Tạo động lực mạnh mẽ khơi dậy tiềm năng của đội ngũ viên chức

Sáng 22/10, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 10, đại biểu Quốc hội thảo luận tại tổ về Luật Viên chức (sửa đổi).

Gắn việc tuyển dụng linh hoạt với nguyên tắc minh bạch, công khai

Thảo luận tại tổ, đại biểu Lê Thị Thanh Lam (Đoàn Cần Thơ) thống nhất với việc chuyển đổi phương thức quản lý viên chức theo vị trí việc làm như quy định tại dự thảo Luật để phù hợp với xu thế cải cách khu vực công hiện nay, nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới mạnh mẽ phương pháp tuyển dụng, đánh giá, quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng, bố trí, sử dụng cán bộ, công chức, viên chức trong hệ thống chính trị. Từ đó, góp phần tạo cơ sở pháp lý để thực hiện trả lương theo vị trí việc làm theo tinh thần Nghị quyết số 27-NQ/TW ngày 21/5/2018; bảo đảm đồng bộ, thống nhất với phương thức quản lý cán bộ, công chức được quy định tại Luật Cán bộ, công chức.

Về phương thức tuyển dụng viên chức, đại biểu Thanh Lam cho rằng việc mở đường cho tuyển dụng trực tiếp chuyên gia, viên chức tài năng mà không qua thi tuyển truyền thống là bước tiến cần thiết giúp tăng tốc thu hút nhân tài. Tuy nhiên, theo đại biểu, nếu thiếu quy định rõ ràng về tiêu chí lựa chọn, minh bạch hồ sơ, và kiểm định độc lập, dễ dẫn đến rủi ro "may đo" vị trí, thiên vị và cảm tính trong tuyển dụng công - làm suy giảm niềm tin trong công chúng và chất lượng nguồn nhân lực Nhà nước. Do đó, đại biểu đề nghị cần gắn việc tuyển dụng linh hoạt với các nguyên tắc minh bạch, công khai, quy định hậu kiểm rõ ràng và trách nhiệm người đứng đầu đơn vị phải được quy định rõ.

Đại biểu Đoàn Thị Lê An (Đoàn Cao Bằng) đề nghị mở rộng và linh hoạt hơn trong phương thức tuyển dụng, không chỉ qua thi tuyển mà có thể kết hợp đánh giá năng lực, phỏng vấn hoặc xét tuyển theo năng lực thực tế.

“Đề nghị bổ sung hoặc làm rõ cơ chế tuyển dụng đặc cách đối với vùng khó khăn. Cho phép tuyển thẳng (không qua thi tuyển) đối với bác sĩ, dược sĩ giỏi tình nguyện về công tác tại vùng đặc biệt khó khăn, hoặc nới lỏng tiêu chuẩn tuyển dụng, ví dụ như chấp nhận cử tuyển, sinh viên tốt nghiệp theo địa chỉ sử dụng”, đại biểu nói.

Đề cập đến căn cứ tuyển dụng viên chức, đại biểu Lê Thị Thanh Lam kiến nghị bổ sung quy tắc minh bạch tuyển dụng trực tiếp. Theo đó, cần quy định rõ ràng công bố danh mục vị trí cần tuyển, tiêu chí ứng tuyển, hồ sơ ứng viên, kết quả thẩm định. Đồng thời, thiết lập cơ chế hậu kiểm độc lập (thí dụ: thông qua Thanh tra Chính phủ hoặc cơ quan kiểm sát chuyên trách) để bảo đảm lộ trình tuyển chọn minh bạch, có trách nhiệm và giám sát kết quả chất lượng tốt.

Xây dựng cơ chế kiểm soát xung đột lợi ích rõ ràng

Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga, Phó Trưởng Đoàn đại biểu Quốc hội chuyên trách thành phố Hải Phòng bày tỏ tán thành cao với việc bổ sung quy định về quyền của viên chức trong hoạt động nghề nghiệp và hoạt động kinh doanh được thể hiện tại Điều 13 của Dự thảo Luật Viên chức (sửa đổi).

Theo đại biểu, đây là một điểm mới rất đáng chú ý, thể hiện tinh thần đổi mới mạnh mẽ trong quản lý, sử dụng đội ngũ viên chức, phù hợp với chủ trương của Đảng và yêu cầu phát triển kinh tế-xã hội trong bối cảnh mới. Nó thể hiện tư duy quản trị hiện đại, chuyển từ “quản lý bằng cấm đoán” sang “quản lý bằng khung khổ pháp lý mở”, khuyến khích sáng tạo, tự chủ và trách nhiệm nghề nghiệp.

Tuy nhiên, đại biểu lưu ý, cần phân định rõ phạm vi được phép và không được phép trong việc tham gia hoạt động kinh doanh của viên chức. Chẳng hạn, viên chức ở lĩnh vực giáo dục, y tế, khoa học công nghệ có thể tham gia doanh nghiệp khoa học, chuyển giao công nghệ; nhưng không nên mở rộng tùy tiện sang các lĩnh vực không liên quan đến chuyên môn.

Đồng thời, nên xây dựng cơ chế kiểm soát xung đột lợi ích rõ ràng, tránh trường hợp viên chức lợi dụng vị trí công tác, thông tin nội bộ, hay nguồn lực Nhà nước để trục lợi trong quá trình tham gia doanh nghiệp.

Cũng theo đại biểu Việt Nga, cần có hướng dẫn về trách nhiệm, nghĩa vụ và chế độ thu nhập khi viên chức tham gia doanh nghiệp hoặc ký hợp đồng ngoài đơn vị. Phải bảo đảm viên chức vẫn hoàn thành đầy đủ nhiệm vụ tại cơ quan, không ảnh hưởng đến chất lượng công vụ.

Mặt khác, chú trọng đào tạo, tập huấn cho đội ngũ viên chức về pháp luật kinh doanh, quản trị doanh nghiệp, sở hữu trí tuệ… để họ có đủ năng lực tham gia lĩnh vực này một cách hiệu quả, minh bạch, đúng pháp luật.

“Nếu được hướng dẫn, triển khai đồng bộ và có cơ chế kiểm soát hợp lý, đây sẽ là động lực mạnh mẽ để khơi dậy tiềm năng của đội ngũ viên chức, biến trí tuệ và kết quả nghiên cứu trong khu vực công thành nguồn lực phát triển quốc gia”, đại biểu bày tỏ.

Nhận định đây là quy định mới cần thiết, đại biểu Hà Sỹ Đồng (Đoàn Quảng Trị) cũng cảnh báo “dễ phát sinh xung đột lợi ích”.

Đại biểu đề nghị quy định rõ cơ chế khai báo, phê duyệt và danh mục vị trí cấm; đồng thời quy định trách nhiệm của người đứng đầu trong việc kiểm soát và xử lý vi phạm.

“Cần quy định rõ tiêu chí, quy trình và thẩm quyền phê duyệt đối với các hoạt động nghề nghiệp ngoài giờ của viên chức; có danh mục vị trí cấm tuyệt đối nhằm phòng ngừa xung đột lợi ích”, đại biểu kiến nghị.