Kế hoạch hòa bình 20 điểm của Tổng thống Trump đánh dấu sự kết thúc một cuộc chiến đau thương ở Gaza, mở ra lộ trình hòa bình mới cho Trung Đông. Song, những bất đồng giữa Israel và Phong trào Hamas, sự hận thù sâu sắc cùng những vấn đề còn tồn đọng trong cuộc xung đột giữa Israel và Palestine kéo dài nhiều thập kỷ qua khiến thỏa thuận ngừng bắn mong manh và công cuộc tái thiết Gaza gặp nhiều khó khăn, thách thức.
Bước ngoặt quan trọng
Sau những nỗ lực hòa giải không mệt mỏi, Tổng thống Trump cùng lãnh đạo ba nước trung gian đã ký kết văn kiện chấm dứt chiến sự tại Gaza, khẳng định cam kết hướng tới hòa bình, an ninh và ổn định cho toàn khu vực.
Kế hoạch hòa bình do Tổng thống Trump công bố gồm 3 giai đoạn: Triển khai Lực lượng Ổn định Quốc tế (ISF) để giám sát ngừng bắn và giải trừ vũ khí của Hamas; thiết lập cơ chế quản trị dân sự tạm thời; tái thiết Gaza với sự tài trợ của Mỹ, các nước Arab vùng Vịnh và Liên minh châu Âu (EU). Nghị quyết 2803 của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc do Mỹ soạn thảo đã thông qua lệnh ngừng bắn Sharm El-Sheikh, có hiệu lực từ ngày 10/10/2025.
Nghị quyết lịch sử này cũng cho phép thành lập một lực lượng quốc tế tại Gaza nhằm khôi phục trật tự, bảo vệ dân thường và mở đường cho công cuộc viện trợ và tái thiết quy mô lớn tại vùng lãnh thổ này. Đây là một bước tiến quan trọng nữa hướng đến một Gaza ổn định, đồng thời hy vọng mở ra không gian cho một Nhà nước Palestine trong tương lai và cho phép Israel sống trong hòa bình, an ninh.
Theo nghị quyết 2803, Lực lượng Ổn định Quốc tế (ISF) được thành lập nhằm phối hợp với Ai Cập, Israel và lực lượng cảnh sát được huấn luyện mới của Palestine để bảo vệ các khu vực ranh giới và phi quân sự ở Dải Gaza. ISF cũng đảm đương nhiệm vụ giải giáp vĩnh viễn vũ khí của các nhóm vũ trang phi nhà nước, bảo vệ dân thường và bảo đảm an ninh cho các hành lang viện trợ nhân đạo. Phái bộ an ninh quốc tế này hoạt động độc lập với chính quyền địa phương và vạch ra lộ trình khôi phục các cuộc đàm phán chính trị trên con đường hướng tới quyền tự quyết của người Palestine.
Nghị quyết của Hội đồng Bảo an cũng cho phép thiết lập một cơ chế quản trị chuyển tiếp mang tên “Hội đồng Hòa bình” để quản lý Gaza và giám sát công cuộc tái thiết cho đến năm 2027. Nghị quyết đồng thời đề cập khả năng thành lập một Nhà nước Palestine tương lai, trong đó nêu rõ một khi Chính quyền Palestine thực hiện các cải cách theo yêu cầu và việc tái thiết Gaza diễn ra thuận lợi, các điều kiện cuối cùng có thể được đưa ra để mở đường cho quyền tự quyết của người dân Palestine và thành lập Nhà nước Palestine.
Tuy nhiên, chặng đường phía trước đầy bất định khi tiếng súng vẫn nổ trên Dải Gaza bất chấp thỏa thuận hòa bình chấm dứt chiến sự. Ngay cả Thủ tướng Qatar Mohammed Abdulrahman Al Thani cũng khẳng định, không thể coi tình hình hiện nay tại Gaza là đang có lệnh ngừng bắn khi Israel chưa rút quân hoàn toàn khỏi vùng lãnh thổ của người Palestine. Sau khi lệnh đình chiến tại Gaza có hiệu lực, Israel đã rút quân về “Đường Vàng” mới được vạch ra, chia Dải Gaza thành 2 phần Đông và Tây. Trong khi đó, Chính phủ Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu phản đối mọi vai trò của cả Hamas lẫn Chính quyền Palestine tại Gaza sau xung đột.
Theo nghị quyết 2803, Lực lượng Ổn định Quốc tế (ISF) được thành lập nhằm phối hợp với Ai Cập, Israel và lực lượng cảnh sát được huấn luyện mới của Palestine để bảo vệ các khu vực ranh giới và phi quân sự ở Dải Gaza.
