Theo thống kê của Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh An Giang, tại Thất Sơn có gần 2.000 hộ và cơ sở sản xuất đường thốt nốt. Ngày 21/2/2024, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch quyết định đưa nghề làm đường thốt nốt của đồng bào Khmer huyện Tri Tôn và thị xã Tịnh Biên (cũ) vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.
Từ ngày 10 đến 16/12 vừa qua, Hội chợ thương mại OCOP vùng biên giới Việt Nam- Campuchia diễn ra tại khu công nghiệp Xuân Tô, phường Tịnh Biên. Đáng chú ý, gian hàng trưng bày các sản phẩm của Lò đường thốt nốt truyền thống 96 thuộc Công ty cổ phần SBMart giới thiệu sản phẩm nước thốt nốt tươi đóng chai bù khoáng, bù điện giải, có hạn sử dụng dài.
Sản phẩm này khá đặc biệt bởi nước thốt nốt dễ bị hỏng nếu để lâu. Đó là nguyên nhân vì sao loại nước giải khát nổi danh, được nhiều người ưa chuộng nhưng chỉ bán quanh quẩn trong vùng, chưa đưa vào được các hệ thống cửa hàng, siêu thị.
Ông Lâm Quốc Hùng, Chủ tịch Công ty cổ phần SBMart sinh sống ở Tây Ninh nhưng từ bé luôn vấn vương vị thanh tao của đường thốt nốt qua các món ăn do người thân nêm nếm.
Sau này, có dịp về vùng bán sơn địa chơi với bạn bè, ông Hùng say mê ngắm những vườn cây thốt nốt xanh tươi vươn lên trên vùng đất khô cằn. Uống ly nước thốt nốt, đầu lưỡi nhạy bén của người chuyên làm trà, cà-phê sạch như ông Hùng nhận ra sự thanh khiết, ngọt lạ và quyết định: Về vùng biên giới khởi nghiệp với cây thốt nốt.
Theo chân những người Khmer trèo lên đọt cây thốt nốt lấy nước từ nhụy hoa giúp ông Hùng hiểu hơn thế nào là giọt mật tinh túy của thiên nhiên. Nước thốt nốt được người dân bản địa, các doanh nghiệp khác chế biến làm đường thốt nốt ngon nổi tiếng, còn loại nước giải khát chủ yếu bán trong ngày ở hàng quán.
Ông Hùng chia sẻ: “Nước thốt nốt tươi thuần túy bổ cho sức khỏe bởi trữ lượng đường thấp. Tôi quyết tâm nghiên cứu, làm ra sản phẩm nước uống nguyên chất 100%, giữ lại cốt hương vị mà có thể đóng chai, để được lâu, mang bán ở xa”. Trong quá trình nghiên cứu, ông gặp cả chuỗi thất bại như nước lên men bị kết tủa, để vài ngày ôi chua...
Nhiều lúc nản lòng, nhưng ông Hùng vẫn giữ đam mê, theo đuổi công việc. Cuối cùng thì thành quả đã tới, sản phẩm nước thốt nốt tươi nguyên chất 100%, bảo quản được bốn tháng ra đời.
Ông Hùng cho biết: “Hiện tại mới là nước thốt nốt tươi đóng chai, nhưng sau này sẽ hướng tới làm nước thốt nốt đóng lon. Sản phẩm mới này góp phần nâng cao sinh kế cho đồng bào Khmer vùng Thất Sơn cùng khát vọng đưa nước thốt nốt ra thị trường trong nước và thế giới”.
Ở Bảy Núi có nhiều cơ sở gắn liền với nghề làm đường thốt nốt, nhưng công ty của ông Hùng vừa nghiên cứu sản phẩm mới, vừa kết hợp đưa khách du lịch tham quan công đoạn nấu đường thốt nốt truyền thống ở phường Thới Sơn. Khói từ lò bếp bốc lên, mùi thơm đường thoang thoảng lan theo gió.
Bên trong lò đường, các nhân công trẻ là người Khmer chăm chú canh lửa, chốc chốc lại cầm thanh tre khuấy nồi đường, dùng vợt vớt bỏ bọt đường nổi lên. Nước thốt nốt được nấu từ mầu trắng chuyển sang vàng là đạt, mẻ đường ngon hay không tùy thuộc tay nghề của người thợ.
Ông Hùng tuyển lựa những bạn trẻ Khmer có kỹ thuật, yêu nghề; ký hợp đồng thu mua nước thốt nốt từ người dân theo thời giá nhưng phải bảo đảm là nước nguyên chất, từ đó tạo thu nhập ổn định cho nhiều hộ đồng bào Khmer. Công ty ông Hùng còn định hướng làm đường thốt nốt cao cấp, nguyên chất 100%: “Đường thốt nốt trước đây có khi phải pha đường cát vào, làm giảm giá trị. Nhưng chúng tôi nấu đường thốt nốt nguyên chất, không trộn đường cát và cô đặc bằng phương pháp truyền thống”.
Giám đốc Trung tâm Công nghệ sinh học tỉnh An Giang Nguyễn Hoài Vững cho biết: Qua nghiên cứu cho thấy, nước thốt nốt tươi là loại nước dinh dưỡng, chứa hàm lượng khoáng chất gồm canxi, kali, magie, kẽm cao.
Trưởng phòng Kinh tế UBND phường Thới Sơn Trần Văn Thông thông tin: Độ đường trong nước thốt nốt tươi thấp, vì thế khi chưng cất thành nước thốt nốt, đường thốt nốt nguyên chất có lợi cho sức khỏe. Công ty cổ phần SBMart sản xuất nước thốt nốt và đường thốt nốt nguyên chất 100% làm phong phú, đa dạng thêm sản phẩm địa phương. Hiện phường đang làm thủ tục chứng nhận các sản phẩm từ thốt nốt của công ty đạt OCOP.
