Khơi thông các điểm nghẽn pháp lý đưa Thủ đô phát triển đột phá

Sáng 8/12, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 10, Quốc hội làm việc tại hội trường, nghe Tờ trình và báo cáo thẩm tra Dự thảo Nghị quyết của Quốc hội thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù để thực hiện các dự án lớn, quan trọng trên địa bàn Thủ đô.

Trình bày Tờ trình, Bộ trưởng Tài chính Nguyễn Văn Thắng nhấn mạnh, việc ban hành Nghị quyết nhằm thí điểm để tiếp tục hoàn thiện pháp luật, thiết lập các cơ chế, chính sách đặc thù, vượt trội, chặt chẽ, khả thi và hiệu quả để đẩy mạnh triển khai các dự án lớn, quan trọng phát triển Thủ đô; khắc phục những khó khăn, vướng mắc, bất cập đã phát sinh trong quá trình thực thi của các cơ chế, chính sách hiện hành; tháo gỡ các rào cản pháp lý, góp phần thúc đẩy phát triển Thủ đô theo hướng hiện đại, văn minh, bền vững, nâng cao chất lượng sống của người dân; đồng thời củng cố và tăng cường vị thế, vai trò của Hà Nội là trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa, khoa học-công nghệ, đóng vai trò hạt nhân và động lực tăng trưởng quan trọng của vùng đồng bằng sông Hồng và cả nước.

Thiết lập cơ chế phân quyền rõ ràng, mạnh mẽ

Nghị quyết bố cục thành 12 điều thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù về đầu tư, quy hoạch, kiến trúc, đô thị, xây dựng, đất đai, tài chính để thực hiện dự án lớn, quan trọng trên địa bàn Thủ đô.

Dự thảo Nghị quyết được xây dựng với 7 nhóm cơ chế, chính sách đặc thù để thực hiện các dự án lớn, quan trọng trên địa bàn Thủ đô gồm: (1) Thẩm quyền quyết định, chấp thuận chủ trương đầu tư; (2) lựa chọn nhà đầu tư, nhà thầu; (3) chính sách về quy hoạch, kiến trúc; (4) thu hồi đất, giao đất, cho thuê đất; (5) cơ chế huy động vốn thực hiện dự án; (6) biện pháp bảo đảm trật tự đô thị, trật tự, an toàn xã hội; (7) biện pháp cải tạo, chỉnh trang, tái thiết đô thị.

Theo đó, dự thảo Nghị quyết thiết lập cơ chế phân quyền rõ ràng, mạnh mẽ cho chính quyền Thành phố và cơ quan liên quan nhằm bảo đảm tính chủ động, linh hoạt trong quản lý và tổ chức triển khai các dự án lớn, quan trọng trên địa bàn Thủ đô. Đặc biệt là việc phân quyền trong phê duyệt chủ trương đầu tư, lập, thẩm định, phê duyệt quy hoạch, thu hồi đất,…

Để kịp thời triển khai các dự án lớn, quan trọng, rút ngắn thời gian chuẩn bị đầu tư của dự án, đồng thời với việc lựa chọn nhà đầu tư, nhà thầu một cách minh bạch nhằm đẩy nhanh tiến độ, huy động nguồn lực công-tư, hiệu quả đầu tư, dự thảo Nghị quyết quy định hình thức lựa chọn nhà đầu tư, nhà thầu trong trường hợp đặc biệt.

Để hợp nhất quy hoạch, xử lý điểm nghẽn, phân cấp triệt để cho địa phương theo hướng “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”, rút ngắn thủ tục, tăng chủ động, linh hoạt trong lập, thẩm định, điều chỉnh quy hoạch cho Thành phố trong tổ chức triển khai thực hiện, dự thảo Nghị quyết quy định: Trên địa bàn Thành phố chỉ lập một Quy hoạch tổng thể Thủ đô để cụ thể hóa nội dung quy hoạch quốc gia, quy hoạch vùng và tích hợp, lồng ghép các nội dung của Quy hoạch Thủ đô, Điều chỉnh Quy hoạch chung Thủ đô; Quy hoạch tổng thể Thủ đô được phê duyệt thay thế hai quy hoạch nêu trên (khoản 1).

Để tăng tính chủ động, linh hoạt trong huy động vốn cho dự án lớn, quan trọng, Khoản 1 Điều 8 dự thảo Nghị quyết quy định: Ủy ban nhân dân Thành phố được phép sử dụng kết dư ngân sách cấp Thành phố bố trí vốn cho dự án tại Nghị quyết.

