Theo đó, phí dịch vụ được tính theo nhóm đối tượng, khu vực và khối lượng phát sinh. Quyết định này nhằm giảm lượng chất thải ra môi trường, hướng tới quản lý đô thị bền vững và văn minh. Ghi nhận từ người dân và lực lượng thu gom rác dân lập cho thấy còn nhiều băn khoăn về tính khả thi của phương án này trong điều kiện thực tế hiện nay.
Băn khoăn từ thực tế
Theo Quyết định số 67/2025/ QĐ-UBND, từ ngày 1/6/2025, các hộ gia đình và chủ nguồn thải nhỏ sẽ phải đóng phí thu gom, vận chuyển rác theo mức khối lượng phát sinh hằng tháng. Nếu khối lượng rác dưới 126 kg/tháng, mức phí là 76.000 đồng. Khối lượng hơn 420 kg/tháng, mức phí có thể xấp xỉ 600.000 đồng. Mức thu phân theo ba khu vực: Thành phố Thủ Đức và các quận nội thành; huyện Hóc Môn, Nhà Bè, Cần Giờ; huyện Bình Chánh, Củ Chi.Chị Dương Hoàng Điệp (Đường số 11, phường Bình Hưng Hòa, quận Bình Tân) cho biết: “Gia đình tôi đóng khoảng 80.000 đồng mỗi tháng cho dịch vụ thu gom và vận chuyển rác.
Nếu thu phí theo khối lượng thì ai giám sát việc cân rác, làm sao xác định lượng rác từng nhà?”.Bà Nguyễn Thị Lan, chủ đường dây thu gom rác dân lập tại phường Sơn Kỳ, quận Tân Phú chia sẻ: “Tôi phụ trách gần 300 hộ, nhưng chỉ thu được ráctừ khoảng 230 hộ. Người thuê trọ, thường mang rác sang khuvực khác bỏ để tránh đóng phí. Nay áp dụng cân rác, chắc chắn rất khó thực hiện”.
Cũng theo bà Lan, phường Sơn Kỳ đang trong quá trình sáp nhập hành chính, các tổ thu gom rác dân lập chưa nhận được hướng dẫn về triển khai thu phí theo khối lượng. Do phân loại rác tại nguồn chưa triển khai đồng bộ, Sở Tài nguyên và Môi trường Thành phố Hồ Chí Minh cho biết: Từ ngày 1/6/2025, các hộ dân chỉ đóng một mức phí cố định theo khu vực, chưa tính phí theo khối lượng phát sinh.
Cụ thể, hộ dân ở thành phố Thủ Đức và các quận sẽ đóng 84.000 đồng/ tháng; hộ ở Hóc Môn, Nhà Bè, Cần Giờ là 80.000 đồng/tháng; hộ ở Củ Chi, Bình Chánh là 76.000 đồng/tháng. Khi triển khai phân loại rác tại nguồn theo Luật Bảo vệ môi trường năm 2020, sẽ xác định khối lượng rác phát sinh bình quân (không tính rác tái chế và rác nguy hại) để điều chỉnh mức thu phù hợp.
Cần giải pháp đồng bộ
Ông Đặng Văn Khoa, Chủ tịch Hội Bảo vệ thiên nhiên và môi trường Thành phố Hồ Chí Minh nhận định đây là hướng điđúng. Tuy nhiên, việc triển khai cần nghiên cứu kỹ, phù hợp tâm lý, thói quen sinh hoạt của người dân đô thị. “Câu chuyện phân loại rác tại nguồn đã đặt ra hơn 10 năm nhưng triển khai chưa đồng bộ. Thu phí rác theo khối lượng là cần thiết, nhưng phải có lộ trình, có điều tra xã hội học, có tuyên truyền vận động sát dân, sát thực tế đời sống”, ông Khoa nhấn mạnh.
Ông đề xuất giới thiệu phương án đến từng hộ dân, từng hộ kinh doanh. Có thể tham khảo mô hình thu rác qua túi chuyên dụng như Hội An, sử dụng nhiều túi thì trả chi phí cao hơn, tạo động lực giảm phát thải. Các hộ kinh doanh được bố trí túi hoặc thùng chứa riêng. Tiến sĩ Phạm Viết Thuận, Viện trưởng Kinh tế tài nguyên và môi trường Thành phố Hồ Chí Minh đề xuất phát phiếu khảo sát để các hộ dân tự đăng ký mức phát sinh rác hằng tháng và phân loại sơ bộ tại nguồn.
Trên cơ sở đó, chính quyền địa phương thống kê, điều chỉnh mức thu phù hợp. Ông cho rằng: “Chính quyền địa phương nên trực tiếp thu phí, vì nắm rõ thực tế địa bàn, dễ tuyên truyền vận động và nâng cao ý thức người dân”. Các chuyên gia đề xuất triển khai giải pháp công nghệ như số hóa dữ liệu lượng rác phát sinh, lập bản đồ quản lý thu gom, xây dựng hệ thống giám sát xử lý chất thải theo thời gian thực để quản lý môi trường minh bạch, hiệu quả; cần phát túi đựng rác phân loại từ đầu.
Đại diện một doanh nghiệp bao bì tại Quận 12 cho biết: “Bộ Nông nghiệp và Môi trường khuyến khích thu gom, tái chế rác thải nhựa. Phân loại rác tại nguồn sẽ hiệu quả hơn nếu mỗi loại rác có túi chuyên dụng với màu sắc và thông tin rõ ràng, như Nhật Bản đang áp dụng”. Tại Nhật Bản, rác sinh hoạt được phân loại theo 4-5 nhóm, mỗi loại bỏ trong túi riêng. Xe chuyên dụng thu gom theo lịch định kỳ, góp phần tối ưu hóa quy trình xử lý, tiết kiệm chi phí, giảm phát thải.
Tuy nhiên, cần chế tài xử phạt mạnh với các hành vi xả rác bừa bãi - một vấn nạn tồn tại lâu năm tại đô thị đông dân như Thành phố Hồ Chí Minh. Áp dụng mức phạt hành chính cao, xử lý triệt để các vi phạm sẽ giúp nâng cao ý thức cộng đồng trong bảo vệ môi trường. Mỗi ngày, Thành phố Hồ Chí Minh phát sinh khoảng 10.000 tấn rác sinh hoạt; trong đó, có tới 67% xử lý bằng phương pháp chôn lấp.
Triển khai Quyết định số 67/2025/QĐ-UBND giúp thay đổi mô hình quản lý chất thải. Để chính sách này thật sự đi vào cuộc sống, cần sự vào cuộc đồng bộ của các ngành, sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp chính quyền, sự đồng thuận của người dân, cũng như giải pháp công nghệ hiện đại. Xác định được khối lượng rác từ từng hộ dân, từng khu vực giúp quản lý hiệu quả và tạo ra nguồn dữ liệu cho công tác quy hoạch và xây dựng chiến lược xử lý chất thải lâu dài.
