Cùng nhau dựng “lá chắn số” bảo vệ trẻ em trên không gian mạng

Những cạm bẫy trong "ngôi nhà số"

Theo khảo sát của Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc (UNICEF) năm 2022, 93% trẻ em Việt Nam từ 14-15 tuổi sử dụng internet mỗi ngày, với thời lượng trung bình 3-4 giờ trên các nền tảng như Facebook, TikTok, YouTube và Zalo.

Sự năng động của thế hệ trẻ mang lại cơ hội học tập và sáng tạo, song cũng kéo theo những rủi ro tiềm ẩn. Thống kê của Cục An ninh mạng và phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (Bộ Công an) cho thấy, các hành vi lừa đảo, thao túng và xâm hại trẻ em qua mạng có xu hướng gia tăng, với nhiều thủ đoạn tinh vi: dụ dỗ quay video nhạy cảm để tống tiền, giả danh tuyển dụng để buôn bán người hoặc lao động cưỡng bức. Các nền tảng mạng xã hội, diễn đàn kín và nhóm ẩn danh đang trở thành nơi chia sẻ, giao dịch nội dung xâm hại trẻ em.

Năm 2024, cả nước ghi nhận 381 vụ xâm hại tình dục qua mạng, nhiều vụ bắt nguồn từ việc khai thác thông tin cá nhân trên mạng xã hội như Facebook và Zalo. Từ đầu năm đến nay, cơ quan chức năng đã tiếp nhận và xử lý hơn 50 vụ “bắt cóc online” có yếu tố xuyên biên giới. Những con số này không chỉ phản ánh thực trạng gia tăng tội phạm công nghệ cao, mà còn cho thấy trẻ em Việt Nam đang cần được bảo vệ nhiều hơn trong “ngôi nhà thứ hai” - không gian mạng.

Lá chắn số từ cộng đồng

Trước bối cảnh đó, Chiến dịch “Không một mình-Cùng nhau an toàn trực tuyến” do Liên minh Niềm tin số khởi xướng, với sự bảo trợ của Bộ Công an, Bộ Giáo dục và Đào tạo, Bộ Y tế, UNICEF và cơ quan Liên hợp quốc về phòng, chống ma túy và tội phạm (UNODC), được phát động từ tháng 10 đến tháng 11/2025, như một hành động tập thể nhằm bảo vệ thế hệ trẻ trước các mối nguy kỹ thuật số.

Sự kiện trung tâm của chiến dịch là Ngày hội An toàn trực tuyến “Không một mình” vừa diễn ra tại Hà Nội trong hai ngày 1-2/11.

Dù trời mưa lạnh, không khí tại khu vực Quảng trường Đông Kinh nghĩa thục, phố đi bộ Hồ Gươm vẫn trở nên sôi động. Rất đông học sinh, sinh viên, phụ huynh và du khách cùng nhau khám phá khu trải nghiệm, tham gia các hoạt động tương tác.

Trong rực rỡ sắc màu công nghệ, nhóm học sinh Trường trung học phổ thông Trần Phú (Hà Nội) tò mò đeo tai nghe thuyết minh về một vụ lừa đảo trực tuyến. Khánh Vân, học sinh lớp 12, Trường trung học phổ thông Trần Phú (Hà Nội) thốt lên: “Em cũng từng nhận được cuộc điện thoại lừa đảo như thế này”. Một số bạn trẻ khác thì giật mình vì không thể ngờ những tin nhắn, cú click chuột tưởng như vô hại lại có thể là cái bẫy của kẻ lừa đảo.

Triển lãm số đa giác quan tại đây đã tái hiện những tình huống nhận diện lừa đảo, xâm hại trực tuyến; khu công nghệ tương tác giới thiệu công cụ kiểm soát nội dung và cảnh báo nguy cơ cho trẻ em.

Nguyễn Anh Thư, học sinh lớp 8, Trường trung học cơ sở Ngô Sĩ Liên chia sẻ: “Trước đây con nghĩ tin nhắn lạ hay lời mời kết bạn chỉ là chuyện bình thường. Giờ con hiểu rõ hơn về những nguy cơ lừa đảo trực tuyến và cần học cách tự bảo vệ mình".

Chị Thu Hiền (phường Bạch Mai, Hà Nội) nói, những trải nghiệm tại đây giúp chị hiểu rằng, con trẻ cần được hướng dẫn và trò chuyện thường xuyên hơn về an toàn trực tuyến.