Dự thảo Nghị quyết cũng quy định dự án đầu tư mới, cải tạo công trình để xử lý các điểm nghẽn, cấp bách về ùn tắc giao thông, úng ngập, ô nhiễm môi trường, trật tự đô thị được áp dụng cơ chế đầu tư công khẩn cấp và lệnh xây dựng khẩn cấp theo pháp luật về đầu tư công, xây dựng.

Bên cạnh đó, dự thảo Nghị quyết quy định nhiều chính sách nhằm đơn giản hóa thủ tục hành chính qua việc phân cấp thẩm quyền, tích hợp nhiều bước thực hiện song song, trong phân cấp thẩm quyền quyết định, chấp thuận chủ trương đầu tư, tổ chức thực hiện đồng thời các thủ tục, lược bỏ một số thủ tục; rút gọn quy trình lập và điều chỉnh quy hoạch; đơn giản hóa thủ tục trong thu hồi đất, giao đất, cho thuê đất..

“Việc cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính trong dự thảo Nghị quyết, như đã nêu ở trên, có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với sự phát triển của Thủ đô”, Bộ trưởng nhấn mạnh.

Đánh giá kỹ tác động pháp lý, kinh tế, xã hội

Trình bày tóm tắt báo cáo Thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi cho biết, Ủy ban tán thành với sự cần thiết, cơ sở chính trị và cơ sở thực tiễn xây dựng ban hành Nghị quyết theo trình tự, thủ tục rút gọn, nhằm thể chế hóa chủ trương của Bộ Chính trị tại Công văn số 19076-CV/VPTW ngày 21/11/2025, góp phần tháo gỡ điểm nghẽn thể chế, huy động nguồn lực, thúc đẩy phát triển Thủ đô nhanh, bền vững, hiện đại, có sức lan tỏa vùng và cả nước.

Đối với các cơ chế, chính sách đặc biệt, có phạm vi tác động lớn như mở rộng trường hợp thu hồi đất (khoản 2 Điều 7), phân cấp thẩm quyền quyết định, chấp thuận đầu tư của Quốc hội, Thủ tướng Chính phủ cho thành phố Hà Nội (Điều 4), vượt trần tín dụng (khoản 2 Điều 8), cưỡng chế khi đạt 75% đồng thuận (khoản 4 Điều 10), để bảo đảm đủ cơ sở pháp lý, chính trị, Ủy ban đề nghị báo cáo cấp có thẩm quyền, đồng thời đánh giá kỹ tác động pháp lý, kinh tế, xã hội, bảo đảm không phát sinh khiếu kiện, khiếu nại phức tạp, ảnh hưởng đến ổn định xã hội và niềm tin của người dân, phù hợp với Hiến pháp và chủ trương của Đảng.

Ủy ban Kinh tế và Tài chính thống nhất chủ trương tích hợp Quy hoạch Thủ đô và Quy hoạch chung Thủ đô thành một quy hoạch thống nhất tại khoản 1 Điều 6. Tuy nhiên, đề nghị rà soát với dự án Luật Quy hoạch và Luật Quy hoạch đô thị và nông thôn để xác định rõ vị trí, tính thứ bậc và mối quan hệ của Quy hoạch tổng thể Thủ đô, tránh chồng chéo, khoảng trống pháp lý; đồng bộ với Luật Đất đai và các luật có liên quan.

Bên cạnh đó, một số ý kiến đề nghị giải trình, làm rõ sự cần thiết và lý do mở rộng phạm vi điều chỉnh so với chỉ đạo của Bộ Chính trị; quy định rõ phạm vi nguồn vốn tại khoản 2 Điều 1; thu hẹp phạm vi áp dụng, chỉ cho phép đối với các dự án cần triển khai ngay theo chỉ đạo của Bộ Chính trị, Ban Bí thư hoặc Đảng ủy Chính phủ chỉ đạo; cân nhắc thận trọng việc giao thẩm quyền cho Thành phố chấp thuận chủ trương đầu tư các dự án quan trọng quốc gia có quy mô sử dụng đất trồng lúa từ 500 ha trở lên hoặc di dân, tái định cư từ 20 đến 50 nghìn người vì những dự án này có tác động vượt phạm vi Thủ đô; làm rõ căn cứ, nguyên tắc và cơ chế chịu trách nhiệm của Hội đồng nhân dân Thành phố trong thu hồi đất;....