Cơ cấu lại nền kinh tế: Cần giải pháp đột phá

4 chỉ tiêu không đạt

Theo Báo cáo của Chính phủ do Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc trình bày trước Quốc hội chiều 20/10, trong 27 chỉ tiêu của Nghị quyết số 31/2021/QH15 ngày 12/11/2021 của Quốc hội về Kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2021-2025, tính đến nay, có 23/27 chỉ tiêu có thông tin đánh giá; trong đó số chỉ tiêu có khả năng hoàn thành là 10/23; số chỉ tiêu khó có khả năng hoàn thành: 9/23 và số chỉ tiêu dự kiến không hoàn thành 4/23.

Ngoài ra, theo Phó Thủ tướng, một số chỉ tiêu như tăng năng suất lao động; số lượng các doanh nghiệp; số lượng hợp tác xã nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao; tỷ lệ hợp tác xã nông nghiệp liên kết với doanh nghiệp theo chuỗi giá trị; tỷ trọng chi cho khoa học và công nghệ, trong quá trình thực hiện gặp nhiều khó khăn và thách thức, đòi hỏi phải có nhiều nỗ lực rất lớn mới có thể đạt được.

Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc nêu rõ, tính đến thời điểm này, 86/102 nhiệm vụ trọng tâm (chiếm 84,3%) đã được triển khai hoàn thành; có 16/102 (chiếm 15,7%) nhiệm vụ đã có dự thảo và đang tiếp tục triển khai thực hiện.

Công tác cơ cấu lại ngân sách Nhà nước được đẩy mạnh theo hướng tăng cường vai trò chủ đạo của ngân sách Trung ương, nâng cao tính tự chủ của ngân sách địa phương. Cơ cấu đầu tư công được cải thiện rõ nét, góp phần thúc đẩy tăng trưởng. Tiến độ cổ phần hóa, thoái vốn doanh nghiệp nhà nước được quan tâm, bảo đảm chặt chẽ, công khai, minh bạch.

Trong lĩnh vực tín dụng, công tác cơ cấu lại các tổ chức tín dụng gắn với xử lý nợ xấu được triển khai đồng bộ, hướng đến ổn định và nâng cao chất lượng tín dụng. Các đơn vị sự nghiệp công lập được sắp xếp tinh gọn, nâng cao hiệu quả hoạt động.

Các loại thị trường như tài chính, bất động sản, lao động, khoa học-công nghệ tiếp tục được hoàn thiện khung khổ pháp lý, thúc đẩy hoạt động minh bạch, an toàn, lành mạnh. Liên kết vùng, phát triển đô thị, đầu tư hạ tầng số, hạ tầng giao thông nội vùng và liên vùng được tăng cường, đạt nhiều kết quả nổi bật.

Đáng chú ý, cơ cấu kinh tế tiếp tục chuyển dịch tích cực, với tỷ trọng công nghiệp và dịch vụ chiếm hơn 80% GDP; năng lượng tái tạo chiếm 15% sản lượng điện; kinh tế số chiếm gần 14% GDP.

Bên cạnh kết quả đạt được, Chính phủ thẳng thắn chỉ ra một số hạn chế, gồm tiến độ xây dựng thể chế còn chậm, cơ cấu kinh tế và mô hình tăng trưởng chuyển dịch chưa mạnh; phát triển doanh nghiệp và khu vực kinh tế tư nhân còn hạn chế; một số lĩnh vực trọng tâm chưa đạt hiệu quả kỳ vọng, trong đó năng suất lao động chưa đáp ứng yêu cầu của giai đoạn mới.

Để khắc phục, theo Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc, Chính phủ xác định 6 trọng tâm chỉ đạo, trong đó nhấn mạnh hoàn thiện thể chế, thúc đẩy giải ngân đầu tư công, phát triển doanh nghiệp, phát huy vai trò của các cực tăng trưởng, chuyển dịch cơ cấu ngành theo hướng công nghệ cao, xanh, số và bền vững.

Phó Thủ tướng cho biết, Chính phủ đang tập trung nghiên cứu xây dựng mô hình phát triển kinh tế mới gắn với giai đoạn tăng trưởng cao, khai thác hiệu quả thành quả của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ 4, phát triển kinh tế số, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, kinh tế dữ liệu...

Định hình các động lực tăng trưởng mới

Thẩm tra đánh giá tình hình kết quả thực hiện Nghị quyết số 31/2021/QH15, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội Phan Văn Mãi nhấn mạnh, Ủy ban Kinh tế và Tài chính đánh giá cao quyết tâm, nỗ lực và sự thống nhất hành động của Chính phủ trong bối cảnh khó khăn chưa từng có, góp phần bảo đảm mục tiêu vừa phục hồi, phát triển kinh tế-xã hội, vừa cơ cấu lại nền kinh tế theo hướng bền vững, tự chủ và hội nhập sâu rộng.

