Đó là khu vườn bưởi rộng 2 ha của ông Hoàng Văn Nghị, dân tộc Tày, người có uy tín trong vùng. Ông Hoàng Văn Nghị, sinh năm 1954 và lớn lên ở vùng đất Tân Lĩnh, nơi có quần thể di tích lịch sử đình Bến Lăn, chùa tháp đất nung Hắc Y, đền Ðại Cại và thành nhà Bầu bao bọc quanh bãi đua ngựa huấn luyện kỵ binh. Trong đó, đền Ðại Cại, đình Bến Lăn có kiến trúc đẹp với những tảng đá kê cột đình, cột đền được chạm trổ hình mặt trăng, hoa sen, lá đề, mỗi tảng nặng cả trăm ki-lô-gam; đã in vào tâm trí của chú bé Nghị khi đi chăn trâu ở nơi này. Năm 19 tuổi, ông Nghị thoát ly gia đình làm công nhân đo đạc thủy văn trên hồ Thác Bà, gắn bó với dòng sông Chảy nơi ngăn đập làm thủy điện Thác Bà cả thời tuổi trẻ. Sau đó, ông chuyển về Ủy ban nhân dân huyện Lục Yên làm chuyên môn cho đến khi đủ tuổi nghỉ hưu. Những năm trước, vùng đất này hoang hóa, ông Nghị cùng các con khai khẩn trồng cây lâm nghiệp với diện tích 2 ha, đến năm 1994 được Nhà nước cấp “Sổ xanh” dạng giao đất, giao rừng để phục hồi đất rừng. Lúc ấy, thấy dân trong vùng trồng cây gì thì gia đình theo phong trào trồng cây đó. Thế là cây nhãn, vải thiều, cam canh... được trồng đại trà; nhưng do thiếu kinh nghiệm, cây ra trái ít, sâu bệnh cho nên không hiệu quả. Sau khi nghiên cứu thị trường, được cán bộ khuyến nông hướng dẫn, tháng 12/2019 ông Nghị trồng hơn 1.000 gốc bưởi da xanh trên toàn bộ 2 ha đất. Nhờ công chăm sóc, bón ủ phân chuồng, làm cỏ thực bì... nên cây bưởi sinh trưởng tốt. Hóa ra, cái chất đất vàng đỏ, có apatit lẫn sỏi trên các đồi đất thấp, ven bãi bồi cộng với không gian mát rượi của dòng sông Chảy ngày ngày đưa gió mát lại hợp với sinh trưởng của giống cây ăn quả, khiến trái bưởi mọng căng, hương vị đặc trưng, dóc tép, ngọt mát... Năm 2024, vườn bưởi cho thu rộ nhưng bị ngập lụt do bão Yagi, dù vậy trừ chi phí cũng còn lãi gần trăm triệu đồng. Năm nay, thời tiết thuận lợi, các cây ra quả đều báo hiệu một vụ bội thu, tiền về gấp vài lần năm trước. Ông Nghị đẩy thuyền chở chúng tôi dọc ngòi Đại Cại, nước ngòi chảy từ núi cao Tân Phượng về trong vắt, mát rượi. Chỉ tay về phía xa có ngôi đền cổ kính bên dòng sông Chảy, ông cho hay, đền Đại Cại thờ bà Vũ Ngọc Anh (tên tựa là Ngọc Nữ Huỳnh Dung) - con gái một vị quan nhà Lê. Bà là một nữ tướng văn võ song toàn dưới thời hậu Lê, được triều đình phong chức Tổng binh, sau này được Nhà vua phong sắc Nữ tướng. Bà Vũ Ngọc Anh có nhiều công lao trong việc xây dựng nên hệ thống thành nhà Bầu rộng khắp chống lại giặc nhà Mạc, là người dạy dân và binh lính trồng lương thảo, khai hoang ruộng nước, trồng bông dệt vải, lập ra các chợ cho nhân dân trong vùng. Hằng năm, vào rằm tháng Giêng, dân trong vùng mở lễ hội thể hiện truyền thống, đạo lý uống nước nhớ nguồn, tưởng nhớ đến công ơn của những danh nhân một thời đã có công khai sơn, phá thạch, chiêu dân, lập làng mở chợ, xây dựng thành lũy. Ông Nghị khi về hưu được đảng viên bầu giữ chức Bí thư Chi bộ Thôn 5, xã Tân Lĩnh, lại lãnh trọng trách vận động bà con trong làng giữ nếp quê, xây dựng nông thôn mới. Nhờ có uy tín, là đầu tàu gương mẫu, Bí thư Nghị cùng 27 đảng viên chi bộ, được sự đồng thuận của người dân đã mở đường nội đồng rộng 3m, giúp vận chuyển nông sản sau thu hoạch thuận lợi. Chi bộ cũng vận động người dân trong làng xây dựng đường điện thắp sáng, xây dựng nghĩa trang thôn, không còn cảnh người chết chôn cạnh nhà như trước. Khi làm tuyến đường Tân Lĩnh-Tân Lập-Minh Chuẩn có chiều dài 13,6 km, bề rộng 6,5m, 164 hộ gia đình đã tự nguyện hiến hơn 26.000 m2 đất, phá bỏ hơn 500m tường rào, chặt hơn 5.000 cây cối mà không đòi hỏi đền bù. Với tinh thần “Đảng viên đi trước, làng nước theo sau”, ông Nghị đã bàn với gia đình tháo dỡ kiến trúc, hiến 10m đất theo chiều dài mặt đường để có mặt bằng sạch thi công. Qua đó, 10 gia đình khác như các ông Nguyễn Văn Quế, Hoàng Văn Thìn... cũng tự nguyện hiến đất, góp phần tạo cảnh quan nông thôn miền núi ngày một đổi mới. Bí thư Đảng ủy xã Tân Lĩnh Phạm Thị Trung Kiên đánh giá, đảng viên 40 tuổi đảng Hoàng Văn Nghị luôn gương mẫu, đi đầu trong các phong trào thi đua yêu nước, xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư, làm giàu chính đáng, giúp hòa giải nhiều hộ dân trong làng không còn xích mích, tình làng nghĩa xóm thêm bền chặt. Đặc biệt, ông là người có uy tín trong cộng đồng, giữ mối đoàn kết giữa người theo đạo và người dân tộc thiểu số trong vùng, tích cực tham gia phong trào bảo vệ an ninh trật tự ở cơ sở. Nhiều năm liên tục, Chi bộ Thôn 5, xã Tân Lĩnh do đảng viên Nghị làm Bí thư đạt danh hiệu xuất sắc.
