Khôi phục sức sống cho du lịch Tam Đảo

Nhà hoang, đất hoang, công trình xuống cấp

Khu du lịch quốc gia Tam Đảo có diện tích lên tới 10.723ha gồm nhiều xã của tỉnh Vĩnh Phúc (cũ) nay là xã Tam Đảo với diện tích tự nhiên 79,2km².

Theo sắp xếp đơn vị hành chính, thị trấn Tam Đảo giờ là Thôn 1 và Thôn 2 thuộc xã Tam Đảo. Cái tên “thị trấn Tam Đảo” một thời còn được thừa nhận ở cấp độ quốc tế, nhiều lần được vinh danh là “Thị trấn điểm đến hàng đầu thế giới”.

Lướt một vòng khu du lịch này, có thể du khách sẽ hài lòng với khu vực trung tâm có vườn hoa và những khách sạn hạng sang. Song càng đi lên cao, du khách càng thất vọng với cảnh tượng hoang tàn, lạnh lẽo của hàng chục ngôi nhà bỏ hoang, khu đất bỏ hoang.

Bên cạnh đó, một số công trình xuống cấp nghiêm trọng và xây dang dở, cho thấy quá trình phát triển tự phát, thiếu kiểm soát đã làm hỏng kiến trúc tổng thể. Đây là một nguyên nhân khiến cho lượng khách suy giảm mạnh.

Ủy ban nhân dân tỉnh Vĩnh Phúc (cũ) đã khảo sát và liệt kê những công trình bỏ hoang, xuống cấp hoặc xây dang dở nhiều năm tại khu du lịch Tam Đảo; trong đó, phải kể đến công trình 4 tầng và phụ trợ của Viện Địa chất và Địa vật lý biển đã xuống cấp nghiêm trọng.

Trường đại học Khoa học Tự nhiên có một dãy nhà cấp 4 bỏ hoang, công trình phụ trợ bán kiên cố mục nát, không sử dụng hết đất được giao. Viện Dược liệu có nhiều khu đất trống, chưa trồng cây thuốc hết diện tích được giao. Viện Công nghệ sinh học gần như không có hoạt động nghiên cứu, nhiều diện tích bỏ không. Khu đất của Công đoàn Bộ Ngoại giao cũng bỏ không...

Đài Truyền hình Việt Nam có nhiều dãy nhà làm việc cũ, khu nhà nghỉ đã hư hỏng nghiêm trọng, 2 khu đất (768m² và 1.130m²) hoàn toàn không sử dụng, không còn khả năng tái khai thác. Vừa qua, Đài Truyền hình Việt Nam đã bàn giao diện tích không sử dụng cho địa phương quản lý.

Một số công trình tư nhân xây dang dở nhiều năm cũng không hoàn thiện. Tòa biệt thự của bà Nguyễn Thị Vân Anh, được cấp phép từ năm 2010, dừng xây dựng vì nguy cơ sạt trượt, sau đó chuyển nhượng cho ông Nguyễn Đình Dũng, nhưng đến nay chưa cải tạo xong.

Một công trình khác nằm sau khách sạn Venus của bà Phạm Thị Bình bị vướng quy định phòng cháy, chữa cháy nên chưa thể hoàn thành.

Nhiều công trình đang chậm tiến độ vì chuyển đổi hình thức kinh doanh từ khách sạn sang quán cà-phê, nhà hàng. Nhiều khách sạn, nhà nghỉ dưỡng dừng hoạt động do ảnh hưởng của dịch Covid-19, nhà cửa xuống cấp nhanh do không có kinh phí bảo trì, trong khi chủ sở hữu chưa tìm được phương thức khai thác phù hợp.

Ông Nguyễn Duy Dũng, nguyên Chủ tịch Ủy ban nhân dân thị trấn Tam Đảo (cũ) cho biết, từ năm 2020 đến nay, địa bàn không có trường hợp nào chuyển đổi được mục đích sử dụng từ đất nông nghiệp sang đất thổ cư, do quy hoạch chi tiết 1/500 chưa được phê duyệt từ năm 2018.

Đất bỏ không, nhà bỏ hoang trong khi thị trấn đang thiếu quỹ đất để xây dựng các công trình công cộng như bãi đỗ xe, chợ, trung tâm thương mại, khu vui chơi giải trí, nhà văn hóa, công viên.

