Bài 2: Bệ phóng cho nông nghiệp hiện đại

Để tín dụng thật sự trở thành bệ phóng cho nông nghiệp hiện đại, những “điểm nghẽn” này cần được chung tay khơi thông với cơ chế linh hoạt hơn từ phía ngân hàng, chính sách đặc thù của Nhà nước và sự chuẩn bị tốt về năng lực sản xuất, kinh doanh cũng như sự minh bạch về tài chính từ người vay…

Tiếp tục tháo gỡ các rào cản

Ngân hàng Agribank chi nhánh Vĩnh Thạnh Cần Thơ II (thành phố Cần Thơ) hoạt động trên địa bàn chủ yếu phát triển về kinh tế nông nghiệp với hơn 90% số dân sống ở khu vực nông thôn. Theo Giám đốc Nguyễn Phong Vũ, tính đến 31/7, tổng dư nợ cho vay đạt hơn 1.258 tỷ đồng với 3.551 khách hàng.

Trong đó, dư nợ cho vay nông nghiệp, nông thôn là hơn 1.228 tỷ đồng với 3.463 khách hàng, chiếm 97,65% trên tổng dư nợ. Chi nhánh cũng đã đầu tư cho vay mua máy gặt đập liên hợp; máy sạ lúa, máy phun thuốc, phân bón; cho vay thu mua lúa của nông dân.

Triển khai thực hiện Đề án Phát triển bền vững 1 triệu héc-ta lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng Đồng bằng sông Cửu Long, Chi nhánh đã phối hợp với chính quyền địa phương, bước đầu tiếp cận Hợp tác xã Nông nghiệp và dịch vụ Tiến Thuận và Hợp tác xã Khiết Tâm với 39 thành viên; cho vay được 14 thành viên. Lũy kế giải ngân đạt 44,20 tỷ đồng, dư nợ đến 31/7 đạt 14,35 tỷ đồng với 6 thành viên còn dư nợ.

“Hiện đối tượng cho vay chủ yếu là các thành viên của Hợp tác xã. Một trong những khó khăn khi triển khai cho vay theo chương trình này là các Hợp tác xã cần vốn nhưng không có tài sản hoặc chỉ có một số ít thành viên là có nhu cầu vay vốn và vay theo mùa vụ nên dư nợ cho vay chưa cao”, ông Nguyễn Phong Vũ chia sẻ.

Thực tế, không có tài sản để thế chấp hoặc đưa ngân hàng giữ là một trong những rào cản đáng kể nhất khiến nhiều hợp tác xã khó vay vốn. Ngoài ra, hiệu quả hoạt động của phần lớn hợp tác xã chưa cao, công tác hạch toán kế toán chưa đúng theo nguyên tắc kế toán,… Do vậy theo Giám đốc Agribank chi nhánh Vĩnh Thạnh Cần Thơ II Nguyễn Phong Vũ, cần hỗ trợ các hợp tác xã trong công tác quản trị điều hành, đào tạo nghiệp vụ kế toán để lập báo cáo tài chính, từ đó tăng khả năng tiếp cận vốn cho hợp tác xã.

Trong khi đó, ông Nguyễn Văn Nhựt, Giám đốc Công ty cổ phần Hoàng Minh Nhật (thành phố Cần Thơ) kiến nghị Ngân hàng Nhà nước Việt Nam cần có chính sách linh hoạt áp dụng trong vấn đề tài sản bảo đảm. Bởi phần lớn doanh nghiệp ngành lúa gạo hoạt động dựa trên các trang thiết bị, tài sản, nhà xưởng, máy móc, hàng tồn kho trong khi các ngân hàng vẫn ưu tiên tài sản bảo đảm là bất động sản. Các ngân hàng cũng cần xem xét khả năng cho vay tín chấp với lãi suất phù hợp trong thời gian thu hoạch lúa rộ và căn cứ vào kết quả thẩm định năng lực và lịch sử kinh doanh của từng doanh nghiệp để có chương trình tài trợ phù hợp cho những doanh nghiệp hoạt động tốt.

Xây dựng cơ chế, chính sách đặc thù

Để giải “bài toán” nguồn vốn cho các doanh nghiệp trong ngành nông nghiệp, nhiều chuyên gia cho rằng việc thúc đẩy tín dụng xanh cần gắn với mô hình hợp tác “5 nhà”: Nhà nước, nhà băng, nhà khoa học, nhà nông và doanh nghiệp. Theo đó, để dòng vốn thật sự đến được với người sản xuất, cần chuyển đổi từ hình thức cho vay truyền thống sang tài chính tích hợp, dựa vào phương án sản xuất hoặc hợp đồng bao tiêu sản phẩm, thay vì tài sản thế chấp.

