Với hơn một thập kỷ gắn bó, ông Quỳ tự hào là một trong những người tiên phong đưa cây dứa về vùng đất Lục Nam. Từ 5 ha đất đồi, gia đình ông trồng khoảng 160 nghìn gốc dứa, mỗi năm thu hoạch 80 nghìn gốc, số còn lại gối vụ để bảo đảm sản lượng liên tục. Năm 2021, dịch Covid-19 hoành hành khiến nhiều mặt hàng nông sản không thể mang bán, ông Quỳ vẫn đưa được dứa ra thị trường nhờ sự hỗ trợ kịp thời từ chính quyền địa phương. Năm nay, giá dứa tăng cao, dao động từ 12.000 đến 16.000 đồng/kg, gia đình ông ước tính lãi khoảng 600 triệu đồng. Nói về bí quyết thành công, theo ông là nằm ở kinh nghiệm chọn hom dứa tốt nhất để nhân giống và chăm sóc cây đúng kỹ thuật. Từ những ngày đầu phải vay vốn ngân hàng để đầu tư, đến nay gia đình đã xây được ngôi nhà khang trang, cuộc sống sung túc. “Không chỉ gia đình tôi, nhiều hộ trong xã cũng nhờ dứa mà kinh tế khấm khá”, ông Quỳ chia sẻ, ánh mắt lấp lánh niềm tự hào.
Cây dứa không chỉ là nguồn thu nhập mà còn là biểu tượng của sự chuyển mình trong nông nghiệp của nhiều địa phương trong tỉnh Bắc Giang. Với đặc điểm dễ trồng, ít sâu bệnh và phù hợp với đất đồi cằn cỗi, dứa đã biến những vùng đất tưởng chừng khó canh tác thành nguồn tài nguyên quý giá. Toàn tỉnh hiện có hơn 700 ha, tập trung tại các huyện Lục Nam, Lạng Giang với các xã nổi bật như Bảo Sơn, Hương Sơn, Tam Dị. Năng suất trung bình đạt 35-40 tấn/ha, thậm chí lên tới 50 tấn/ha ở những vùng thâm canh.
Tại xã Bảo Sơn, huyện Lục Nam, dứa được ví như “cây làm giàu”. Toàn xã có khoảng 300 ha, trong đó 170 ha cho thu hoạch quanh năm, tập trung ở các thôn: Đồng Cống, Hồ Sơn, Quất Sơn, Huê Vận 2. Nhờ áp dụng kỹ thuật rải vụ, nông dân có thể thu hoạch dứa từ tháng 3 đến tháng 9, thậm chí cả năm, bảo đảm đầu ra ổn định và giá trị kinh tế cao. Năm 2024, sản lượng dứa toàn huyện Lục Nam ước đạt 15-17 nghìn tấn, mang lại doanh thu hơn 100 tỷ đồng cho người dân nơi đây.
Xã Hương Sơn, huyện Lạng Giang cũng là một điểm sáng. Với gần 200 ha dứa, trong đó 50% đạt tiêu chuẩn VietGAP, Hương Sơn sản xuất hơn 4.000 tấn dứa mỗi năm, lợi nhuận khoảng 25 tỷ đồng. Gia đình ông Trần Văn Tuyến, thôn Kép 11 là một điển hình. Từ 3 ha dứa, vợ chồng ông thu lãi khoảng 500 triệu đồng mỗi năm mà không cần thuê nhân công. Ông Tuyến chia sẻ: “Chọn giống tốt và xử lý trái vụ là chìa khóa thành công. Bây giờ dứa chín, thương nhân đến tận vườn thu mua, chúng tôi chỉ cần tập trung chăm sóc”.
Sự phát triển của nghề trồng dứa ở Bắc Giang không thể thiếu vai trò của chính quyền địa phương và các tổ chức. Từ năm 2014, dứa Lục Nam đã được Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) công nhận nhãn hiệu hàng hóa tập thể “dứa ngọt Lục Nam”. Năm 2017 có 15 ha dứa của Hợp tác xã dứa Lục Nam tại thôn Đồng Cống, xã Bảo Sơn được cấp chứng nhận VietGAP. Đến năm 2024, nhãn hiệu “dứa Lạng Giang” cũng được công nhận, mở ra cơ hội quảng bá sản phẩm rộng rãi hơn.
Chính quyền huyện Lục Nam và Lạng Giang đã triển khai nhiều chương trình hỗ trợ nông dân, từ cung cấp giống, phân bón đến hướng dẫn kỹ thuật canh tác theo tiêu chuẩn VietGAP. Các hợp tác xã như dứa sạch Hương Sơn, dứa Lục Nam đóng vai trò cầu nối, liên kết nông dân với thị trường. Đặc biệt, việc đưa dứa lên các sàn thương mại điện tử như Postmart.vn, Voso. vn đã giúp sản phẩm tiếp cận người tiêu dùng nhanh chóng, giảm phụ thuộc vào thương lái truyền thống. Chủ tịch Hội Nông dân xã Bảo Sơn Dương Ngọc Vương cho biết: “Tổ công nghệ số cộng đồng của xã đã hỗ trợ nông dân đưa dứa lên sàn thương mại điện tử. Dù còn mới mẻ, nhưng đây là bước tiến lớn, giúp dứa Bảo Sơn được biết đến rộng rãi hơn”. Ngoài ra, các chương trình xúc tiến thương mại, hội thảo đầu bờ và đào tạo kỹ năng số cũng được triển khai, giúp nông dân làm quen với phương thức bán hàng hiện đại.
Trong tương lai, cây dứa ở Bắc Giang hứa hẹn tiếp tục là động lực phát triển kinh tế nông nghiệp. Với diện tích trồng ngày càng mở rộng, năng suất và chất lượng được nâng cao nhờ ứng dụng khoa học-kỹ thuật, dứa không chỉ đáp ứng nhu cầu trong nước mà còn có tiềm năng xuất khẩu. Các nhãn hiệu “dứa ngọt Lục Nam” và “dứa Lạng Giang” sẽ là đòn bẩy để sản phẩm vươn xa, khẳng định vị thế trên thị trường. Đáng chú ý, chính quyền địa phương đang định hướng kết hợp nông nghiệp với du lịch trải nghiệm. Những đồi dứa bạt ngàn ở Bảo Sơn đã trở thành điểm đến hấp dẫn du khách trong và ngoài tỉnh. Xã Bảo Sơn đang nghiên cứu xây dựng mô hình du lịch nông nghiệp, cho phép du khách tham quan, hái dứa và tìm hiểu quy trình sản xuất; không chỉ giúp tăng thu nhập mà còn góp phần quảng bá văn hóa, con người Bắc Giang. Bên cạnh đó, các nhà khoa học còn nghiên cứu việc tận dụng phế phẩm dứa, như nghiên cứu của Phó Giáo sư Dương Minh Hải về biến lá dứa thành aerogel sinh học, mở ra hướng đi mới trong phát triển bền vững. Nếu được thương mại hóa, công nghệ này sẽ giúp Bắc Giang tối ưu hóa chuỗi giá trị từ cây dứa từ quả đến lá, giảm thiểu chất thải và bảo vệ môi trường.
