Tầm nhìn quy hoạch và các động lực phát triển kinh tế của Thành phố Hồ Chí Minh sau sáp nhập

Ngày 17/6, Viện Nghiên cứu phát triển Thành phố Hồ Chí Minh (HIDS) và Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh (UEH) phối hợp tổ chức Hội thảo khoa học “Tầm nhìn quy hoạch và các động lực phát triển kinh tế của Thành phố Hồ Chí Minh mới”.

Hội thảo diễn ra trong bối cảnh hợp nhất Thành phố Hồ Chí Minh, tỉnh Bình Dương và tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu thành một đơn vị hành chính mới-Thành phố Hồ Chí Minh mới, với trung tâm chính trị, hành chính đặt tại địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh hiện nay.

Cơ hội lịch sử để kiến tạo một Thành phố Hồ Chí Minh mới

Phát biểu tại hội thảo, Giáo sư, Tiến sĩ Sử Đình Thành, Giám đốc Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh cho biết, năm 2025 đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong tiến trình phát triển của Thành phố Hồ Chí Minh.

Việc tái cấu trúc đơn vị hành chính cấp tỉnh đang mở ra một cơ hội lịch sử để kiến tạo một “Thành phố Hồ Chí Minh mới”, với diện mạo không gian và địa giới mới, đồng thời với mô hình phát triển, tầm nhìn chiến lược và cách tiếp cận động lực tăng trưởng hoàn toàn khác biệt.

Thành phố Hồ Chí Minh mới được kỳ vọng trở thành siêu đô thị đa trung tâm, một cực tăng trưởng vượt trội, trung tâm kinh tế, tài chính, khoa học và công nghệ, logistics thông minh hàng đầu khu vực Đông Nam Á.

Để hiện thực hóa tầm nhìn này, “chúng ta cần một chiến lược quy hoạch bài bản, dài hạn, cùng với sự tham gia đồng hành của giới chuyên gia, học thuật và cộng đồng trong việc kiến tạo giải pháp, chia sẻ tri thức, kinh nghiệm để xây dựng một thành phố hiện đại, đáng sống trong thời đại chuyển đổi số và phát triển bền vững”, Giáo sư, Tiến sĩ Sử Đình Thành nhấn mạnh.

Tư duy mới cho quy hoạch Thành phố Hồ Chí Minh mới

Tại hội thảo, các chuyên gia, nhà khoa học cho rằng, Thành phố Hồ Chí Minh mới không chỉ là sự mở rộng về địa giới hành chính, mà còn được kỳ vọng trở thành siêu đô thị thông minh, hiện đại, với không gian đa trung tâm, hạ tầng tích hợp, logistics thông minh, kinh tế số và kinh tế xanh là những trụ cột phát triển then chốt.

Đồng thời nhấn mạnh, việc mở rộng địa giới hành chính là chưa đủ, điều quan trọng là cần tái cấu trúc không gian đô thị theo hướng đa trung tâm, tạo ra các cực tăng trưởng mới, thúc đẩy sự kết nối chặt chẽ với các vùng lân cận.

Cách tiếp cận này vượt qua tư duy quy hoạch truyền thống vốn bị giới hạn bởi ranh giới hành chính, thay vào đó là xây dựng mô hình quản trị vùng linh hoạt, đa tầng và thích ứng với bối cảnh phát triển hiện đại.

Tiến sĩ Lê Quốc Hùng, Phó Viện trưởng Viện Quy hoạch đô thị và nông thôn quốc gia nhấn mạnh, để hiện thực hóa tầm nhìn quốc gia và tạo ra một động lực tăng trưởng mới, một quyết định chiến lược mang tính lịch sử đã được đưa ra, đó là hình thành siêu đô thị Thành phố Hồ Chí Minh mới trên cơ sở hợp nhất Thành phố Hồ Chí Minh hiện hữu, tỉnh Bình Dương và tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu. Sau sáp nhập đưa siêu đô thị Thành phố Hồ Chí Minh mới trở thành một siêu đô thị hàng đầu trong khu vực châu Á-Thái Bình Dương.