Bà Bùi Thị Hạnh Hiếu, Tổng Giám đốc Công ty cổ phần kinh doanh chế biến nông sản Bảo Minh cho biết: Công ty hoạt động trong lĩnh vực sản xuất, chế biến gạo đặc sản và nông sản vùng miền. Từ năm 2020, công ty triển khai mô hình kinh tế tuần hoàn, tập trung vào các giống đặc sản như: Séng Cù khoáng, tám Điện Biên, tám Hải Hậu,… Cùng với vai trò của Nhà nước trong quy hoạch vùng, nhà nông sản xuất theo quy trình minh bạch, doanh nghiệp làm đầu mối đơn hàng, phân phối thì ngân hàng giữ vị trí quan trọng với gói tín dụng xanh nhằm giúp chuỗi tuần hoàn không bị đứt gãy.

Hiện nay, nhiều ngân hàng đang chú trọng ưu tiên đưa vốn vào các chuỗi liên kết. Phó Tổng Giám đốc Ngân hàng thương mại cổ phần Bắc Á Võ Văn Quang cho hay, Ngân hàng Bắc Á đang đẩy mạnh tư vấn đầu tư vào các dự án theo mô hình phát triển bền vững. Đến tháng 7/2025, dư nợ tín dụng xanh đạt khoảng 24% hơn tổng dư nợ, đồng thời, ngân hàng đã tài trợ và tư vấn thành công nhiều dự án kinh tế xanh và kinh tế tuần hoàn, gồm: chế biến sữa, trồng cây ăn quả, cây lấy gỗ, dược liệu,…

“Đối với vay vốn, một trong các yêu cầu then chốt là doanh nghiệp phải xây dựng chuỗi liên kết tạo ra hệ sinh thái bền vững, trong đó các doanh nghiệp nhỏ, nông dân và hợp tác xã cùng tham gia sản xuất và tiêu thụ. Sau khi lựa chọn doanh nghiệp, ngân hàng sẽ ký hợp đồng cung cấp vốn theo đúng quy định và cam kết thu xếp đủ vốn cho dự án”, ông Võ Văn Quang khẳng định.

Tuy nhiên, chỉ riêng việc liên kết là chưa đủ, để hóa giải những “nút thắt” trong tiếp cận tín dụng cần có thêm giải pháp đồng bộ từ cơ chế chính sách, sự nâng cao năng lực quản trị của hợp tác xã, doanh nghiệp và cả sự linh hoạt trong thẩm định cho vay của ngân hàng. Như với trường hợp Công ty Bảo Minh, theo bà Bùi Thị Hạnh Hiếu, việc chuyển đổi từ lúa thường sang hữu cơ thường mất từ 3-5 năm, nhưng trong quá trình chuyển đổi, doanh nghiệp vẫn phải mua giá lúa cao ngay từ đầu để giữ và ổn định vùng trồng, trong khi chưa có chính sách tín dụng đặc thù để hỗ trợ giai đoạn chuyển đổi. Do vậy trong giai đoạn tới, doanh nghiệp kiến nghị xây dựng gói tín dụng xanh đặc thù, hỗ trợ từ 3-5 năm đầu cho doanh nghiệp chuyển đổi, mở rộng vùng trồng từ lúa thường sang hữu cơ.

Cuối cùng, vai trò định hướng của Nhà nước là hết sức quan trọng. Mới đây, Chính phủ đã ban hành Nghị định 156/2025/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 55/2015/NĐ-CP về chính sách tín dụng phục vụ phát triển nông nghiệp, nông thôn đã được sửa đổi, bổ sung một số điều theo Nghị định 116/2018/NĐ-CP của Chính phủ. Bên cạnh nâng hạn mức cho vay, Nghị định 156 cũng quy định tổ chức tín dụng cơ cấu lại thời hạn trả nợ đối với khách hàng gặp khó khăn do nguyên nhân khách quan, bất khả kháng; đồng thời căn cứ vào tính khả thi của dự án, phương án sản xuất, kinh doanh, khả năng trả nợ của khách hàng để xem xét cho vay mới.

Tuy nhiên, để chính sách đi vào cuộc sống, việc sớm có hướng dẫn chi tiết, cơ chế kiểm soát rủi ro và hệ thống đánh giá tín dụng minh bạch rất cần thiết. Cùng với đó, Chính phủ cần đẩy mạnh quỹ bảo lãnh tín dụng cho doanh nghiệp nhỏ và vừa, hợp tác xã, giúp họ có thêm “tấm vé” tiếp cận ngân hàng thuận lợi hơn.