Bài 1: Nhận diện các biểu hiện, hành vi vi phạm

Bảo đảm sự phát triển bền vững trong giai đoạn cách mạng mới cần song hành hai nhiệm vụ: Vừa kiên quyết đấu tranh với “lợi ích nhóm”, “sân sau”, “bắt tay ngầm” để vụ lợi, vừa xây dựng thể chế, môi trường kinh doanh lành mạnh bảo đảm kinh tế tư nhân là một động lực quan trọng nhất của nền kinh tế quốc gia. Yêu cầu đó đòi hỏi những giải pháp căn cơ, gắn phòng chống tham nhũng, tiêu cực với phát triển kinh tế-xã hội, nhằm “chống quyết liệt, xây bền vững” theo chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm.

Bài 1: Nhận diện các biểu hiện, hành vi vi phạm

Một trong những yêu cầu cấp thiết đặt ra qua quá trình kiểm tra, thanh tra, kiểm toán, điều tra, truy tố, xét xử đối với các vụ án, vụ việc xảy ra trong khu vực kinh tế ngoài nhà nước, đó là, chú trọng nhận diện đầy đủ các biểu hiện, hành vi vi phạm; xác định rõ nguyên nhân, có biện pháp chấn chỉnh, kịp thời phòng ngừa, không để lặp lại các sai phạm cũ.

Những bài học đau xót

Công tác phối hợp phát hiện, xử lý tham nhũng, lãng phí, tiêu cực (TNLPTC) thời gian qua cho thấy sự chỉ đạo quyết liệt, nhất quán của Đảng và Nhà nước, đồng thời chỉ ra những bài học đau xót về quản lý, khai thác, sử dụng tài sản công, cũng như quản lý, giáo dục và rèn luyện đảng viên, nhất là những người có chức, có quyền. Hàng loạt cán bộ lãnh đạo, quản lý, trong đó có cả những cán bộ cấp cao của Đảng, Nhà nước; cán bộ chủ chốt của ban, bộ, ngành Trung ương, của tỉnh, thành phố và cán bộ trong các cơ quan có chức năng phòng chống TNLPTC đã bị xử lý kỷ luật đảng, kỷ luật hành chính, truy cứu trách nhiệm hình sự. Đáng quan ngại là cán bộ suy thoái giữ vị trí càng cao, phạm vi, mức độ, hậu quả càng nghiêm trọng.

Qua một số vụ án tham nhũng kinh tế nổi lên gần đây, tình trạng vi phạm hình thành trong mối quan hệ “quan-thương” gây tổn thất vô cùng nặng nề về tài sản công; hàng loạt cán bộ lãnh đạo sai phạm nghiêm trọng, từ cơ quan Trung ương đến địa phương như tại Công ty Việt Á; Dự án Khu đô thị Đại Ninh tại tỉnh Lâm Đồng (cũ); tại các Công ty cổ phần tập đoàn: Thuận An, Phúc Sơn, AIC, Vạn Thịnh Phát,… Mối quan hệ giữa quan chức và doanh nghiệp trong các trường hợp nêu trên có sự ràng buộc, tương đối phổ biến và nguy hại, khi tạo thành “nhóm lợi ích” để hưởng lợi bất hợp pháp, thậm chí lũng đoạn chính trị, chi phối cả công tác cán bộ của địa phương.

Từ thực tế công tác kiểm tra khi có dấu hiệu vi phạm, đồng chí Triệu Văn Chiến, Vụ trưởng Địa bàn II, Ủy ban Kiểm tra Trung ương cho biết, trong hầu hết các vụ án kể trên có sự tác động, can thiệp từ lãnh đạo cấp cao. Sự tác động có “chủ ý”, “mục đích” của cấp trên đã khiến các tổ chức đảng, hệ thống chính trị cấp dưới mất vai trò lãnh đạo, thậm chí tê liệt, mất dũng khí đấu tranh, dẫn đến cán bộ biết sai nhưng không dám nói, hoặc thực hiện “chỉ đạo” bất chấp, một phần do bị thao túng bởi lợi ích, mặt khác họ tin đã có thế lực “chống lưng”.

Theo một số kết luận của Ủy ban Kiểm tra Trung ương qua kiểm tra khi có dấu hiệu vi phạm, chỉ ra, các tổ chức đảng, đảng viên đã vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ, quy định của Đảng, quy chế làm việc; thiếu trách nhiệm, buông lỏng lãnh đạo, chỉ đạo, thiếu kiểm tra, giám sát dẫn đến các vi phạm nghiêm trọng trong quá trình lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức thực hiện các dự án đầu tư trên địa bàn. Sai phạm xảy ra ở hầu hết các khâu từ chủ trương đến chuẩn bị dự án, trình, phê duyệt và tổ chức thực hiện; làm trái quy định về đấu thầu…; để doanh nghiệp không đủ năng lực thông đồng, thao túng, can thiệp, tác động, chi phối.

