Thực hành Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ thời công nghệ số

Tuy nhiên, bên cạnh cơ hội phát triển cũng đặt ra những thách thức trong việc bảo tồn nguyên gốc, sự linh thiêng của di sản.

Chỉ cần một vài từ khóa cơ bản liên quan đến Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ, có thể dễ dàng tìm được hàng trăm, thậm chí hàng nghìn video về nghi lễ hầu đồng, hát văn được đăng tải trên các nền tảng mạng xã hội. Là một thanh đồng, nhà nghiên cứu, trực tiếp tham gia giảng dạy tại nhiều trường đại học, Tiến sĩ, nghệ nhân Nguyễn Đức Hiển cũng là một trong những người tiên phong trong việc sử dụng công nghệ số để quảng bá tín ngưỡng này đến giới trẻ và bạn bè quốc tế.

Trên kênh YouTube, TikTok cá nhân, ông đã đăng tải nhiều video chia sẻ tri thức về Mẫu Liễu Hạnh, giải thích từng giá hầu, giới thiệu về các đạo cụ gắn liền với thực hành Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ. Video nào cũng nhận được hàng nghìn lượt xem, chia sẻ, nhiều bình luận tích cực từ công chúng. Ông Hiển cho biết: “Sử dụng công nghệ số để quảng bá về Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt là điều rất tuyệt vời. Bởi chi phí rẻ so với việc đăng tải trên các kênh truyền thông, báo chí; văn hóa Việt đến với thế giới nhanh và nhiều hơn; dễ dàng tương tác với công chúng, kết nối những người cùng chung đam mê nghiên cứu và thực hành di sản. Đây cũng là một cách để lưu giữ những nét đẹp văn hóa bền vững theo thời gian, trao truyền nguyên vẹn từ thế hệ này sang thế hệ khác”.

Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ - Giá trị văn hóa và thách thức hiện đại

12/09/2025 12:00

Ông Nguyễn Văn Thư, nguyên Chủ tịch Hội Bảo vệ Phát huy di sản Thực hành Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt tỉnh Nam Định (cũ) cho biết, hầu như thanh đồng nào cũng có tài khoản mạng xã hội để đăng tải các hoạt động của cá nhân xoay quanh câu chuyện Thực hành Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ. Tuy nhiên, việc này cũng gặp phải một số bất cập, đa số họ sử dụng các nền tảng mạng xã hội mang tính tự phát, chưa thật sự có kế hoạch, mục tiêu rõ ràng trong việc lan tỏa di sản một cách có hệ thống.

Thạc sĩ Hoàng Kim Đức, Chánh văn phòng Viện Nghiên cứu các vấn đề về Tôn giáo và Tín ngưỡng cho rằng: Một trong những bất cập lớn nhất trong ứng dụng công nghệ số là nguy cơ thương mại hóa và “ảo hóa” di sản, dẫn đến việc bóp méo hoặc làm sai lệch giá trị gốc; lợi dụng tín ngưỡng để biến tướng, trục lợi cá nhân, thậm chí là lừa đảo. Ông Nguyễn Đức Hiển nhận thấy: Khi đăng tải các video lên mạng xã hội cũng có không ít bình luận, quan điểm trái chiều mang tính kích động, gây ra những hiểu lầm về bản chất của tín ngưỡng. Để khắc phục những hạn chế trên, các cơ quan quản lý nhà nước, các đơn vị, tổ chức liên quan đã vào cuộc tích cực để tiến tới việc số hóa di sản chuẩn mực.

Tại tỉnh Nam Định (cũ), quê hương của Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ, năm 2021, Ủy ban nhân dân tỉnh phê duyệt đề án “Bảo vệ và phát huy giá trị thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt ở tỉnh Nam Định đến năm 2030”. Nhiệm vụ của đề án là kiểm kê toàn diện các di tích, nghiên cứu, tư liệu hóa, số hóa để giới thiệu giá trị di sản đến công chúng. Những năm qua, Viện Nghiên cứu các vấn đề về Tôn giáo và Tín ngưỡng đã tập trung đề xuất nghiên cứu các đề tài cấp cơ sở; tổ chức các chuyên đề khoa học về Tín ngưỡng thờ Mẫu trên đặc san của Viện, đăng tải các bài viết, bài nghiên cứu của những chuyên gia văn hóa có uy tín hàng đầu.

Đầu tháng 9, Viện đã tổ chức thành công Diễn đàn thường niên về Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt lần thứ nhất năm 2025; tiếp tục xây dựng kế hoạch cho diễn đàn lần thứ hai vào năm 2026 với sự tham gia của các nước như Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trần Ngọc Linh, Viện trưởng cho biết: “Diễn đàn là hành trình đồng hành với cộng đồng trong gìn giữ bản sắc văn hóa Việt Nam trước dòng chảy hội nhập, lan tỏa những giá trị nhân văn sâu sắc của Đạo Mẫu vào đời sống đương đại. Nhờ công nghệ mà hoạt động của Viện tiếp cận đến nhiều người cũng như kết nối những người yêu di sản, cùng chung đam mê”.

Lan tỏa vẻ đẹp văn hóa tín ngưỡng thờ Mẫu qua du lịch

10/09/2025 11:38

Ra đời năm 2021, trong khoảng thời gian công nghệ số đang phát triển vượt bậc, Viện Nghiên cứu Bảo tồn và Phát triển Văn hóa Đông Nam Á nhanh chóng bắt nhịp, vận dụng thế mạnh của công nghệ số để quảng bá văn hóa nói chung và Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt nói riêng. Viện đã tổ chức sưu tầm, số hóa tư liệu về hát văn, hầu đồng, các di tích văn hóa lịch sử; tiến hành ghi âm, ghi hình các nghi lễ trong thực hành để đăng tải lên cổng thông tin điện tử của Viện và các nền tảng mạng xã hội.

Viện đang xây dựng đề án thành lập bảo tàng về văn hóa Đông Nam Á, kết hợp giữa trưng bày hiện vật thật và trưng bày ảo để kể các câu chuyện về Đạo Mẫu và Thực hành Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ bằng công nghệ thực tế ảo. Viện trưởng Phạm Văn Thăng cho biết: Cùng với việc số hóa dữ liệu, Viện tổ chức các buổi hội thảo, giao lưu, tọa đàm trên nền tảng số để nhiều người có thể dễ dàng tiếp cận, tìm hiểu về Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ; đồng thời sẽ tổ chức các buổi giao lưu, giới thiệu tại các nước trong khu vực Đông Nam Á vào cuối năm 2025.

Theo ông Nguyễn Văn Thư, việc số hóa cũng có những ranh giới nhất định. Có những thứ có thể số hóa ngay được, còn riêng với nghi thức Thực hành Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ phải tính toán kỹ lưỡng bởi gắn liền với không gian thiêng khi thực hành. Để định vị các nghi thức chuẩn mực, nên mời những nghệ nhân giàu kinh nghiệm, có uy tín, nắm được các bí truyền để thực hiện ghi hình như một bản mẫu, từ đó quảng bá rộng rãi trong và ngoài nước giúp công chúng hiểu đúng bản chất, nghi thức. Là một loại hình di sản hết sức đặc biệt cho nên bài toán dùng công nghệ số dù có được giải quyết triệt để đến đâu cũng chỉ mang tính gợi mở, giới thiệu nhằm thu hút công chúng tìm hiểu. Để cảm được trọn vẹn cái hay, cái đẹp của Thực hành Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ, không có cách nào hơn là trực tiếp tham gia, trải nghiệm.