Theo Ban tổ chức, sau một tháng triển khai trên phạm vi toàn quốc, chiến dịch “Không một mình” đã quy tụ hơn 2.000 trường học, hàng trăm doanh nghiệp công nghệ tham gia, đồng hành và hơn 1 tỷ lượt tiếp cận trên không gian mạng.

Thiếu tướng Lê Xuân Minh - Cục trưởng Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao khẳng định: “Không một cá nhân hay cơ quan nào có thể đơn độc đối mặt với thách thức này. Chúng ta cần sự chung tay của toàn xã hội, từ gia đình, nhà trường, doanh nghiệp công nghệ đến các tổ chức quốc tế và cộng đồng".

Lời khẳng định ấy cũng là tinh thần xuyên suốt của chiến dịch, mỗi người cần là một “lá chắn số” bảo vệ cộng đồng. Bên cạnh đó, chiến dịch cũng thúc đẩy một trụ cột quan trọng: trách nhiệm của các nền tảng trực tuyến.

Từ công ước Hà Nội đến cam kết cộng đồng

Trong khuôn khổ Lễ mở ký Công ước Hà Nội 2025, tọa đàm quốc tế “Vai trò của nền tảng trực tuyến trong bảo vệ trẻ em và thanh thiếu niên” với sự tham gia của Cục An ninh mạng và phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao, đại diện UNICEF, UNODC, Meta, TikTok, Google. Các bên thống nhất rằng, nền tảng trực tuyến chính là tuyến phòng thủ đầu tiên nếu được quản trị an toàn và có trách nhiệm.

Theo báo cáo của Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế (OECD) năm 2025, trong 50 nền tảng chia sẻ nội dung trực tuyến lớn nhất thế giới, chỉ có 20 nền tảng công bố báo cáo minh bạch về xử lý nội dung xâm hại trẻ em. Thực tế này cho thấy vẫn còn khoảng trống lớn trong trách nhiệm của doanh nghiệp công nghệ toàn cầu.

Tại buổi tọa đàm, bà Michaela Bauer, Phó Trưởng đại diện UNICEF tại Việt Nam, nhấn mạnh việc “bảo vệ đi cùng với trao quyền” để trẻ em không chỉ an toàn, mà còn có năng lực số để tự bảo vệ mình".

Hiện nay, Liên minh Niềm tin số đang tiếp tục mở rộng chương trình giáo dục kỹ năng số trong trường học, phối hợp Tổng đài quốc gia 111 và các tổ chức bảo vệ trẻ em, hình thành “lá chắn số” trên phạm vi quốc gia.

Hơn 2.000 trường học trên cả nước đã tổ chức các buổi thảo luận, tiết học, tạo diễn đàn kỹ năng số cho học sinh. Hàng trăm KOL và nghệ sĩ trẻ cùng đồng hành đưa thông điệp “Cùng nhau an toàn trực tuyến” đến gần giới trẻ theo cách tự nhiên nhất.

Đây chính là bước đi tiên phong trong việc thực hiện Công ước Hà Nội về phòng, chống tội phạm mạng.

Tại lễ ký kết, đại diện UNODC cũng đánh giá Việt Nam là một trong những quốc gia tiên phong trong việc kết hợp công nghệ, pháp luật và cộng đồng để xây dựng môi trường số nhân văn, an toàn cho trẻ em.

Trong thế giới phẳng, nơi mỗi cú click có thể mở ra cả cơ hội lẫn rủi ro, an toàn trực tuyến không còn là lựa chọn mà là quyền cơ bản của mỗi trẻ em.

“Không một mình” còn là lời nhắc nhở rằng: bảo vệ trẻ em trên môi trường số không chỉ là trách nhiệm của Nhà nước hay doanh nghiệp công nghệ, mà bắt đầu từ mỗi phụ huynh, thầy cô và chính các em.

Thiếu tướng Lê Xuân Minh nói: “Từ một chia sẻ tích cực hay một lời cảnh báo đúng lúc, mỗi người trong chúng ta đều có thể dựng thêm một viên gạch trong bức tường an toàn cho hàng triệu trẻ em Việt Nam".

Giữa thế giới kết nối bằng dữ liệu, điều quan trọng nhất vẫn là niềm tin số, niềm tin rằng mọi đứa trẻ có thể học tập, sáng tạo và lớn lên không sợ hãi, không một mình.