Đầu tháng 2, Tổng thống Mỹ Donald Trump ký lệnh áp thuế lên hàng hóa Mexico, Canada và Trung Quốc. Theo đó, năng lượng nhập khẩu từ Canada sẽ bị áp thuế 10%, trong khi mặt hàng này từ Mexico vẫn chịu thuế 25%. Các mặt hàng khác từ Mexico và Canada chịu mức thuế 25% và toàn bộ hàng Trung Quốc bị áp thêm 10% từ ngày 4/2.
Tuy vậy, ngày 3/2, ông Trump bất ngờ tạm hoãn áp thuế cao đối với Mexico và Canada trong 30 ngày, nhưng vẫn giữ nguyên mức thuế quan của Mỹ đối với Trung Quốc. Sáng 11/2, Tổng thống Mỹ tiếp tục ký sắc lệnh áp thuế 25% lên mặt hàng thép và nhôm nhập khẩu vào nước này, có hiệu lực từ ngày 4/3 và đồng thời cảnh báo mức thuế có thể được nâng lên cao hơn.
Nỗ lực mở rộng thị trường xuất khẩu
Sản xuất và xuất khẩu các sản phẩm gỗ sang 47 quốc gia trên thế giới, ông Trịnh Đức Kiên, Phó Giám đốc Công ty TNHH Kẻ Gỗ cho biết, trước những thay đổi chính sách về thuế của Tổng thống Donald Trump, nhiều doanh nghiệp trong ngành đã liên tục nhận được đơn đặt hàng từ các doanh nghiệp Mỹ.
Từ năm 2024 đến nay, doanh nghiệp đã phát triển được vùng nguyên liệu có chứng chỉ rừng quốc tế FSC bảo đảm các sản phẩm gỗ được sản xuất từ nguồn nguyên liệu được kiểm soát và tuân thủ các tiêu chuẩn về môi trường, xã hội và kinh tế. Vì vậy, triển vọng xuất khẩu gỗ vào Mỹ là rất tích cực.
Trong lĩnh vực dệt may, ông Thân Đức Việt, Tổng Giám đốc Tổng công ty May 10 cho biết, thị trường Mỹ hiện chiếm tỷ trọng lớn trong tổng kim ngạch xuất khẩu của doanh nghiệp. Vì vậy, việc Mỹ tăng thuế lên hàng hóa từ Trung Quốc cũng là cơ hội lớn của ngành dệt may Việt Nam để có thể tăng trưởng xuất khẩu vào Mỹ. Tuy vậy, hiện kim ngạch xuất khẩu dệt may từ Việt Nam vào Mỹ là xuất siêu và không loại trừ thời gian tới sẽ bị áp thuế. Vì vậy, doanh nghiệp đã và đang nỗ lực mở rộng thị trường xuất khẩu.
Ngoài các thị trường chính như Mỹ, châu Âu và Nhật Bản, trong nhiều năm qua, thông qua 16 hiệp định thương mại tự do (FTA) được ký kết đa phương và song phương, doanh nghiệp đã có nhiều có hội mở rộng thị trường. Đặc biệt, kể từ khi Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) có hiệu lực thì lượng hàng xuất khẩu vào Canada là rất lớn.
Theo các chuyên gia, Việt Nam là một nền kinh tế có độ mở thương mại lớn và Mỹ, Trung Quốc, Liên minh châu Âu (EU) đều là đối tác thương mại quan trọng. Do vậy, chiến tranh thương mại có thể tạo ra cả cơ hội lẫn thách thức. Về cơ hội, việc Mỹ đánh thuế vào một số đối tác lớn như Trung Quốc sẽ giúp hàng hóa Việt Nam được lợi do nhiều mặt hàng như dệt may, da giày, đồ gỗ của Việt Nam tương đồng với hàng xuất khẩu của Trung Quốc sang Mỹ, nay hàng Trung Quốc bị đánh thuế cao thì hàng Việt Nam sẽ có cơ hội tốt hơn ở thị trường này.
