản trở hoạt động điều tra.
Đối với Điều 6 - Hoạt động chuyển đổi số, đại biểu Đặng Thị Bảo Trinh cho rằng dự thảo hiện mới tập trung vào cơ quan nhà nước, chưa bao quát vai trò doanh nghiệp và người dân - hai lực lượng then chốt của tiến trình chuyển đổi số.
Đại biểu đề nghị phân loại hoạt động theo nhóm chủ thể, làm rõ trách nhiệm và cơ chế hỗ trợ từng nhóm, gồm: Cơ quan nhà nước - thực hiện quản trị nội bộ, cung cấp dịch vụ công, mở dữ liệu công; doanh nghiệp - ứng dụng dữ liệu, tự động hóa sản xuất, phát triển thương mại số; công dân - phát triển kỹ năng số, sử dụng dịch vụ số an toàn, xây dựng văn hóa số.
“Luật cần mở rộng phạm vi điều chỉnh, bổ sung nguyên tắc khuyến khích toàn dân tham gia chuyển đổi số, thông qua chính sách đào tạo kỹ năng số, hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ, hợp tác xã, hộ kinh doanh”, đại biểu kiến nghị.
Về hạ tầng chuyển đổi số, đại biểu đề nghị thống nhất khái niệm giữa các điều khoản để tránh nhầm lẫn khi quy hoạch, đầu tư, đồng thời xác định rõ: “Hạ tầng cho chuyển đổi số là tổng thể các yếu tố kỹ thuật, công nghệ, dữ liệu, nhân lực và thể chế bảo đảm cho việc thực hiện Chính phủ số, Kinh tế số và Xã hội số”.
Bảo đảm an toàn dữ liệu, phát triển văn hóa số - nền tảng tinh thần của chuyển đổi số
Đại biểu Nguyễn Thị Lệ (Thành phố Hồ Chí Minh) nhấn mạnh yêu cầu bảo đảm an toàn dữ liệu cá nhân, vì người dân còn nhiều lo ngại về rò rỉ dữ liệu. Đại biểu đề nghị bổ sung trách nhiệm của cơ quan nhà nước nếu để xảy ra rò rỉ, thất thoát dữ liệu cá nhân.
Với nền tảng xuyên biên giới có hoạt động thương mại điện tử tại Việt Nam, đại biểu đề nghị phải quy định nghĩa vụ đặt văn phòng đại diện tại Việt Nam, chịu trách nhiệm về xuất xứ và chất lượng hàng hóa giao dịch.
Cùng với đó, luật cần tăng cường giáo dục kỹ năng số, đưa nội dung này vào trường học, ban hành chuẩn năng lực số quốc gia, và có chế tài nghiêm đối với các nền tảng mạng xã hội phát tán tin giả, tin xấu độc.
Đại biểu Bùi Hoài Sơn (đoàn Hà Nội) đánh giá, dự án Luật Chuyển đổi số là đạo luật có tầm chiến lược, cụ thể hóa Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển và ứng dụng khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.
“Luật không chỉ tập trung vào hạ tầng hay công nghệ, mà còn hướng tới chuyển đổi mô hình tư duy, phương thức sản xuất và đời sống văn hóa-xã hội. Đặc biệt, việc dành riêng Điều 33 quy định về phát triển văn hóa số là một bước tiến lớn, thể hiện tinh thần của Nghị quyết Đại hội XIII và chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm về coi văn hóa là nền tảng tinh thần, là hệ điều tiết phát triển bền vững”, đại biểu Bùi Hoài Sơn nêu rõ.
Góp ý cụ thể, đại biểu đề nghị bổ sung nội hàm của “văn hóa số” không chỉ là số hóa di sản, dữ liệu văn hóa, mà còn là xây dựng hệ sinh thái sáng tạo, không gian văn hóa số an toàn, có định hướng; đồng thời khuyến khích hợp tác công tư trong phát triển hạ tầng văn hóa số.
Đại biểu cũng đề nghị đưa “giáo dục văn hóa số” vào chương trình đào tạo nhân lực số, nhằm hình thành công dân số có văn hóa, trách nhiệm và đạo đức trong không gian mạng.
“Chỉ khi con người Việt Nam được nuôi dưỡng bằng văn hóa số, chúng ta mới thực sự làm chủ công nghệ và làm chủ tương lai”, đại biểu Bùi Hoài Sơn nhấn mạnh.