Tuy nhiên, “cần nhận thức rõ rằng "tam giác phát triển" này không chỉ là sự cộng hưởng đơn thuần về kinh tế. Nó còn là một phép thử quan trọng về năng lực quản trị liên kết, khả năng hài hòa lợi ích và vượt qua chủ nghĩa địa phương”, theo Tiến sĩ Lê Quốc Hùng.

Các chuyên gia cũng cho rằng, quy hoạch Thành phố Hồ Chí Minh mới cần được xây dựng trên cơ sở dữ liệu thực tiễn, với cái nhìn tổng thể về kinh tế, xã hội, hạ tầng và kết nối vùng từ ba địa phương gồm Thành phố Hồ Chí Minh, Bình Dương và Bà Rịa-Vũng Tàu, từ đó xác định chính xác vai trò, chức năng của từng tiểu vùng để xây dựng quy hoạch khả thi và phù hợp với động lực phát triển.

Đặc biệt, một thể chế quản trị mới với cơ chế thí điểm, linh hoạt và đồng thuận là điều kiện tiên quyết để hiện thực hóa mô hình quy hoạch này. Chỉ khi quy hoạch gắn với đổi mới thể chế, Thành phố Hồ Chí Minh sau sáp nhập mới có thể phát huy hết tiềm năng, tạo lập một không gian đô thị thông minh, hiện đại và phát triển bền vững.

Mô hình phát triển mới

Theo các chuyên, Thành phố Hồ Chí Minh mới cần những động lực tăng trưởng mang tính đột phá, trong đó nổi bật là phát triển cụm ngành điện gió, xây dựng hệ sinh thái logistics hiện đại và thúc đẩy đổi mới sáng tạo. Các động lực này phải được hỗ trợ đồng bộ từ hạ tầng vật lý đến hạ tầng số, tạo nền tảng cho tăng trưởng xanh và kinh tế số.

Đặc biệt, Thành phố Hồ Chí Minh, Bình Dương và Bà Rịa-Vũng Tàu hiện là khu vực tập trung gần 50% doanh nghiệp tư nhân của cả nước, do đó việc tháo gỡ rào cản về thể chế, đất đai và vốn cho khu vực kinh tế tư nhân là điều kiện tiên quyết để khơi thông nguồn lực.

Cùng với đó, Thành phố Hồ Chí Minh mới cần kiến tạo một hệ sinh thái đổi mới sáng tạo thực chất, bao gồm sandbox pháp lý, không gian thử nghiệm công nghệ, trung tâm đổi mới liên ngành và mô hình kết nối chặt chẽ giữa đại học và doanh nghiệp, nhằm tạo ra môi trường thuận lợi cho các ý tưởng sáng tạo phát triển và thương mại hóa.

Để Thành phố Hồ Chí Minh mới phát triển bền vững và giữ vững vai trò đầu tàu kinh tế, việc tháo gỡ điểm nghẽn trong chuỗi cung ứng là yêu cầu cấp thiết. Thành phố cần đầu tư mạnh mẽ vào hệ thống cảng cạn (ICD), phát triển logistics số và xây dựng mạng lưới cảng biển kết nối đa phương thức từ nội đô đến các vùng kinh tế trọng điểm.

Việc mở rộng ra biển, đặc biệt là khai thác tiềm năng khu vực Cái Mép-Thị Vải, sẽ tạo điều kiện để Thành phố Hồ Chí Minh sau sáp nhập trở thành trung tâm logistics biển, trung tâm năng lượng, cảng công nghiệp và điểm đến du lịch đường sông quan trọng.

Đồng thời, cần hướng đến xây dựng Khu trung tâm thương mại tài chính (CBD) gắn với mô hình Trung tâm Tài chính quốc tế (IFC), học hỏi kinh nghiệm từ các đô thị toàn cầu như Tokyo, Singapore và Kuala Lumpur.

Điều này đòi hỏi sự phát triển đồng bộ của hệ sinh thái dịch vụ, hạ tầng giao thông, nhà ở và chất lượng sống để hình thành một trung tâm tài chính hiện đại, có khả năng cạnh tranh trong khu vực và quốc tế.