Nỗi lo áp thuế nhiều mặt hàng chủ lực
Tuy vậy, TS Hà Thị Cẩm Vân, Chủ nhiệm cấp cao Bộ môn Kinh tế, Đại học RMIT Việt Nam cho rằng, với thặng dư thương mại lên tới 104,6 tỷ USD với Mỹ trong năm 2024 (tăng 25,6% so với năm 2023), Việt Nam có thể trở thành mục tiêu tiềm năng trong chính sách thuế của chính quyền Tổng thống Donald Trump nhằm giảm thâm hụt thương mại và thúc đẩy sản xuất nội địa Mỹ.
Nếu chính quyền Tổng thống Trump coi Việt Nam như là nơi các doanh nghiệp Trung Quốc tăng cường sản xuất và xuất khẩu sang Mỹ nhằm tránh chiến tranh thương mại Mỹ - Trung, thì Việt Nam sẽ là mục tiêu ngay sau Trung Quốc trong chiến lược thương mại nhiệm kỳ Trump 2.0, đẩy thuế nhập khẩu các mặt hàng “Made in Vietnam” vào Mỹ tăng cao. Ngoài ra, ông Trump cũng đe dọa sẽ áp thuế suất lên đến 20% trên tất cả các hàng hóa nhập khẩu vào Mỹ.
Kết quả là kim ngạch xuất khẩu giảm, có nguy cơ dẫn đến thâm hụt hoặc suy giảm thặng dư cán cân thương mại. Sự sụt giảm xuất khẩu đồng nghĩa với việc nguồn cung USD vào Việt Nam giảm, tạo áp lực lên tỷ giá hối đoái. VND có thể mất giá, khiến các doanh nghiệp nhập khẩu nguyên liệu và máy móc đối mặt với chi phí cao hơn. Điều này làm tăng chi phí sản xuất trong nước, ảnh hưởng đến lợi nhuận và giá cả tiêu dùng.
Tại phiên họp Chính phủ thường kỳ tháng 1/2025, Thủ tướng Phạm Minh Chính cho biết, Trung ương đã đặt mục tiêu tăng trưởng GDP ít nhất 8% trong năm 2025. Tuy vậy, trước tình hình thế giới và khu vực đang diễn biến rất khó lường, tác động trực tiếp tới nước ta, nhất là tới xuất khẩu, sản xuất kinh doanh, kinh tế vĩ mô, Thủ tướng đề nghị các đại biểu dự báo, phân tích thật sát tình hình tháng 2 và thời gian tới. Nhất là những vấn đề mới, những vấn đề nổi lên, như khả năng xảy ra chiến tranh thương mại trên thế giới, nếu có sẽ làm đứt gãy các chuỗi cung ứng, thu hẹp các thị trường xuất khẩu.
Từ đó đề xuất giải pháp để phản ứng nhanh nhạy, kịp thời, không bị động, bất ngờ, không để lỡ thời cơ và giữ đà, giữ nhịp, giữ khí thế đang có để tiếp tục phát triển. Trong đó, cần tiếp tục tập trung làm mới những động lực tăng trưởng truyền thống, thúc đẩy các động lực tăng trưởng mới; tiếp tục mở rộng, đa dạng hóa thị trường, đa dạng hóa sản phẩm, đa dạng hóa chuỗi cung ứng. “Thúc đẩy thương mại hài hòa, bền vững với các nước đối tác lớn. Khai thác hiệu quả 17 FTA đã ký kết, các thị trường mới, tiềm năng như Trung Đông, Halal, Mỹ latin, châu Phi; thúc đẩy đàm phán, ký kết các khuôn khổ hợp tác mới.
Tại thị trường châu Á, May 10 xác định thị trường ASEAN và Trung Quốc là thị trường đầy tiềm năng thông qua các Hiệp định thương mại tự do ASEAN-Trung Quốc (ACFTA) và Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP) giữa ASEAN và 6 đối tác đã có FTA với ASEAN là Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản, Ấn Độ, Australia và New Zealand.