Tìm giải pháp khôi phục du lịch Tam Đảo

Thực trạng sử dụng đất kém hiệu quả ở Tam Đảo trở thành rào cản lớn đối với du lịch, dịch vụ. 5 năm qua, khu du lịch Tam Đảo ước đón hơn 1,2 triệu lượt khách du lịch, trung bình khoảng 240.000 lượt khách mỗi năm, chưa bằng 10% lượng khách của thị trấn Sa Pa (cũ) hay khu du lịch Bà Nà Hills.

Năm 2024, số khách lưu trú qua đêm đạt 135.815 lượt trên tổng số 418.340 lượt khách. Như vậy, phần lớn du khách chỉ ghé thăm rồi rời đi trong ngày.

Mức chi tiêu của du khách cũng rất khiêm tốn, trung bình mỗi du khách chi tiêu khoảng 410.000 đồng khi đến Tam Đảo. Thống kê cho thấy, mặc dù số lượng cơ sở lưu trú là 203 khách sạn, villa, homestay, nhà nghỉ, với tổng số 3.200 phòng, nhưng công suất sử dụng phòng rất thấp, nhất là mùa đông.

Để xử lý các công trình nhà, đất không sử dụng hoặc sử dụng không đúng mục đích, Ủy ban nhân dân thị trấn Tam Đảo (cũ) đã có văn bản kiến nghị các cơ quan như Viện Công nghệ sinh học, Viện Dược liệu cần quy hoạch lại diện tích đất bỏ trống, đẩy mạnh nghiên cứu gắn với du lịch dược liệu, tạo sản phẩm đặc thù thu hút khách; Trường đại học Khoa học Tự nhiên, Công đoàn Bộ Ngoại giao cần khẩn trương lập phương án sử dụng đất hiệu quả, nếu không có kế hoạch thì đề nghị tỉnh thu hồi, đấu giá tạo nguồn lực phát triển; Viện Địa chất và Địa vật lý biển cần rà soát mục tiêu nghiên cứu, đồng thời phối hợp tổ chức tour du lịch trải nghiệm địa chất, khai thác giá trị giáo dục, nghiên cứu, tham quan.

Xã Tam Đảo nay thuộc tỉnh Phú Thọ. Để giải bài toán lãng phí đất đai, tìm cách phục hồi ngành du lịch, tỉnh Phú Thọ cần sớm phê duyệt quy hoạch chi tiết 1/500 của Tam Đảo và thanh tra toàn diện việc sử dụng đất của các cơ quan, doanh nghiệp được giao đất, nhưng chậm triển khai, bỏ không, thu hồi diện tích không sử dụng đúng mục đích.

Tỉnh cũng cần xem xét thu hồi và tổ chức đấu giá các cơ sở của cơ quan nhà nước để tránh lãng phí.

Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã Tam Đảo Trần Anh Tú cho biết, quan điểm của xã là không thu hút thêm nhà đầu tư vì hiện nay mật độ xây dựng đã khá cao. Những thửa đất hoang hóa cần được hồi sinh thành bãi đỗ xe, vườn hoa, công viên, chợ, khu vui chơi phục vụ du khách.

Bên cạnh đó, Tam Đảo cần được đầu tư hệ thống xử lý nước thải hiện đại và được cấp đủ nước sinh hoạt.

Tỉnh Phú Thọ và xã Tam Đảo cần nghiên cứu xây dựng cơ chế hợp tác công-tư để đầu tư các trung tâm thương mại, chợ du lịch, khu vui chơi, công viên sinh thái, tổ hợp giải trí nhằm tăng trải nghiệm và giữ chân du khách. Các cơ quan, đơn vị cần đưa đất vào sử dụng có hiệu quả.

Doanh nghiệp và người dân có thể tham gia quá trình tái định vị thương hiệu Tam Đảo thông qua phát triển sản phẩm du lịch đặc thù như trekking, trải nghiệm dược liệu, cà-phê săn mây, du lịch nghỉ dưỡng cao cấp... Chỉ khi đó, Tam Đảo mới xứng đáng với những lợi thế mà thiên nhiên và lịch sử đã ưu ái trao tặng.