Cần thiết luật hóa đặc thù giáo dục nghệ thuật trong hệ thống giáo dục quốc dân

Thời điểm “vàng” để thể chế hóa

Góp ý về 3 dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục, Luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi) và Luật Giáo dục đại học (sửa đổi), PGS, TS Bùi Hoài Sơn, Ủy viên chuyên trách Ủy ban Văn hóa, Xã hội của Quốc hội nhấn mạnh: Đây là những dự án luật có ý nghĩa nền tảng đối với tương lai đất nước, bởi giáo dục là nơi gieo mầm tri thức, nhân cách và năng lực sáng tạo cho con người Việt Nam trong kỷ nguyên mới.

Theo PGS, TS Bùi Hoài Sơn, trong hệ thống giáo dục quốc dân hiện nay, giáo dục nghệ thuật là lĩnh vực đặc thù nhưng còn nhiều thiệt thòi. Đây là mảnh đất nuôi dưỡng tâm hồn, bản sắc và sáng tạo - những giá trị làm nên “sức mạnh mềm” của quốc gia, song lại chưa được thể chế hóa tương xứng.

“Nhiều năm qua, giáo dục nghệ thuật vẫn loay hoay giữa hai trạng thái ‘nửa chính quy, nửa đặc cách’. Các cơ sở đào tạo nghệ thuật chuyên nghiệp, từ âm nhạc, múa, sân khấu, điện ảnh đến mỹ thuật, gặp nhiều khó khăn trong tuyển sinh, xác định chương trình, công nhận văn bằng, kiểm định chất lượng và đặc biệt là cơ chế tài chính. Nguyên nhân sâu xa là do pháp luật chưa thừa nhận đặc thù của giáo dục nghệ thuật như một phân hệ riêng trong hệ thống giáo dục quốc dân”, PGS, TS Bùi Hoài Sơn cho hay.

Đại biểu Quốc hội đoàn Hà Nội cũng cho rằng, khi 3 dự án luật về lĩnh vực giáo dục đồng thời được sửa đổi, đây là thời điểm “vàng” để thể chế hóa đầy đủ, nhất quán những đặc thù của giáo dục nghệ thuật, tạo nền tảng phát triển bền vững cho lĩnh vực vốn được coi là “linh hồn” của văn hóa dân tộc.

Từ tổng kết trong nước và kinh nghiệm quốc tế như Hàn Quốc, Pháp, Nhật Bản, đại biểu nhấn mạnh, có thể thấy giáo dục nghệ thuật chỉ thực sự phát triển khi được luật hóa như một loại hình đào tạo đặc thù, với các tiêu chí riêng về mục tiêu, chương trình, tổ chức và chính sách.

Từ đó, PGS, TS Bùi Hoài Sơn nêu 4 nhóm đặc thù lớn cần được thể chế hóa. Thứ nhất, về mục tiêu và người học: Giáo dục nghệ thuật nhằm phát triển cảm thụ thẩm mỹ và năng lực biểu đạt sáng tạo, người học thường được tuyển từ nhỏ, học liên thông liên tục 7-9 năm, nên không thể áp dụng khung thời gian hay độ tuổi phổ thông thông thường.

Khi 3 dự án luật về lĩnh vực giáo dục đồng thời được sửa đổi, đây là thời điểm “vàng” để thể chế hóa đầy đủ, nhất quán những đặc thù của giáo dục nghệ thuật.

PGS, TS Bùi Hoài Sơn

Thứ 2, về chương trình và phương pháp: Chương trình nghệ thuật gắn chặt với thực hành nghề, với tỷ lệ cao của học cá nhân và nhóm nhỏ. Việc đánh giá không thể dựa vào trắc nghiệm hay thi viết, mà phải qua biểu diễn, sáng tác, dàn dựng, công diễn - những sản phẩm mang giá trị cảm xúc, sáng tạo.

Thứ ba, về nhà giáo, kiểm định và văn bằng: Người dạy nghệ thuật vừa là nghệ sĩ, vừa là giảng viên; nhiều người có tài năng lớn nhưng thiếu văn bằng phù hợp với chuẩn hiện hành.

Do đó, cần có cơ chế công nhận năng lực nghề nghiệp song song với chuẩn học thuật. Tiêu chí kiểm định chất lượng, chuẩn đầu ra cũng cần riêng biệt, không thể dùng thước đo của các ngành kỹ thuật hay khoa học xã hội.

Thứ tư, về chính sách và hỗ trợ: Đây là lĩnh vực đòi hỏi chi phí cao cho đạo cụ, phục trang, sân khấu, biểu diễn. Cần luật hóa các chính sách học bổng, hỗ trợ tài năng trẻ, miễn giảm học phí, đặc cách trong tuyển sinh và xét tốt nghiệp. Chính sách đãi ngộ nhà giáo nghệ thuật cũng phải riêng biệt, phù hợp với đặc thù lao động sáng tạo.

Đẩy mạnh giáo dục giá trị sống, lý tưởng sống và văn hóa-nghệ thuật cho học sinh

19/09/2025 20:58

Nuôi dưỡng ‘sức mạnh mềm’ của dân tộc

Đánh giá cao nỗ lực của Chính phủ trong việc đưa những nội dung đặc thù này vào các dự thảo luật, PGS, TS Bùi Hoài Sơn cũng đề nghị Ban soạn thảo có điều khoản giao Chính phủ ban hành các nghị định, Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành các thông tư hướng dẫn thi hành những quy định đặc thù của giáo dục nghệ thuật.

Đồng thời, xem xét khả năng xây dựng một nghị định riêng về tổ chức và quản lý giáo dục nghệ thuật trong hệ thống giáo dục quốc dân, trình đồng thời với các dự thảo luật, nhằm tạo cơ sở pháp lý quan trọng để Bộ Giáo dục và Đào tạo phối hợp hiệu quả với Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch trong quản lý lĩnh vực này.

Cũng theo PGS, TS Bùi Hoài Sơn, Hà Nội - với vai trò trung tâm văn hóa, giáo dục và sáng tạo của cả nước cần được xác định là “đầu tàu của giáo dục nghệ thuật quốc gia”.

Thành phố có thể thí điểm mô hình quản lý, tuyển sinh, kiểm định riêng cho lĩnh vực nghệ thuật, đồng thời phát triển các trường nghệ thuật trở thành “hạt nhân” trong hệ sinh thái công nghiệp văn hóa của thủ đô.

“Nếu làm tốt, Hà Nội không chỉ đào tạo tài năng nghệ thuật mà còn góp phần hình thành một lực lượng sáng tạo - nguồn nhân lực đặc biệt của nền kinh tế tri thức và công nghiệp văn hóa Việt Nam trong giai đoạn mới”, ông nhấn mạnh.

PGS, TS Bùi Hoài Sơn khẳng định, giáo dục không chỉ là sự nghiệp “trồng người”, mà còn là sự nghiệp “nuôi dưỡng tâm hồn”. Vì vậy, đại biểu đề nghị Quốc hội, Chính phủ và các cơ quan soạn thảo nhìn nhận đúng vị trí, vai trò của giáo dục nghệ thuật, coi đây là bộ phận hữu cơ của nền giáo dục quốc dân.

“Thể chế hóa các đặc thù của lĩnh vực này không chỉ là yêu cầu kỹ thuật lập pháp, mà còn là cách chúng ta nuôi dưỡng ‘sức mạnh mềm’ của dân tộc trong kỷ nguyên hội nhập và sáng tạo”, PGS, TS Bùi Hoài Sơn nhấn mạnh.