Trên thực tế, Hamas vẫn duy trì lực lượng vũ trang để điều tiết giao thông và giải quyết tranh chấp dân sự ở Gaza. Phong trào này tuyên bố không muốn tiếp tục cai trị Gaza nhưng cũng khẳng định sẽ không rút khỏi đời sống chính trị Palestine và chỉ chấp nhận bàn giao một phần vũ khí như một phần của tiến trình chính trị rộng hơn. Phong trào Hồi giáo Hamas đã bác bỏ nghị quyết của Hội đồng Bảo an vì cho rằng văn kiện này không đáp ứng các quyền và yêu cầu của người dân Palestine, cũng như tìm cách áp đặt sự ủy thác quốc tế lên vùng lãnh thổ bị cô lập này - điều mà người dân Palestine và các phe phái kháng chiến phản đối.
Con đường đầy gian nan, thử thách
Kế hoạch của Tổng thống Mỹ Donald Trump được coi là cơ hội cuối cùng để chấm dứt bạo lực và xung đột đẫm máu ở dải đất ven Địa Trung Hải của Palestine, song kế hoạch này chỉ thành công nếu có cơ chế giám sát quốc tế độc lập và cam kết lâu dài từ cả hai phía. Các nhà trung gian hòa giải hối thúc các bên nhanh chóng triển khai lực lượng giám sát ngừng bắn quốc tế tại Dải Gaza theo giai đoạn II của thỏa thuận giữa Israel và Phong trào Hamas.
Việc sớm triển khai lực lượng quốc tế tại đây có ý nghĩa quan trọng vì lệnh ngừng bắn vẫn bị vi phạm nghiêm trọng. Tình hình thực tế tại Gaza vẫn căng thẳng khi Israel và Hamas tiếp tục cáo buộc nhau vi phạm cam kết. Theo số liệu từ cơ quan y tế Gaza, hơn 370 người đã thiệt mạng do hỏa lực của Israel kể từ khi lệnh ngừng bắn có hiệu lực, nâng tổng số người Palestine thiệt mạng kể từ khi xung đột Israel-Hamas bùng phát hồi tháng 10/2023 lên hơn 70.000 người.
Thỏa thuận ngừng bắn tạo điều kiện cho các hoạt động cứu trợ nhân đạo nhằm giúp nhiều người dân ở Gaza đang bên bờ vực nạn đói. Đã có những tín hiệu tích cực ban đầu về nguồn tài trợ cho công cuộc tái thiết Gaza với những cam kết từ nhiều quốc gia, trong đó có Mỹ, các quốc gia Arab và châu Âu, nhằm hỗ trợ khoản chi phí dự kiến lên đến 70 tỷ USD.
Tuy nhiên, Liên hợp quốc cùng các tổ chức nhân đạo quốc tế đã đưa ra những cảnh báo nghiêm trọng về tình hình ở Gaza, trong đó nhấn mạnh những thử thách lớn về mặt tái thiết, khó khăn trong việc mở rộng viện trợ cũng như nhu cầu nhân đạo cấp bách của khu vực này. Việc xây dựng lại Gaza ước tính sẽ mất rất nhiều thời gian, có thể kéo dài hàng thập kỷ. Theo UNDP, cuộc xung đột kéo dài hai năm giữa Hamas và Israel đã gây ra ít nhất 55 triệu tấn tàn tích và đống đổ nát tại Gaza.
Dù các nhà trung gian hòa giải và cộng đồng quốc tế đang thúc đẩy việc tái thiết Gaza và mô hình quản trị thời hậu chiến, song vẫn còn nhiều nghi ngại liệu cuộc chiến có thật sự kết thúc khi chưa có gì rõ ràng cho lộ trình rút quân của Israel khỏi vùng lãnh thổ Palestine, cũng như việc ai sẽ kiểm soát an ninh và vai trò của Chính quyền Palestine tại đây.
Câu hỏi lớn nhất hiện nay là ai sẽ quản lý Gaza hậu xung đột? Nếu không có một lực lượng được sự ủng hộ từ cả khu vực và người dân Palestine, nguy cơ bạo lực có thể tái bùng phát bất cứ lúc nào. Nền hòa bình bền vững phải bảo đảm rằng người Palestine và người Israel đều được sống trong an toàn, nhân phẩm và có cơ hội phát triển, đồng thời phải loại bỏ mọi hình thức chủ nghĩa cực đoan, giải quyết tranh chấp bằng ngoại giao thay vì vũ lực.
Dù còn nhiều hoài nghi, song thỏa thuận ngừng bắn Sharm El-Sheikh được xem là bước ngoặt nhằm định hình một khung hòa bình mới cho Trung Đông. Tuy nhiên, tiến trình hòa bình Trung Đông vẫn đứng trước một lộ trình đầy chông gai. Để tiếng súng không còn nổ và người dân được sống trong hòa bình trên vùng lãnh thổ Palestine đòi hỏi sự tuân thủ nghiêm túc thỏa thuận ngừng bắn, sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan và một cơ chế giám sát rõ ràng tại Gaza. Thêm vào đó, giải pháp hai nhà nước vẫn là con đường duy nhất để đạt được một nền hòa bình công bằng, toàn diện và bền vững ở Trung Đông.