Theo Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính, mặc dù đạt được một số kết quả nhất định, việc cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2021-2025 vẫn còn một số tồn tại, hạn chế, đề nghị Chính phủ đánh giá, xác định rõ nguyên nhân và mức độ tác động của các hạn chế đối với hiệu quả tổng thể của Kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2021-2025, làm cơ sở, rút kinh nghiệm và định hướng cho giai đoạn tiếp theo.

Ủy ban đề nghị Chính phủ đánh giá rõ tác động của việc không hoàn thành các chỉ tiêu tập trung ở các nhóm mục tiêu về chất lượng tăng trưởng, năng suất lao động, phát triển thị trường, doanh nghiệp và đổi mới sáng tạo đối với kết quả và hiệu quả tổng thể của Kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2021-2025, đồng thời rút ra bài học kinh nghiệm để xác định các giải pháp mang tính chiến lược cho giai đoạn 2026-2030, bảo đảm kế thừa kết quả và khắc phục triệt để các tồn tại hiện nay.

Ông Phan Văn Mãi cũng chỉ rõ, mô hình tăng trưởng chậm chuyển đổi, vẫn chủ yếu dựa vào vốn và lao động, trong khi các động lực bền vững như đổi mới sáng tạo, khoa học, công nghệ và kinh tế tri thức đóng góp còn hạn chế, khiến mô hình tăng trưởng khó chuyển dịch theo chiều sâu, đối mặt nguy cơ mắc kẹt trong bẫy thu nhập trung bình.

Năng suất lao động cải thiện chậm, bình quân giai đoạn 2021-2025 chỉ đạt 5,24%/năm, thấp hơn nhiều so với mục tiêu 6,5% và thấp đáng kể so với các nước trong khu vực.

Ngoài ra, cơ cấu ngành kinh tế chuyển dịch chậm, giá trị gia tăng còn thấp. Tỷ trọng nông nghiệp trong GDP tuy giảm nhưng còn cao, trong khi công nghiệp chế biến, chế tạo và dịch vụ giá trị gia tăng cao phát triển chưa tương xứng, chủ yếu dựa vào gia công, lắp ráp.

Công nghiệp hỗ trợ chậm phát triển, tỷ lệ nội địa hóa chỉ khoảng 36,6%, cho thấy doanh nghiệp trong nước chưa tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu. Nông nghiệp chậm chuyển từ “sản xuất” sang “kinh tế nông nghiệp”, giá trị gia tăng còn thấp, công nghiệp chế biến và bảo quản sau thu hoạch phát triển chưa đáp ứng yêu cầu.

Bên cạnh đó, việc phát triển các loại thị trường còn chưa đồng bộ, thiếu chiều sâu. Thị trường tài chính, ngân hàng đối mặt một số rủi ro tiềm ẩn, nợ xấu tập trung ở lĩnh vực bất động sản và xây dựng, là những ngành sử dụng vốn lớn, chu kỳ dài và khả năng phục hồi chậm.

Thị trường khoa học, công nghệ phát triển chưa tương xứng, việc phân bổ và sử dụng nguồn lực còn hạn chế, tỷ lệ chi ngân sách Nhà nước cho khoa học, công nghệ giai đoạn 2021-2025 chưa đáp ứng yêu cầu.

Thêm vào đó, năng lực nội tại của khu vực doanh nghiệp tư nhân và kinh tế tập thể còn hạn chế, quy mô nhỏ, thiếu liên kết chuỗi giá trị, trong khi thu hút và lan tỏa từ khu vực FDI chưa đạt kỳ vọng. Tiến độ cổ phần hóa, thoái vốn của doanh nghiệp nhà nước còn chậm. Không gian phát triển kinh tế vùng còn dàn trải, thiếu các trung tâm, cực tăng trưởng và chuỗi giá trị có sức cạnh tranh quốc tế.

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính nhấn mạnh, về định hướng thực hiện những tháng cuối năm 2025, Ủy ban thống nhất với 5 nhóm giải pháp nêu trong Báo cáo của Chính phủ.

Trong bối cảnh kinh tế thế giới còn nhiều biến động, cần tiếp tục ưu tiên củng cố ổn định kinh tế vĩ mô, bảo đảm các cân đối lớn, duy trì dư địa chính sách, đồng thời đẩy mạnh cơ cấu lại nền kinh tế gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng theo hướng xanh, số và bền vững, tạo nền tảng vững chắc để hoàn thành các mục tiêu của giai đoạn 2021-2025, định hình các động lực tăng trưởng mới cho giai đoạn 2026-2030.