Nhiều cán bộ, đảng viên, trong đó có cán bộ chủ chốt, người đứng đầu địa phương, đơn vị suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, vi phạm quy định của Đảng, quy định những điều đảng viên không được làm và trách nhiệm nêu gương; vi phạm pháp luật về phòng, chống TNLPTC, lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong thi hành công vụ; nhận hối lộ, tạo điều kiện trái pháp luật cho doanh nghiệp trúng thầu, thu lợi bất chính, nguy cơ thiệt hại lớn cho ngân sách nhà nước, phải khởi tố vụ án, khởi tố nhiều bị can, như đã xảy ra tại Công ty cổ phần tập đoàn Thuận An, Phúc Sơn...

Sự tha hóa và những hệ lụy

Công tác kiểm tra, thanh tra, kiểm toán, điều tra, truy tố, xét xử đã nhận diện một số cơ sở hình thành các mối quan hệ không bình thường giữa cán bộ có chức, quyền và khu vực kinh tế ngoài nhà nước. Về khách quan, do hệ thống pháp luật, thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa chưa hoàn thiện, thiếu công khai, minh bạch, tồn tại nhiều kẽ hở dễ bị lợi dụng và hình thành cơ chế xin-cho, tạo cơ hội nảy sinh hành vi tiêu cực, những thỏa thuận bất thành văn giữa cán bộ, đảng viên suy thoái với doanh nghiệp để hai bên “cùng có lợi”.

Không ít cán bộ thiếu tu dưỡng đã trở thành “sân sau” của doanh nghiệp, thậm chí bảo kê cho các hành vi phi pháp như buôn lậu, làm hàng giả, hàng kém chất lượng. Những doanh nghiệp “sân sau” thường xuyên nhận thầu các dự án đầu tư của Nhà nước; với chiêu bài “quân xanh, quân đỏ” hoặc chỉ định thầu, rồi nâng khống giá trị đầu tư để xin cấp thêm vốn, kéo dài thời gian, đề nghị bù trượt giá. Phía sau những thỏa thuận ngầm là dự án kém hiệu quả nhưng ít bị kiểm tra, giám sát.

Nguy hại hơn, khi phát hiện yếu kém, sai phạm, cơ quan thanh tra có thẩm quyền buộc phải vào cuộc, nhưng thay vì kiến nghị thực hiện đúng quy định pháp luật, những cán bộ suy thoái, biến chất đã nhận hối lộ, cấu kết ở nhiều cấp, ngành, thực hiện hành vi điều chỉnh kết luận thanh tra, kiến nghị có lợi cho doanh nghiệp, như tại Dự án khu đô thị Đại Ninh; ngân hàng SCB…

Các sai phạm tại Dự án Đại Ninh gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng, không chỉ thiệt hại rất lớn về kinh tế mà còn ảnh hưởng tiêu cực đến công tác cán bộ và quản lý nhà nước. Trong vụ án này, sự tha hóa đã len lỏi vào các cơ quan quyền lực từ Trung ương đến cấp tỉnh. Nhiều cán bộ liên quan là cựu bộ trưởng, Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh Lâm Đồng (cũ) đã bị truy tố vì lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ, nhận hối lộ. Việc thay đổi tình trạng pháp lý của dự án, từ chỗ phải thu hồi thành cho phép gia hạn và giãn tiến độ, vô hình trung “mở lối” cho Tổng Giám đốc Công ty Sài Gòn Đại Ninh thu lợi bất chính hơn 2.700 tỷ đồng từ chuyển nhượng dự án; lấn chiếm hàng trăm héc-ta đất rừng; lãng phí hàng nghìn héc-ta đất lòng hồ…, gây tổn thất nặng nề tài sản quốc gia và niềm tin của nhân dân.

Tại cuộc họp Thường trực Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống TNLPTC diễn ra ngày 29/9/2025, Tổng Bí thư Tô Lâm, Trưởng ban Chỉ đạo nhận định, có sự câu kết giữa các đối tượng các băng nhóm tội phạm núp bóng doanh nghiệp với cán bộ thoái hóa, biến chất, trong đó có cả lãnh đạo chủ chốt một số địa phương, cả cán bộ trong cơ quan có chức năng phòng, chống TNLPTC, gây bức xúc dư luận, ảnh hưởng đến môi trường đầu tư, kinh doanh và niềm tin của nhân dân, liên quan đến các vi phạm trong khai thác tài nguyên, khoáng sản, đấu giá, trốn thuế, đưa, nhận, môi giới hối lộ,…

Tổng Bí thư đặc biệt lưu ý, tình trạng “quan-thương” câu kết để trục lợi ngày càng tinh vi, biến tướng; nguy hại hơn, với mối quan hệ “quan chức-doanh nhân-tội phạm”, các đối tượng thông đồng, móc ngoặc, hình thành “nhóm lợi ích” để trục lợi, thậm chí chi phối, lũng đoạn quyền lực; nhấn mạnh việc nhận diện và triệt phá, xóa bỏ các mối liên hệ này là vô cùng quan trọng, chúng ta đã làm và sẽ tiếp tục làm trong thời gian tới.

(Còn nữa)